[
223
]
Шыңғыстаудың «Құндызды» деген жерінде, «Жүрекжота» деп
аталатын төбенің басында.
Ақтамберді жыраудың әзірше бізге мәлім 26 шығармасы
бар, олар тақырыбы жағынан үш топ құрайды да, осы үш
топ жырау өмірінің үш кезеңін бейнелеп, содан хабар береді:
жастық шағы, кемеліне келіп, даңққа бөленген кезі және
қартайған уақыты. Осыдан болу керек, Ақтамберді поэ зия
сында қаһармандық
пен лирикаға тән нәзіктік, қатал шындық
пен сағым қиял қатар өріліп, аралас жүреді.
Бірінші топқа жататын шығармалар Ақтамбердінің жас
кезінде, жетімдік көріп, көңілі жүдеп жүрген шақта туған
болу керек. Ол өлеңдері мен толғауларында тағдырға налу,
жал ғыздық
пен кедейшіліктен тарығу, өзінің нашарлығына
қорлану, өкінуөксу бар. Автордың өзі де оның лирикалық
кейіпкері де жалғызілікті, қорғансыз, барлық жерде өзінің
әлсіздігін сезеді, зорлықзомбылық көреді. Ол осындай халін
уайымдайды, бірақ келешектен үмітін үзбейді. Жылдамырақ
есейгісі, елдің
қатарына қосылып, дұшпандарынан кек алғысы
келеді, соны армандайды.
Дұшпаннан көрген қорлығым
Сары су болды жүрекке,
Он жетіде құрсанып,
Қылыш ілдім білекке,
Жауға қарай аттандым
Жеткіз деп, Құдай, тілекке
21
.
Міне, бұл – Ақтамбердінің кәмелетке жетіп, өзінөзі
қорғай
алатын шаққа келгендегі көңілкүйі, арманына жеткен сәті.
Осыдан бастап Ақтамбердінің тасы өрге домалап, ол атақ
даңққа ие болады.
Ақтамберді өмірінің көбін жорықта, ат үстінде, жортуылда
өткізген. Ол өз маңайы ғана емес, алыстағы шет елдерге де сапар
шеккен, оларға шабуыл жасаған жасақтардың ішінде болған.
Ең бастысы және Ақтамберді үшін ең қиыны сол – қазақтардың
жаудан басым түсіп, тізесін бүктіргенін ғана емес, ойраттардан
ойсырай жеңілгенін
көзімен көріп, басынан өткерген, өз
[
224
]
ағайындарының ерлігімен бірге сужүрек қорқақтығының да
куәсі болған...
Қалай болғанда да Ақтамберді қорықпайүрікпей, қалың
шайқастың ортасында болып, қазақ қолын жеке қаһар
мандығымен де, жалынды жырымен де жігерлендіріп, қайрат
тандырған, оларды ерлікке шақырған,
жасақтардың жеңіске
деген, өз күшіне деген сенімдерін арттырған, оларды жауға
тойтарыс беруге жұмылдырған:
Достарыңызбен бөлісу: