Білім беру бағдарламасы 6В01200 «Бастауышта оқытудың педагогикасы мен әдістемесі»
жүктеу/скачать 1.22 Mb. Pdf көрінісі
|
|
№20 дәрістің тақырыбы: Лексикологияны оқыту әдістемесі. Дәріс мазмұны: С.Рахметова бастауыш мектеп оқушыларының тілін дамытудың мазмұны нені қамтуы қажет деген сұраққа былай деп жауап береді: «Мұнда біз мына сияқты негізгі мәселелерді үйретуіміз қажет, яғни белгілі бір тақырыпты оқыта отырып, баланың сӛздік қорын дамытатын сӛздерді үйрете отырып, жаңа сӛздер жасайтын формаларды меңгеру барысында оларды байланыстырып сӛйлем құрауға, сӛз тіркесіне, сондай-ақ, ойларын ауызша және жазбаша сауатты, жүйелі, дұрыс жеткізуге, сӛйлей білуге мақсат етеді. Ғалым семантикалық ұғымдарды оқыту кезінде балалардың үйренген әр сӛзі олардың тілдік қолданысында белсенді бола отырып, ол сӛзден сӛз тіркесін, сӛйлем құрап, сӛйлеу тілінде орынды қолданса ғана жемісті болады деп тұжырым айтады. Біріншісі – сӛз мағыналарын талдай отырып, оқушылардың сӛздік қорын молайту; екіншісі – оқушылардың меңгерген сӛздерін құрастыра отырып, сӛз тіркесі мен сӛйлем құрауға үйрету, үшіншісі – сӛйлеуге үйрету жұмыстары. Ғалым оқушылардың сӛз мағыналарын дұрыс түсініп, қолдану жұмыстары олардың тілін дамытудың бір бағыты екендігін дұрыс тұжырымдаған. Яғни, «... сӛйлеу тілін байытуда атқарылатын жұмыстардың мақсаты, сайып келгенде, оқушылардың мәтіндегі сӛзді дұрыс қабылдап, оның мағыналық ренктері мен ерекшеліктерін ұғынуларын, яғни қажетті жағдайларда дереу естеріне түсетіндей дәрежеде балалардың ӛз сӛздеріне айналуын қамтамасыз ету; оқушылар алуан түрлі жаттығулар арқылы үйренген сӛздерінің мағынасын терең түсініп және керекті кезінде мұғалімнің кӛмегінсіз ӛз беттерімен оны дұрыс қолдана алатын дағдыға тӛселеді. Мұны ӛзі оқушылардың білім сапасының жоғары болуына жағдай жасайды» Сонымен, бұл ғалымдардың еңбектерінде семантикалық ұғымдарды меңгертуде бастауыш сынып оқушыларының сӛздік қорын байытып қана қоймай, оны сӛйлеу тілінде орынды пайдалану – шәкірттердің бір-бірімен күнделікті пікірлесуі үшін ғана емес, олардың тілдік қарым қатынас барысында ӛз ойын анық, дұрыс және түсінікті жеткізуге, сӛйлер сӛзінің тілдік нормаларын сақтап, ізетті сӛйлеуге үйрету кӛзделеді. Демек, сӛз мағынаны, ұғымды, сезімді, ойды білдіре келіп, тілдік қарым қатынасты жүзеге асырушылардың барлығына аса қажет қатысымдық тұлға болып табылады. Сӛздің осындай ерекшеліктерін ескергендіктен, бастауыш сыныптан бастап оқушыларды сӛйлеуге дағдыландыру үшін сӛздік қорындағы сӛз ұғымын, оның мағыналық реңктерін, мағыналық түрлерін меңгеруге аса кӛңіл бӛлінеді. Бастауыш сыныпта тіл табиғатын, сӛз мағынасын оқушыларға дұрыс ұғындыру үшін мынадай жұмыстар ұйымдастырылады: 1. Берілген сурет бойынша әңгіме құрату. 2. Суреттегі әрбір элемент бойынша оқушылардың ӛз ойларын жеткізуді талап ету. 3. Сыныптасы айтқан ойға оқушылар ой қосуын қадағалау. 4. Оқушыларға ӛз ойларын дұрыс айтуға дағдыландыру. 5. Оқушылар суретте берілген кейіпкерлерді не істеп жатқанын, не ойлап тұрғанын айтуға дағдыландыру. Мұндай жұмыстар оқушылардың сӛз мағынасына мән беріп, тіл табиғатына деген зейінін арттырып, олардың тілін дамытатыны даусыз. Мұның ӛзі, біріншіден оқушылардың сӛздік қорын кӛбейтсе, екіншіден, олардың ӛз пікірлерін жинақы айтуға дағдыландырады, оқушылардың жеке тұлғалық қабілеттері артып, сабаққа деген ынтасы артады. Сӛздің мағынасын түсіндіру бойынша оқушыларға әрбір сабақ барысында түсініксіз сӛздер түсіндіріліп, оларды белсенді қолдану жолдары үйретіледі. Бастауыш мектепте сӛз мағынасын тек қазақ тілі мен әдебиеттік оқу сабақтарында ғана түсіндіріп, ұғындырмай, басқа да пәндерде ұғындырылса жӛн болады. Себебі оқушы математика және дүниетану сабақтарында тек ғылыми лексика ғана оқып қоймай, сонымен қатар, күнделікті ӛмірде қолданылатын сӛздерді қайталайды, олардың мағынасын меңгереді, түсінеді. Сондықтан, бастауыш мектеп оқушыларына сӛз мағынасын түсіндіру, оны меңгертудің мағынасы зор. Бастауыш мектепте сӛз мағынасын ұғындыру жұмыстары мынадай бағыттарда жүргізілгені дұрыс: 1. Оқушыларға жаңа сӛздер үйрету. 2. Бастауыш мектеп оқулықтары мәтіндерінде кездескен сӛздердің мағыналарын ұғындыру. 3. Оқушылардың бұрыннан білетін сӛздерінің мағыналарын тереңдету. 4. Оқушылардың сӛйлеген сӛздерінде сӛздерді ӛз мағыналарында қолданылуына дағдыландыру. 5. Сӛз мағыналарын түрлі семантикалық «синоним, антоним, омоним, сӛздің кӛп мағыналылығы арқылы» және грамматикалық (қосымшалар арқылы сӛз мағынасының ӛзгеруі) тәсілдер арқылы меңгерту. Сӛз мағынасын түсіндіру жұмыстары күнделікті жүргізіліп тұрғаны абзал. Себебі оқушыларға мәтінде кездескен жаңа сӛздердің мағыналарын түсіндірмесе, олар мәтіннің мазмұнын ұғынбайды. Сондықтан оқушыларға әрбір сӛздің мағынасын ұғындыру – тек мәтінді дұрыс қабылдау үшін ғана қажет емес, сондай-ақ, олардың ӛз ойларын толық жеткізуіне де, тілдік қарым-қатынасқа еркін түсінуіне де оң ықпалын тигізеді. жүктеу/скачать 1.22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|