«научное наследие заки ахметова и национальные ценности», в честь 95-летнего юбилея Заки Ахметова

421 
2. Бітібаева Қ. Әдебиетті оқытудың инновациялық әдістемесі, технологиясы. 
– 2-бас. – Алматы: Қазақ университеті, 2019. – 287 б. 
3. Тоқаев К. Таңдамалы: Повестер мен әңгімелер жинақ. 2-том. - Алматы : Ана 
тілі, 2008. – 294 б. 
УДК 740
МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ҰЙЫМДА STEM ТЕХНОЛОГИЯСЫ АРҚЫЛЫ 
БАЛАЛАРДЫ БЕЛСЕНДІЛІККЕ ТӘРБИЕЛЕУДІҢ АСПЕКТІЛЕРІ 
Ыдрыс Зарина 
Ғылыми жетекшілер: Жандилдина Р.Е., Турсунбекова Г.И. 
Ы. Алтынсарин атындағы Арқалық педагогикалық институты
Арқалық қ., Қазақстан, e-mail: roza.zhandildina@mail.ru 
Егеменді еліміздің бүгінгі күнге қойған басты міндеттерінің бірі қоғам 
сұранысына сай дүниетанымы қалыптасқан, ақыл-ойы кемелденген, өнегелі жастар 
тәрбиелеу. 
Дүниетаным айнала қоршаған орта туралы, жеке адам және оның қоғамдағы 
орны, тіршіліктің мән-мағынасы жайлы ұғымдардың жиынтығы, дүниенің 
біртұтастығын түсіндіру нәтижесі болып табылады. Дүниеге көзқарас жеке 
адамның қоршаған ортадағы табиғат пен әлеуметтік құбылыстарды түсініп 
пайымдауы арқылы ой тұжырымдауы, яғни, дүниеге көзқарас дүниенің даму 
заңдылықтарын ғылым негізінде танып білу. 
Таным процесінің аталған мәселелерімен алғаш айналыса бастаған ертедегі 
грек философтары Демокрит, Платон, Аристотель және басқалары болды.
Кейіннен бұл мәселелермен Ф.Бекон, Г.Декарт, Дж. Локк, Б.Спиноза, И.Кант, 
Д.Дидро, А.И.Герцен және басқа көптеген философтар айналысып өз үлестерін 
қосты.Жаңа дәуірде бірқатар философтар, атап айтқанда, ағылшын философы 
Д.Юм және неміс философы И.Кант таным теориясына өз үлестерін қосты. И.Кант 
таным процесінің жеке формаларына: сезімге, ойдың ұғым, пікір формаларына, 
ақыл, парасатқа егжей-тегжейлі талдау жасады. Бұл талдау гносеологияға қосылған 
үлкен үлес болды [1].
Демек, қоршаған дүниені білу танымға байланысты. Таным – адам санасын 
дамытудың негізгі және ол арқылы адам өзін қоршаған ортаны игеруге де үйренеді. 
«Таным» - философиялық ұғым. Қоршаған дүние обьективті түрде өмір 
сүретін болғандықтан, оның заттары мен құбылыстары санада бейнеленеді. Көру,
сезіну, түйсіну арқылы сезім мүшелерімізге материалдық заттар әсер етеді, біз 
оларды қабылдаймыз. Қабылданған дүниені танып білеміз. Сезім арқылы таныған 
дүниені ғылыми біліммен байланыстырғанда ғана білім қалыптасады. Қабылдау 
барысында сыртқы сезім мен ішкі сезімдер бірге отырып танымды нақтылай түседі. 
Таным арқылы заттар мен құбылыстардың басты белгілері, ұқсастықтары мен 
айырмашылықтары жайында бейнелі қабылдау нәтижесінде ұғым туады. Таным - 
объективті шындықты адамның ойында бейнелейтін және қайта жаңғыртатын 
қоғамдық іс-әрекет барысы. Ол заттардың пәніне дәлірек жетудегі күрделі және 

422 
қарама-қайшылықты рпоцесс барысы ретінде қаралады. Ақиқатқа жетудің, 
объективті шындықты танудың диалектикалық жолы: нақты пайымдаудан 
абстрактілі ойлауға, одан тәжірибеге көшу» болып табылады. Таным үрдісінде 
ойлаудың түрлі тәсілдері пайдаланылады (анализ, синтез, дедукция, индукция, 
абстрактіліктен нақтылыққа көтерілуі және тағы басқа). 
Балалардың бойында кездесетін таным қабілеттері дегеніміз – білімді өз 
сапасында белсенді және нәтижелі түрде бейнелеуі. Мұндай бейнелеу әрекеті аса 
күрделі үрдіс. Ол балалардың сыртқы дүние туралы білімді меңгеруі және дағды 
мен әдістерін қалыптастыруы арқылы жүзеге асырылады [2]. 
