«научное наследие заки ахметова и национальные ценности», в честь 95-летнего юбилея Заки Ахметова

344 
емес. Олардың барлығы өмірді едәуір жеңілдетеді; олардың арқасында адамзат 
ғылым мен өнеркәсіпте бірқатар маңызды жетістіктерге жетті. 
Информатика мектепте оқытылатын пән ретінде әртүрлі заманауи 
технологияларды қолдана отырып ақпаратты жинау, сақтау, өңдеу және беру 
туралы негізгі білім беруі, адам қызметінің әртүрлі салаларында жоғары 
технологиялардың жаңа мүмкіндіктерін ашуы, ақпараттық мәдениетті тәрбиелеуі 
керек. 
Білім беру процесінің тиімділігі көбінесе мұғалімнің оқушыларға қол жеткізуі 
керек оқу нәтижелерін қаншалықты анық көрсететініне байланысты.
Ұлттық Бірыңғай тестілеу – құрылымды жаңғырту бағыттарының бірі және 
қазақ білімінің мазмұны. 2004 жылдан бастап Ұлттық Бірыңғай Тестілеу мектептегі 
қорытынды емтихандардың жалғыз нысаны және жоғары оқу орындарына (ЖОО)
түсу емтихандарының негізгі нысаны болып табылады. ҰБТ бұл ретте емтиханды 
кейінгі жылдары қайта тапсыру мүмкіндігі бар [1]. 
Кез-келген пән бойынша ҰБТ тапсыру, оның ішінде информатика пәні, білім 
беру мекемелерінің түлектерінен арнайы дайындықты талап етеді: бұл негізгі білім 
мен қарапайым дағдылардың жиынтығын ғана емес, сонымен қатар осы білім мен 
дағдыларды практикалық қызметте өз бетінше қолдану қабілетін игеру. Емтихан әр 
түрлі деңгейдегі оқушылардың білімі мен дағдыларын игеруді тексеруді 
қарастырады. 
Емтихан оқыту нәтижелерінің сапасын бағалаудың тестілік технологиясына 
негізделген, сондықтан мұғалім жұмысының маңызды бағыттарының бірі болашақ 
түлектердің емтихан тестінің құрылымын орындау дағдыларын қалыптастыру үшін 
жағдай жасау болып табылады. 
Емтихан тапсырмаларын орындау кезінде оқушылар тест тапсырмаларына 
арналған нұсқаулықты түсінуге көп уақыт жұмсайды. Бұл олардың тапсырманың 
мазмұнына назар аударуына және сұраққа жауап дайындауға кедергі келтіреді, 
белгіленген уақыт жағдайында жұмыс істеу қиынға соғады және т. б. бұл 
мәліметтер оқушылардың тесттермен жұмыс істеу дағдыларының жеткіліксіз 
деңгейін растайды [2, 70б]. 
Емтихан тесттерімен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру үшін негізгі 
және орта мектеп оқушыларының пәндік білімдерін бақылау үшін қолдануға 
болатын құрылымы бойынша ұқсас тест тапсырмалары қажет.
Жоғарыда айтылғандардың барлығы біздің зерттеуіміздің мақсатын 
анықтады: жалпы білім беретін мектеп оқушыларының біліміне тақырыптық 
бақылау жүргізу және емтихан тапсыруға дайындық үшін информатикадағы 
«ақпараттық процестер және жүйлер» бөлімі бойынша тест тапсырмаларын әзірлеу. 
Әзірленіп жатқан тест тапсырмалары құрылымы мен күрделілігі бойынша пән 
бойынша бақылау-өлшеу материалдарына және емтихан тапсырмаларының үлгілік 
конструкцияларына сәйкес келуі тиіс. Бұл оқушылардың осындай тесттермен 
жұмыс істеу қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік береді және болашақта пән 
бойынша бірыңғай ҰБТ жұмысын сәтті орындауға көмектеседі. 
Мақала авторы М.Б. Челышкованың (2002) көзқарасымен келіседі. Ол «тест» 
ұғымын берілген білім беру саласында білім алушының дайындық сапасына 

345 
объективті, салыстырмалы және сандық баға беруге мүмкіндік беретін тапсырмалар 
жиынтығы ретінде түсіндіреді [3]. 
Тест әзірлеушілері тестілеуде қалыптасқан екі тәсілге сүйенеді: критерийге 
бағытталған тесттер (критериалды-бағдарланған) және нормаға бағытталған 
тесттер (нормативті-бағдарланған). 
Критериалды-бағдарланған тәсіл әр оқушының оқу жетістіктерін білімнің
немесе дағдылардың жоспарланған көлемімен салыстыру үшін тестілерді 
қолдануды қамтиды. Ал интерпретациялық анықтамалық жүйе ретінде белгілі бір 
мазмұн саласы қолданылады (мысалы, оқу жылындағы немесе оқу сатысындағы 
мазмұн). Тест оқушының білімін, дағдыларын 100% - ға дейін шартты түрде 
бағалауға мүмкіндік береді. Алайда, тест кейде бақыланатын курстың мазмұнының 
үлкен көлемін көрсетеді. Оны тексеру қиын және мазмұнды саралау және 
маңыздылық дәрежесі бойынша бөлу талаптары қажет. Критериалды бағдарланған 
тесттердің артықшылығы – бұл әр оқушының мүмкіндіктері туралы толық, 
объективті ақпарат жинауға көмектеседі. Сонымен қатар оқушының мемлекеттік 
білім беру стандарттарына қойылатын талаптарға сәйкес дайындық дәрежесін 
салыстыруға мүмкіндік береді. 
Нормативтік-бағдарланған тәсіл шеңберіндегі тесттер оқушыларды оқу 
жетістіктерінің деңгейі бойынша бағалау үшін әзірленеді. Ол үшін әрбір оқушының 
нәтижелерін сол тестті орындаған басқа оқушылардың нәтижелерімен 
салыстыруды жүргізеді. Нормативтік-бағдарланған тәсілмен әр оқушының 
қабілеттерін рейтингтік бағалау жүргізіледі. 
Осылайша, критериалды және нормативтік бағдарланған тестілер құру 
мақсаттары, мазмұнды таңдау әдістемесі, эмпирикалық тестілеу нәтижелерін бөлу 
сипаты, оларды өңдеу әдістері, тесттер мен тест тапсырмаларының сапа 
критерийлері және ең бастысы тестілеуге қатысушылардың нәтижелерін түсіндіру 
бойынша ерекшеленеді [2, 71б]. 
Тесттер, ең алдымен, әртүрлі пәндер бойынша стандарттарға енгізілген 
талаптармен салыстырғанда оқу жетістіктерін анықтау үшін қажет. Тапсырмаларды 
орындау кезінде келесі ережелерді сақтау қажет: 

барлық оқушылар үшін тапсырмаларды орындау жөніндегі нұсқаулықтың 
бірегейлігі; 

тапсырма элементтерінің орналасуының дұрыстығы, бұл оқушыларға өз 
шешімдерін тезірек түзетуге және жауаптар үшін орынды анықтауға уақыт 
жұмсамауға мүмкіндік береді; 

нұсқаулықтың тапсырманың нысаны мен мазмұнына сәйкестігі; 

қабылданған нысан шеңберінде оқушылардың жауаптарын бағалау 
ережелерінің ұқсастығы (барлық оқушылар бірдей тапсырмаларға жауап береді, 
барлығына бірдей уақыт беріледі). 

тапсырманың бірегейлігі (тапсырмаларды барлық субъектілер бірдей 
түсінуі керек); 

тапсырманың нақтылығы мен дәлдігі, ол сөздердің, символдардың, 
графиканың мұқият таңдалуымен қамтамасыз етіледі. Бұл тапсырманың 
максималды анықтығына қол жеткізуге мүмкіндік береді; 

346 

жауаптардың тапсырмаға грамматикалық сәйкестігі; 

тест тексерілетін тақырыптың (бөлімнің) материалын толық қамту үшін 
көптеген сұрақтарды қамтуы керек; 

тесттердің (тұжырымдамалардың, әріптік белгілердің және т.б.) оқытуда 
пайдаланылатын ақпарат көздеріне сәйкестігі; 

тест тапсырмаларының педагогикалық дұрыстығы (тапсырмалар оқу 
бағдарламасының (білім беру стандартының) талаптарына сәйкес келуі, білім 
алушылардың белгілі бір білім деңгейіне есептелуі, қиындықтары бойынша 
өзгермелі және оңтайлы болуы тиіс) [2, 72б]. 
ҰБТ-ға дайындық – бұл өте күрделі процесс. Онда көп нәрсе мұғалімге және 
оқыту әдістемесіне байланысты. Информатика мұғалімдерінің алдында міндет тұр: 
оқушыларға берік пәндік білім беру, белгілі бір әмбебап жалпы білім беру 
дағдыларын қалыптастыру ғана емес, сонымен қатар оларды белгілі бір құрылым – 
емтихан сынағы түрінде бақылау формасына дайындау. 
Емтихан мектеп информатикасының бүкіл курсы бойынша материалды 
тексереді: бағдарлама жаза білу, математикалық логика негіздерін білу, ақпаратты 
кодтау принциптері, санау жүйелері, ақпараттық технологиялар негіздері. 
Тапсырмалар тәжірибеге бағытталған. 
Тест тапсырмаларының типтік конструкцияларын біле отырып, ҰБТ 
тапсырарда оқушы тест тапсырмаларының нұсқауларын түсінуге уақыт 
жұмсамайды. Бұл оған тапсырманың мазмұнына және сұраққа жауап дайындауға 
назар аударуға мүмкіндік береді. Негізгі мектептен жауап бланкілерін толтыруға, 
белгіленген уақыт жағдайында жұмыс істеуге, әртүрлі нысандағы тапсырмаларға 
жауап дайындауға қойылатын талаптарды пысықтай отырып, мұғалімдер 
түлектердің информатика пәні бойынша емтихан жұмыстарын орындаудағы 
табыстылығын едәуір арттыра алады. 
Жұмыстың келесі аспектісі – пән бойынша тесттің сипаттамасы. 
Спецификация – оқу пәні бойынша тесттің құрылымы мен мазмұнын анықтайтын 
құжат. Спецификация тесттің мақсатын сипаттайды, тапсырмалардың мазмұны, 
қызмет түрлері және қиындық деңгейі бойынша бөлінуін белгілейді, жеке 
тапсырмалар мен жалпы жұмысты бағалау жүйесін бекітеді, тақырыптық бақылау 
нәтижелерін жүргізу және тексеру шарттарын белгілейді [4]. 

жүктеу/скачать 5.2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: