Ұйымдастыру – дидактикалық процесті белгілі бір критерийлер бойынша ретке келтіру, мақсатқа жету үшін оған қажетті форма беру.
Сонымен, оқыту процесінің міндеттері:
• оқушылардың оқу-танымдық белсенділігін ынталандыру;
танымдық қажеттіліктерді қалыптастыру;
талапкерлердің ғылыми білім, білік, дағдыны меңгерудегі танымдық іс-әрекетін ұйымдастыру;
оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілеттерін дамыту;
кейіннен өзін-өзі тәрбиелеу және шығармашылық қызмет үшін оқу дағдыларын қалыптастыру;
ғылыми көзқарасын қалыптастыру және адамгершілік-эстетикалық мәдениетке тәрбиелеу.
Оқыту процесінің функциялары (қызметтері). Оқыту процесінің қарама-қайшылықтары мен заңдылықтары оның функцияларын анықтайды. Біртұтас оқыту процесі бірқатар маңызды функцияларды орындайды.
Оқыту процесінің функциялары.
Тәрбиелік функциясы
Дамытушылық функциясы
Білім беру функциясы
Біріншісі, бұл білім беру функциясы. Оған сәйкес оқыту процесінің негізгі мақсаты:
оқушыларды қабылданған білім стандартына сәйкес ғылыми білім, білік және дағды жүйесімен қаруландыру;
осы білім, білік, дағдыны практикалық іс-әрекетте шығармашылықпен пайдалана білуге үйрету;
білімді өз бетінше меңгеруге үйрету;
одан әрі білім алу және кәсіби өзін-өзі анықтау жолын таңдаудың жалпы көзқарасын кеңейту.
Екіншісі, оқытудың тәрбиелік функциясы Оқыту процесі мұғалім мен оқушылардың өзара әрекеттесу процесі ретінде объективті түрде тәрбиелік сипатта болады және білімді, іскерлік пен дағдыны меңгеруге, жеке тұлғаның психикалық дамуына ғана емес, сонымен қатар жеке тұлғаның тәрбиесі мен әлеуметтенуіне де жағдай жасайды.
Тәрбиелік функция мыналарды қамтамасыз етуде көрінеді:
оқушының өзінің оқу іс-әрекетін әлеуметтік маңызды деп санауы;
білім, білік және дағдыны меңгеру процесінде оның адамгершілік-құндылық бағдарларын қалыптастыру;
жеке тұлғаның адамгершілік қасиеттерін тәрбиелеу;
оқудың жағымды мотивтерін қалыптастыру;
оқушылар арасындағы қарым-қатынас пен оқу-тәрбие процесінде мұғалімдермен ынтымақтастық тәжірибесін қалыптастыру;
ұстаз тұлғасының тәрбиелік әсері үлгі ретінде.
Осылайша, қоршаған шындық туралы және өзі туралы білімді меңгере отырып, оқушы өзінің шындыққа қатынасын реттейтін шешімдер қабылдау қабілетін игереді.
Үшіншісі, оқытудың дамытушылық функциясы. Білім, білік, дағды жүйесін меңгеру барысында:
логикалық ойлау (абстракциялау, нақтылау, салыстыру, талдау, жалпылау, салыстыру және т.б.);
қиял;
есте сақтаудың әртүрлі түрлері (есту, көру, логикалық, ассоциативті, эмоционалды және т.б.);
ақыл-ой сапалары (құмарлық, икемділік, сыншылдық, шығармашылық, тереңдік, кеңдік, дербестік);
сөйлеу (сөздік, бейнелілік, ойды жеткізудің анықтығы мен дәлдігі);
когнитивтік қызығушылық пен танымдық қажеттіліктер;
сенсорлық және моторлы аймақтар.
Осылайша, бұл оқытудың бұл функциясын жүзеге асыру адамның дамыған интеллектін қамтамасыз етеді, үнемі өзін-өзі тәрбиелеуге, интеллектуалдық әрекетті саналы түрде ұйымдастыруға, саналы кәсіби білім алуға, шығармашылыққа жағдай жасайды.
Сонымен бірге ол адамгершілік, әлеуметтік және эстетикалық құндылықтарды игереді және оларды сезіне отырып, оларға деген көзқарасын қалыптастырады және оның практикалық іс-әрекетінде басшылыққа алатын құндылықтар жүйесін жасайды. Мұғалімнің оқу процесіне қатынасы да маңызды. «Шәкіртті ғылыммен тәрбиелегің келсе, өз ғылымыңды сүй, оны біл, сонда шәкірттер сені де, ғылымды да жақсы көрсін, сен оларды тәрбиелейсің; бірақ егер сіз оны өзіңіз жақсы көрмесеңіз, оны үйретуге қанша мәжбүрлесеңіз де, ғылым тәрбиелік әсер етпейді», - деп жазды Л.Н.Толстой.
Кейбір ғалымдар оқытудың білім берушілік, тәрбиелік және дамытушылық функцияларымен қатар ынталандыру мен ұйымдастыруды да ажыратып көрсетеді. Оқыту процесі оқушыларды одан әрі оқу-танымдық әрекеттерге ынталандыратын, жаңа нәрселерді меңгеруді ұйымдастыратындай етіп құрылуы керек.
Оқыту процесінің бұл функциялары оның көп өлшемділігі мен тұтастығы туралы әңгімелейді. Дегенмен, оқу процесінің тұтас болумен бірге оның өзіндік құрылымы бар. Оқыту процесінің құрылымын анықтаудың әртүрлі тәсілдері бар. Осы тәсілдердің бірі оқу-тәрбие процесінің сілтемелерін ғылыми танымның кезеңдерімен байланыстыру болып табылады. Бұл ретте оқу-тәрбие процесіне тән буындар ажыратылады: білімді қабылдауға дайындық, білімді бекіту және олардың негізінде іскерлік пен дағдыны дамыту, білім беру мазмұнын меңгеру сапасын бақылау (М. А. Данилов, Б.П.Есипов, Н.А.Сорокин, Ю.К.Бабанский, М.И.Махмутов және т.б.).
Достарыңызбен бөлісу: |