Балаларды біліммен ғана қаруландырып қоймай олардың назарын білгендерін 
жадында сақтай білу қабілеттерін, ойлауын, тіл шеберлігін, білім негізін біліп алуға 
құштарлығын, өмірге көзқарасының дұрыс қалыптасуын, ықыласын, төзімділігін, 
іскерлігін, ізденімпаздылығын және т.б. танымдық қасиеттерін жетілдіру – оқу 
тәрбиелік және ұстаздық негізгі мақсат. 
Мектеп жасына дейінгі балалар ересек адамдардың әрекеттеріне үңіле қарап, 
үйренеді, оларға еліктейді. Балалардың саналы түрде істейтін мұндай әрекеттерін 
ырықты немесе ерікті белсенділік дейді. Бұл жастағы балалардың үлкендер 
әрекеттеріне және олармен өзара қатынас жасауға еліктеуі рөлді ойындарды атқару 
барысында байқалады. Көбінесе балалардың ойындарында адамдардың еңбек іс-
әрекеттері, тұрмысы, өзарақатынасы көрсетіледі, ұжымдық өмір дағдылары 
қалыптаса бастайды. Ойын барысында балалардың құрамдастарымен де өзара 
қатынасы өзгереді. Олар басқа балалармен ойнауға тілек білдіреді, еңбекке 
байланысты тапсырмаларды бірігіп орындауға, өз қылықтарын ережеге 
бағындыруға, керексіз әдеттерді тежеуге, кедергіні ығыстыруға үйренеді. Осындай 
бірігу іс-әрекеттерінің қуанышы балалар арасында жолдастық, достық сияқты жаңа 
қатынастарды туғызады. Олар бір-біріне қамқорлық жасап көмектеседі, ілтипатты 
болады. Бала еліктеу, қабылдау арқылы түрлі рольді ойындарды атқара отырып, 
әлеумет өмірінің өндіріс қатынастарының мазмұнына түсінеді. Адам 
белсенділігінің табиғатын тани білу, еңбек және моральдық белсенділік дәрежесі 
бойынша адамның қоғам мен ұжым үшін жарамдылығын жете анықтау тәрбиешінің 
басты міндеті. Бала белсенділігінің ең алғашқы формасының бірі – қарым-қатынас 
жасау белсенділігі. Бұл адамның бүкіл өмірінде дамитын белсенділік. Балалардың 
жас ерекшеліктеріне сәйкес басқа адамдармен қарым-қатынас жасау белсенділігінің 
мазмұны да өзгеріп отырады. 
Мектеп жасына дейінгі балалар ересек адамдардың әрекеттеріне үңіле қарап 
үйренеді, оларға еліктейді. Балалардың саналы түрде істейтін мұндай әрекеттерін 
ырықты немесе ерікті белсенділік дейді. Бұл жастағы балалардың үлкендердің 
әрекеттеріне және олармен өзара қарым-қатынас жасауға еліктеуі ролді ойындарды 
адамдардың еңбек іс-әрекеттері, тұрмысы, өзара қатынасы қамтылып көрсетіледі, 
ұжымдық өмір дағдылары қалыптаса байтайды. Ойын барысында мектепке дейінгі 
балалардың құрдастарымен де өзара қатынасы өзгереді. Олар басқа балармен
ойнауға тілек білдіреді, өз қылықтарын ережеге бағындыруға, керексіз әдеттерді 
тежеуге, кедергіні ығыстыруға үйренеді. Ойын арқылы мектепке дейінгі 
балалардың жеке белсенділігі мен танымдық қызығушылығы артады. 

423 
Балалардың белсенділігі, негізінен, екі түрлі сипатта болады: сыртқы және 
ішкі белсенділік.Сыртқы белсенділік дегеніміз – бала әрекетінің сыртқы көріністері 
(белсенді қимыл қозғалыстары, практикалық әрекеттері, тәрбиешіге зейін қойып 
қарауы, әрекеті т.б.) бірақ осы кезде ол басқа нәрсе ойлап отыруы да 
мүмкін.Баланың ішкі белсендігіліне оның белсенді түрде ойлау әрекеті жатады. 
Бала белсенділігі қандай болғанда да ой дербестігіне сүйенеді. Оқыту үрдісінде 
балалардың белсендігін дамытуды мақсат еткен тәрбиеші сабақтың барлық 
кезеңдерінде олардың ой дербестігін дамытуға тырысады. Балаларда белсенділік 
бір қалыпта болмайды оның қарапайым (еліктеушілікке, жай қайталауға, біреудің 
айтқанын бұлжытпай орындауға негізделген) және күрделі шығармашылық т.б. 
белсенділік түрлері болады. Соңғысы баланың логикалық ойлау қабілеті мен 
дербестігін керек етеді. Мектепке дейінгі балаларда жас ерекшеліктеріне және 
психикалық даму дәрежесіне қарай белсенділіктің бірнеше түрі қалыптасып 
дамиды: қимыл, сөйлеу, ойлау, таным, өзін-өзі тәрбиелеу т.б. белсенділіктер [3]. 
Психологиялық-педагогикалық әдебиеттердегі талдауда көрсетілгендей, 
белсенділік жөнінде түсінік әр түрлі салада талдауды талап етуші көп аспектілі 
феномен ретінде көрінеді. 
- биологиялық (П.К.Анохин, В.М.Бехтерев, Н.А.Бернштейн, А.Илиади) 
- психологиялық (Б.Г.Ананьев, М.Я.Басов, Л.С.Выготский, Б.Ф.Ломов, 
В.С.Мухина, В.А.Мясищев) 
- педагогикалық (Ш.А.Амоношвили, Я.А.Коменский, Д.Локк, Ж.Ж.Руссо, 
К.Д.Ушинский, Г.И.Щукина, Г.И.Шамова т.б.) 
Биологиялық аспект – белсенділік мәселелері түсінігімен байланысты 
белсенді бастама адамда энергияның жиналуының нәтижесі болып табылатындығы 
жөнінде түсінікпен тығыз байланысты. Ол өзін-өзі ретке келтірумен негізделеді. 
Биологиялық белсенділік адамның ортаға бейімделуін қамтамасыз ететін оған тән 
тұқым қуалау қасиеті. Осы өзара қарым-қатынас кезінде ағза мен оның тіршілік ету 
шарттары аралығында туатын қарама-қайшылықты жоюға бағытталған 
физиологиялық механизмдер ғана туып қоймайды, сонымен қатар осы әсерді жоюға 
мүмкіндік беретін және мінез-құлыққа, өткен оқиғаға емес, алдағы оқиғаға 
бағытталған мүмкіндік беретін физиологиялық механизмдер де туып отырады 
(П.К.Анохин). Белсенділік бейне белгісін тұрақтандырушы сапа болып табылады, 
бұл тірі материяның іштей детерменацияланған іс-әрекетінің бір түрі болып 
табылады (В.З.Коган). Белсенділік көзі болып сыртқы орта және ағзада тұратын 
және өтетін ішкі үрдістер болып табылады. 
Ұстаз ретінде біз балаларды осылай оқытамыз ба, мұндай білім жаңа өмірде 
пайдалы бола ма, білім берудің мазмұны мен технологиялары бүгінгі мектеп 
жасына дейінгі балалардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қалай түзетілуі 
керек деп ойлану керек. 3-7 жас – дамудың стратегиялық маңызды кезеңі [4]. 
Мектеп жасына дейінгі балалармен жұмыс істейтін педагогтар мектеп жасына 
дейінгі балалық шақта балалардың білімге деген қызығушылығын ояту, оларды 
әртүрлі көздерден қабылдауға және ақпаратты пайдалануға үйрету, айналадағы 
шындықты қызықтыратын сұрақтарға өз бетінше жауап табуға үйрету қаншалықты 
маңызды екенін түсінеді. Өз бетінше және құрбыларымен және ересектермен 
ынтымақтастықта әрекет ету қабілетін тәрбиелеу маңызды. Осылайша, ата-аналар 

424 
мен мұғалімдер проблемаға тап болады: қандай әдістер мен әдістерді қолдану 
керек? Қандай технологияларды қолдану керек? 
STEAM технологиясының құралдар жинағына не кіреді? 
1.«Ф.Фребельдің дидактикалық жүйесі» оқу модулі; 
2. «LEGO - құрылыс»; 
3. «Математикалық дамыту» оқу модулі; 
4. «Робототехника» оқу модулі; 
5. «Мультстудия» оқу модулі; 
6. «Тірі және жансыз табиғатпен тәжірибе жасау» оқу модулі. 
Соңғы онжылдықтардағы әлемдегі өзгерістер жаһандық ауқымда әсерлі және 
бәрімізді алаңдатады. Барлық жерде ескі таныс нәрселер жоғалып жатыр, 
қызметтердің жаңа түрлері, тіпті бүкіл кәсіби салалар пайда болады. Қазіргі 
педагогтар біз үйретіп жатқан білім мен дағды заман талабына сай келе ме, соны 
ойлауы керек пе? Зерттеушілер қазіргі мектеп жасына дейінгі балалардың 65 
пайызы бүгінде жоқ мамандықтарды игеретініне сенімді. Ол үшін соңғы 
технологияны меңгерген, жаратылыстану ғылымдары мен техниканы түсінетін жас 
мамандар қажет болады.STEAM білім беру моделін оқу орнының қаржылық 
мүмкіндіктері мүмкіндік беретін дәрежеде балабақшаға енгізу үшін арнайы 
таңдадым. Мұның объективті себептері бар.Балалар кішкентай кезінен өзіне жақын 
ойын әрекеттері арқылы әлемнің алуан түрлілігін меңгереді. Мектепке дейінгі 
мекемелерде тәрбиені жүзеге асыру мемлекеттік білім стандартының талаптарымен 
реттелетін ойын түрінде жүзеге асырылады.. Технология бір жағынан – ойын, 
екінші жағынан – баланың шығармашылық интеллектуалдық әлеуетін дамыту. 
Мектепке дейінгі білім беруде STEAM технологиясын қолдану балалар мен 
ата-аналарды шығармашылық инновациялық өнімді іс-әрекетке, электронды 
интерактивті білім беру ресурстарымен жұмыс істеуге, шығармашылық және 
оперативті ойлауын дамыта отырып, анимация құруға – заман ағымына ілесу 
бағытында белсендіреді. Мектеп жасына дейінгі балаларымыз мектеп 
инновацияларына дайын болуы, жобалар жасауы және оларды нақты іске асыру 
қабілеті болуы керек. STEAM технологиялары педагогтарға табысты 
зерттеушілердің, өнертапқыштардың, ғалымдардың, технологтардың, суретшілер 
мен математиктердің буынын өсіруге мүмкіндік береді. Ата-аналар сұранысына ие 
қосымша білім беру қызметтерін көрсету, білім сапасын арттырудың өзекті 
мәселесі STEAM білім беру жүйесіне жүгіну арқылы тамаша шешілді.
«STEAM» ойын технологиясының модульдік жүйесі. 
Ойындық педагогикалық технологиялар түсінігі педагогикалық процесті 
әртүрлі ойындар түрінде ұйымдастырудың жеткілікті кең әдістері мен тәсілдерін 
қамтиды. Педагогикалық ойынның нақты белгіленген оқу мақсаты мен сәйкес 
педагогикалық нәтижесі бар, оны негіздеуге, айқын анықтауға және оқу-танымдық 
бағыттылықпен сипаттауға болады. 
Ойын технологиялары білім берудің ерекше түрлерінің бірі болып табылады. 
Ойын арқылы оқыта отырып, біз балаларға оқу материалын бізге, ересектерге 
ыңғайлы етіп емес, балалардың оны қабылдауы қаншалықты ыңғайлы және табиғи 
екенін үйретеміз. 
Мектеп жасына дейінгі балалар үшін ойын - жетекші әрекет. 

425 
STEAM ойын технологиясының құралдар жинағына не кіреді және қандай 
міндеттер шешіледі? 
Ф.Фребельдің дидактикалық жүйесі оқу модулі 
- қоршаған дүние объектілерімен тәжірибе жасау; 
-геометриялық 
денелермен және фигуралармен әрекеттер арқылы 
математикалық шындықты меңгеру; 
- уеңістіктік қатынастарды меңгеру 
- Әртүрлі бұрыштар мен проекцияларда жобалау. 
«LEGO – құрылыс» модулі 
- практикалық және ақыл-ой эксперименті, жалпылау, сөйлеуді жоспарлау 
және өз іс-әрекетінің процесі мен нәтижесі туралы пікір айту қабілеті; 
- ана тілінде еркін сөйлеу (сөздік, сөйлеудің грамматикалық құрылымы, 
фонетикалық жүйе, семантикалық құрылым туралы қарапайым түсініктер); 
- жаңа бейнелер жасау, қиялдау, аналогияны қолдану қабілеті. 
«Математикалық дамыту» оқу модулі 
- балалардың жас және жеке ерекшеліктерін ескере отырып, математикалық 
даму мәселелерін келесі бағыттар бойынша кешенді шешу: өлшем, пішін, кеңістік, 
уақыт, сан және санау. 
\«Робототехника» оқу модулі 
-логикалық және алгоритмдік ойлауды дамыту; -бағдарламалау негіздерін 
қалыптастыру; 
-жоспарлау, модельдеу қабілеттерін дамыту; -мәліметтерді өңдеу; 
-абстракциялау және заңдылықтарды табу қабілетін дамыту; 
5. «Мультстудия» оқу модулі 
-ақпараттық-коммуникациялық 
технологиялар) 
және 
цифрлық 
технологияларды дамыту; 
- медиа технологияларды дамыту; 
- көркем-техникалық шығармашылық синтезіне негізделген өнімді әрекетті 
ұйымдастыру. 
6. «Тірі және жансыз табиғатпен тәжірибе жасау» оқу модулі. 
- 
эксперименттік іс-әрекетте қоршаған әлем туралы түсініктерін 
қалыптастыру. 

жүктеу/скачать 5.2 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: