Сұраншиев Ж.Ә. «Ветеринарлық вирусология» пэоәК
ВИРУСТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ
жүктеу/скачать 4.8 Mb. Pdf көрінісі
|
|
ВИРУСТАРДЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ Вирустардың химиялық құрамы. Вирустардың вириондары ұйымдастырылған -бұл вирустық нуклеин қышқылы, қайталанатын суббірліктерден (капсомалардан) қабыққа (капсидке) бекітілген. Әрбір капсомер вирус геномында кодталған бір немесе бірнеше ақуыздардан тұрады. Нуклеин қышқылы мен ақтардан басқа, құрамында липидтер мен гликолипидтер бар, олар әдетте вириондардың сыртқы (суперкапсидті) қабығында орналасады. Соңғыларының құрамына көбінесе гликопротеидтер (гликозилденген ақуыздар, ақуыздар ковалентті байланысқан полипепидті тізбектерге, көмірсулар тізбегі ковалентті байланысқан полипепидті тізбектерге), липопротеидтер, көбінесе ацилденген ақуыздар (май қышқылдарының қалдықтары ковалентті байланысқан полипепидті тізбектерге ақуыздар) және фосфопротеидтер (ақуыздар, фосфор қышқылының қалдықтары ковалентті түрде қосылған полипептидті тізбектерге) жатады. Нуклеин қышқылдары-нуклеотидтерден тұратын сызықтық полимерлер. Нуклеотидтер үш бөліктен тұрады: фосфор қышқылының остаты, көмірсулар қалдығы (ДНҚ үшін дезоксирибоза, РНҚ үшін рибоза) және азотты негіз. Нуклеин қышқылдарының құрылымының әртүрлілігі олардың нуклеотидтер тізбегіндегі әр түрлі ауысуларға байланысты. ДНҚ-екі қатарлы молекула, ал РНҚ – бір жіп тәрізді. Екі жақты ДНҚ-бұл тұқым қуалайтын ақпаратты сақтау және көбейту функцияларын орындайтын жасушалық геном. Бір спиральды РНҚ молекулалардың үш класынан тұрады: 1) геномның транскрипциясы нәтижесінде түзілетін және геномда ақпаратты жасушаның ақуыз синтездейтін аппаратына беретін ақпараттық РНҚ (и-РНҚ); 2) рибосоманың құрылымдық элементі болып табылатын рибосомалық РНҚ; 3) аминқышқылдарын ақуыз синтездейтін аппаратқа жеткізетін т-РНҚ. Нуклеотидтер көмірсулардың қалдық құрылымында ерекшеленеді. Сонымен, РНҚ құрамына бес көміртекті са-хар-рибоза, ал ДНҚ құрамына тағы бір қант – дезоксирибоза кіреді, ол бес көміртекті қантпен де көрінеді, бірақ гидроксил тобының орнына (ОН) құрамында сутегі (Н) бар, яғни бір оттегі атомы аз. Нуклеин қышқылдары, ақуыздар сияқты, жоғары полимерлі қосылыстар. Олардың молекулалары осындай жүздеген және мыңдаған нуклеотидтерден тұрады, олар бір-бірімен байланысып, ұзын полинуклеотидті тізбектер немесе жіптер құрайды. Темекі мозаикалық вирусының РНҚ-да 6230 нуклеотид бар, Escherichia coli ДНҚ - да - шамамен 20 миллион, ал адамның барлық 46 хромосомасының ДНҚ- да-шамамен 9 миллиард. Жасушалардан айырмашылығы, вирустарда нуклеин қышқылының бір ғана түрі бар-РНҚ немесе ДНҚ. Ал екіншісі тұқым қуалайтын ақпаратты сақтаушы бола алады, осылайша геномның функцияларын орындайды. Вирустық геном ұсынылуы мүмкін болады бірспиральды , сондай-ақ екіспиральды молекулалар РНК және ДНК. ДНҚ сызықты да, сақиналы да молекуламен байланысады: ВИРУСТАР ДНҚ түрі Парвовирустар Сызықтық бір спиральды Ф Х174 және басқа да фагтар Сақиналы бір спиральды Аденовирустар, герпес вирустары Сызықтық қос спиральды Паповавирустар, фаг RМ2, гүлді Сверхвиткалары бар немесе оларсыз қос спиральды сақиналы қырыққабат мозаикалық вирусы Екіспиральды сақина бір спиральды учаскесімен. жүктеу/скачать 4.8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|