Педагогика теориясы
Қазіргі уақытта білім мазмұнын анықтаудағы негізгі идеялар
жүктеу/скачать 0.77 Mb.
|
| Қазіргі уақытта білім мазмұнын анықтаудағы негізгі идеялар. Қазіргі дәуірде біздің республикамызда білім берудің мазмұнын анықтау үшін мына идеяларға сүйенеді: гуманизациялау, дифференциялау, интеграциялау, жаңа ақпарат технологияларын кеңінен пайдалану.
Білім берудің мазмұнын гуманизациялау дегеніміз мектептің балаға бет бұруы, яғни баланың жеке басын құрметтеу, олардың қызығушылықтарын ескеру, қабілеттерін ашу және дамыту үшін жағдай жасау т.б. жатады. Сонымен бірге оқушылардың оқу сағатын қысқарту да оларды артықша жұмыс істеуден сақтайды. Гуманизация гуманитарлық және табиғи – математикалық пәндердің үйлесімді ара қатысын, сондай – ақ математикалық, биологиялық, техникалық пәндерді «адам туралы» білімдермен толықтыруды қарастырады. Мұның нәтижесінде оқушы әлемнің ғылыми бейнесін танып білуі, адамның қоғаммен, техникамен өзара байланысын түсінуі керек. Білім берудің мазмұнындағы гуманистік бағыттылық ойлаудың гуманистік типін қалыптастыруға мүмкіндік туғызады. Білім беруді гуманизациялауда ең басты рөлді тіл мен әдебиетік білімдер, рухани – адамгершілік тәрбие, адамтану пәндерді атқарады. Себебі бұл пәндер арқылы оқушылар өзін және әлемді танып біледі, өзін - өзі ұйымдастыру және өзінің мінез – құлқын басқару дағдыларын игереді. Білім берудің мазмұнын дифференциялау - жаңа оқу жоспарын құрудағы екінші жетекші идея. Бұл идея жоғары сыныптардағы тереңдетілген және кәсіптік оқытуда міндетті болған пәндермен бірге оқушылардың таңдауына сай қосымша пәндерді енгізуді қарастырады. Дифференциялау - бұл қазіргі заманда білім беруді дамытудың жалпы тенденциясы. Біздің республикамызда білім беруді дифференциялау мақсатында пәндерді тереңдетіп оқытатын сыныптар, мектептер ашылуда. Білім берудің мазмұнын жаңадан істеп шығуда пәндерді интеграциялау идеясы аса маңызды болып табылады. Бұл идея бір-біріне жақын болған пәндерді қосып, интегратив пәндерді жаратуды мақсат етеді. Интегратив пәндерде сабақтар саны қысқарады. Мысалы, «Адам және қоғам» мен «Мемлекеттік құқық негіздері» интеграцияланып «Мемлекет және құқық негіздері» деген пәнге айналды. Жалпы білім беру мазмұнын таңдаудың принциптері мен критерийлері. Қазіргі Өзбекстанда білім мазмұны Өзбекстан Республикасының «Білім туралы» Заңында белгіленген мақсатты нұсқамамен анықталады. «Білім мазмұны қоғамның экономикалық және әлеуметтік прогресінің факторларының бірі болып табылады және жеке тұлғаның өзін-өзі анықтауын қамтамасыз етуге, оның өзін-өзі жүзеге асыруына жағдай жасауға бағытталуы тиіс; қоғамның дамуы; заңдылықты нығайту және жетілдіру. Білім мазмұны қоғамның жалпы және кәсіптік мәдениетінің барабар әлемдік деңгейін қамтамасыз етуі керек; қазіргі білім деңгейіне және білім беру бағдарламасының деңгейіне сәйкес оқушының дүние бейнесін қалыптастыру; тұлғаны ұлттық және әлемдік мәдениетке кіріктіру; өз заманындағы қоғамға кіріктірілген және осы қоғамды жақсартуға бағытталған адам мен азаматты қалыптастыру; қоғамның кадрлық әлеуетін жаңғырту және дамыту. Білім мазмұны нәсілдік, ұлттық, этникалық, діни және әлеуметтік тиесілігіне қарамастан адамдар, халықтар арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастықты дамытуға, дүниетанымдық көзқарастар мен нанымдардың алуан түрлілігін ескеруге, оқушылардың өз пікірін еркін таңдау құқығын жүзеге асыруға мүмкіндік жаратады. Жалпы және профессионалды білім мазмұнын ажыратамыз. Жалпы білім беру мазмұны жеке тұлғаның жалпы мәдениетін, оның дүниетанымын, азаматтығын, дүниеге, еңбекке, қоғамдық өмірге көзқарасын қалыптастыруға ықпал етеді. Профессионалды білім мазмұны адамға белгілі бір қызмет саласында қажетті білім мен дағдыларды береді. Жалпы білім мазмұнын таңдауда басты назарға алу әдетке айналған қағидаттарды егжей-тегжейлі қарастырайық. Білім мазмұнының қоғам, ғылым, мәдениет және тұлға дамуының талаптарына сәйкестік принципі. Ол білім беру мазмұнына тек дәстүрлі білім, білік, дағдыларды ғана емес, ғылымның, техниканың, қоғамның қазіргі даму деңгейін бейнелейтіндерді де енгізуді көздейді. Оқытудың біртұтас мазмұндық және процессуалдық аспектілері принципі. Бұл принцип педагогикалық процесті ұйымдастырудың ерекшеліктерін міндетті түрде ескеруді білдіреді. Білім беру мазмұнын таңдау кезінде материалды беру технологияларын, оны меңгеру деңгейлерін және соған байланысты әрекеттерді ескеру қажет. Ол оқу жоспарының, бағдарламалардың, оқулықтардың мазмұнында көрініс табады. Оны қалыптастырудың әртүрлі деңгейлеріндегі білім мазмұнының құрылымдық бірлігі принципі. Бұл принцип теориялық бейнелеу, оқу пәні, оқу материалы және педагогикалық қызмет сияқты компоненттердің бірізділігін болжайды. Жалпы білім мазмұнын ізгілендіру принципі. Ол мектеп оқушыларының жалпыадамзаттық мәдениетті белсенді шығармашылық және практикалық дамыту үшін жағдай жасауға бағытталған. Бұл қағиданың мектеп оқушыларын идеялық дайындаумен де, тұлғаның гуманитарлық мәдениетін қалыптастырумен де байланысты көптеген аспектілері бар: интеллектуалдық, саяси, адамгершілік, құқықтық, дене, экологиялық мәдениет; қарым-қатынас және отбасылық қарым-қатынас мәдениеті; еңбек және өмір мәдениеті өзін-өзі анықтау. Білім мазмұнын фундаментализациялау принципі. Ол гуманитарлық және жаратылыстану білімдерін біріктіруді, сабақтастық пен пәнаралық байланыстарды орнатуды көздейді. Осыған байланысты білім беру тек білім алудың, іскерлік пен дағдыны қалыптастырудың тәсілі ретінде ғана пайда болмайды. Сондай-ақ мектеп оқушыларын білім, білік, дағдыны өздігінен меңгеру әдістерімен қаруландыру құралы болып табылады. Жалпы білім мазмұнының негізгі компоненттерінің жеке тұлғаның негізгі мәдениетінің құрылымына сәйкестік принципі, оның құрамдас бөліктері тұлғаның танымдық тәжірибесі, практикалық іс-әрекет тәжірибесі, шығармашылық тәжірибесі және қарым-қатынас тәжірибесі. Мектептердегі білім мазмұнына белгіленген қағидалар қоғамның білімді де жан-жақты дамыған азаматтарды дайындаудағы қажеттіліктерін жан-жақты қарастырып, оны үнемі жаңартып, жетілдіріп отыруды қажет етеді. жүктеу/скачать 0.77 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|