37
тап, зерттеуге ұласты. Ашып айтсақ, профессор Н. Оралбайдың Қазіргі қазақ тіліндегі сан
есімнің сөзжасам жүйесі (1988) зерттеу еңбегі, «Қазіргі қазақ тілінің сөзжасам жүйесі» атты
монографиясы (1989), Қазақ грамматикасы атты еңбектегі «Қазақ тілінің сөзжасамы бөлімі
(2002), Қазақ тілінің сөзжасамы оқулығы (2002) жəне ғалымның
ғылыми жетекшілігімен
қорғалған «Қазіргі қазақ тіліндегі дене мүшелері атаулары негізіндегі сөзжасамдық ұялар-
дың сөзжасамдық сатыларындағы туынды сөздер» (Н.Қоқышева, 2001), «Қазіргі қазақ тілін-
дегі сөзжасамдық тізбектер» (Б.Есімсейітов 2002), «Сөзжасамдық тарам, оның ұядағы басқа
бірліктермен байланысы» (Н.Есенов 2006) сияқты кандидаттық диссертациялар мен «Қазақ
тіліндегі сөзжасамдық ұя мəселесінің теориялық негіздері» (К.Құрманалиев 2002), «Қазақ
тіліндегі күрделі атаулардың теориялық негіздері» (Б. Қасым 2002) докторлық диссертаци-
ялары жаңа туынды сөз жасаудың толыққанды мазмұнын ашып берген ғылыми ізденістер
болды. Өзі бастап ғылым қиясына жол салып, шəкірттерін де қанаттандырды. Профессор
Н. Оралбай бұл істе үлкен ұйымдастырушылық жұмыс атқарып, тілші қауымды жаңа сала
сөзжасамды танып, мойындауға бастайтын, дəлелдейтін қыруар жұмыс атқарды. Бұл еңбек-
тердің мазмұны, ішкі заңдылықтарының қисындары мақала, конференция, семинар түрлерін-
де кеңінен талқыланды. Осылайша, ғалым апайымыз үлкен қайраткер ретінде сөзжасам сала-
сын тұғырға қондырып, мəртебесін анықтап берді. Ұстазымыздың біз сезінген қайраткерлік
ісінің бірі – қазақ тілінің теориясы мен оны оқыту əдістемесінен ғылыми кадрлар даярлайтын
ғылыми кеңес ашуы. Дер кезінде қоғамға қажетті, зəрушілік тудырған қам-қарекетті сезіну ісі
əркімге беріле бермейді. Мүмкін анасы Бакуа Қосшығұлқызының ХХ ғасырдың 20-30 жыл-
дарында Баянауыл аймағында ауылдық советке сайланып, қазақ қыздарын, əйелдерін сауат
ашу мектебіне тартып, үгіттеген кезіндегідей хал кешті ме білмеймін, еліміздің тəуелсіздікке
қол жеткізген алғашқы жылдарында басқа елдердің ғалым мамандарын шақырып, қазақ тілі
мен əдебиетін оқыту бойынша мамандандырылған ғылыми кеңес ашты. Мерейтой иесінің
ғылыми мектебі дегенде елдің аузынан қазақ тілі теориясы мен оқыту əдістемесі саласынан
15 ғылым докторын, 55 ғылым кандидатын даярлады деген қасаң цифрларды естиміз. Ал те-
реңірек үңілсек, бұл цифрлардың тасасында ғалым Нұржамал Оралбайдың қайраткер ретін-
дегі тұлғасы, болмысы бар. Республиканың түкпір-түкпірінен келген,
ғылыми даярлықтары,
мінездері бір-біріне ұқсамайтын маман, аспиранттарды бір тезге салып, ғылымға келудің
қыр-сырын үйретуге қандай қажыр-қайрат керек десеңізші! Шəкірті ретінде (студент, аспи-
рант, докторант болған) өзіміз осы іске куə болдық. Апайдың еңбекқорлығы, бастаған ісін
аяқсыз қалдырмайтыны, сенім артатындығы кімге де болса үлгі
тұтатын өнер деп айтсақ,
артық кетпеспіз. Ғалымның ғылыми мектебінің түлектері – Т.Əбдіғалиева, Б.Қасым, К.Жақ-
сылықова, Ж.Сүлейменова, Ф.Оразбаева, Р.Шаханова, К.Құрманəлиев, З.Бейсенбаева, Ж.
Балтабаева, А.Омарова, А.Қыдыршаев, С.Рахметова, М.Қондыбаева т.б ғылым докторлары
елімізге танымал, өз істерінің шеберлері, жас ғалымдар даярлауға үлес қосып жүрген жан-
дар. Апай шəкірттерімен мақтанса, біз апайымызбен мақтанамыз. Нұржамал Оралбайқызы-
ның есімі түркі тіл біліміне белгілі. Ғылыми еңбектері арқылы жəне халықаралық деңгейдегі
симпозиум, конференция, семинарлар (Анкара, Кипр, Қазан, Ташкент) мінберлерінен айтқан
пікірлері, теориялық ұстаным-бағыттарды таныстыруы, ол туралы көзқарастары арқылы тіл-
шілер, ғалымдар таниды. Біздің пайымдауымызша, Нұржамал Оралбайқызы ұстаздық пен
ғылымды шеберлікпен байланыстыра білген, қайраткерлігімен жұртшылық есінде қалатын,
ғылымның қиясына ұя салған Ана-қыран! Мерейтойыңыз құтты болсын!
Достарыңызбен бөлісу: