Пайдаланылған əдебиеттер тізімі

167
ҚАЗІРГІ ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕГІ СӨЗЖАСАМ ЖҮЙЕСІ
Қамбарқызы А., Өмірхан Т.Ғ., Өксікбай Ж.Ж
«Амангелді» атындағы орта мектебі
Алға ауылы Шу ауданы Жамбыл облысы
Резюме
В данной статье рассматриваются особенности общих слов в тюрксих языках Кроме того, 
слова которые даны в качестве общих слов в казахском и турецком языках так же сверяются 
в произношениях с другими тюрксими языками. Таким образом в статье систематический 
формируется мысль о родстве тюрксих языков.
Summary
This article examines the features of common words in Turkic languages. As one of the semantic 
groups of common words in the Kazakh and Turkish languages common pronouns and common 
names of kinship are considered. In this article, both semantic and phonetic features of common 
words in Kazakh and Turkish are analyzed. In addition, the words that are given as general words 
in Kazakh and Turkish are also checked in pronunciation with other Turkic languages. Thus in the 
article the idea of the kinship of the Turk languages is formed systematically.
Түркі тілдері түбі бір тамыры бір халықтар болғанымен, олар əр түрлі ортада жеке 
тілдері дамыған. Олардың ішінде қазақ тілі мен түрік тілі тамыры балталанып, бір-бірі-
нен ұзақта қалса да тілі, мəдениеті ортақ халықтар ретінде рухани байлықтарымен бөлісті. 
Бұған қазақ жəне түрік тілдеріндегі ортақ сөздер мысал бола алады. Осы ортақ сөздер мен 
түркі тілдері сөздері жайлы құнды деректерді түркітілдеріналғашзерттеушіғалымМах-
мұдҚашқари. Ұлы ғалымның «Диуани лұғат-ат Түрк» еңбегі XI ғасырдан бері келе жатқан 
алғаш түркі тілдерінің сөздігі, əрі құнды кітабіміз. Бұл кітап түркі халықтарының ортақ 
сөздерінен құралған сөздік, əрі энциклопедиялық байлық болып саналады. Сондай-ақ бұл 
сөздіктегі ортақ сөздер қазақ жəне түрік тілдерінің ұқсас екенін екенін көрсетеді. Оған 
мына пікір де дəлелболады:
«Түркі тілдеріне ортақ сөздерге бір кездегі жалпытүркілік көне лексикадан
сақталып қалған, осы күнгі түркі тілдерінің бəрінде кездесетін сөздер жатады. Сон-
дықтан олар жалпытүркілік сөздер деп те аталады. Жалпытүркілік сөздерден түркі тілдерінің 
туыстастығын, біртектен шыққандығын көреміз. Түркі тілдерінің туыстығы, сол тілдерде 
сөйлейтін халықтардың шыққан тегінің бір екендігіне байланысты» [1;130].
Түркі халықтары мен қазақтарда туыстық жəне жақындық атауларының түрі мен мағы-
насы бір-біріне ұқсайды. Мəселен, ана, жеңге, балдыз, бажа тəрізді атауларды салыстырып 
қарағанда бұл атаулар əр халықта ұқсас келеді. Балалы болған əйел, туған шеше, жасы үлкен 
əйелдерге құрметтей айтылатын сөз мағыналарын білдіретін қазақжəнетүрік тіліндегі сөз 

жүктеу/скачать 2.56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: