ЭМПИРИКАЛЫҚ ЗЕРТТЕУЛЕР ЭМПИРИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
61
коммуникация үстінде жұмсалатын тіл тұлғаларын зерттейтін ғылым саласы мағынасында.
[1]
Синтаксистің тілтану облысындағы нысаны болып тілдің сөйлеуге ауысуын қамта-
масыз ететін тіл механизмдері (морфологиялық, фонетикалық, композициялық)
мен тілдің
бастапқы элементтерінің ақырғы мөлшерінен (сөз, сөзжасам, сөз тіркесі, сөйлем)
көптеген
сөйлеу туындыларына айналу тəсілдері табылады. Синтаксис сөйлеудің пайда болу ережеле-
рін қалыптастырады жəне зерттейді. Сөйлеуді синтездеу процесінің кезеңдеріне сəйкес,
синтаксис екі кешенді бөлімге бөлінеді. Біріншісі – сөз тіркесі синтаксисі( сөз тіркестері,
байланысу тəсілдері мен жолдары, синтагмалық синтаксис) – сөздің тіркесу мүмкіншіліктері
(синтаксистік валенттіліктер) жəне оларды жүзеге асыру тəсілдері (қабысу, қиысу, меңгеру,
матасу) мен олардың білдіретін қатынастары (атрибутивті, комплетивті, т.б.) зерттеледі.
Екінші бөлім – сөйлем синтаксисінде ішкі құрылым мен коммкуникативті типтер сипаттала-
ды (хабарлы, бұйрықты, сұраулы), предикаттылық пен модальдік, семантика мен жай сөйлем
мен құрмалас сөйлемдердің тұтас предикативті жəне жартылай предикативті бірлік ретіндегі
синонимдік
жаңа айналымдары, сонымен қатар, құрмалас сөйлемдерді түзетін жай сөйлем-
дердің қарым-қатынас білдіру түрі мен тəсілдерін зерттейді, яғни бағыныңқы жəне басыңқы
сөйлем түрлерін анықтайды. Барлық келтірілген мəселелер синхрониялық жəне
диахрония-
лық аспектілерде зерттеледі. Тарихи синтаксис – тілдің, белгілі бір тілдің, жəне тілдер тобы-
ның синтаксистік құрылымы дамуының жаплы заңдылықтарын зерттеп, тарихи граммати-
каның бір саласын құрайды.
Достарыңызбен бөлісу: