№ 16 ОБСӨЖ ОБСӨЖ тақырыбы

3. Фототрофтар. Хемотрофтар.

ОБСӨЖ мақсаты:

1.Гусев М.В. , Минеев Л.А. Микробиология.- М.: Изд-во Москва ун-та, 1985.

2.Cтейниер Р., Эдельберг Э., Ингрем Д. Микр микробов: в 3-х т . М. Мир 1979

3.Колешко О.И. Микробиология.-Минск:Бышэйшая школа, 1977.

4.Шлегель Г. Общая микробиология М: Мир 1987 567 стр

5.Шигаева М.Х. Экология бактерий Учебное пособие А. Наука 2002 170 с.

6.Березин В.Э. Основы вирусологии Учебное пособие . А. Наука 2002

7.Заварзин Г.А. Колотилова Н.Н. Введание в природоведческую микробиологию Учебное пособие Книж дом Унив 2001 г. – 256 с.

8.Мищустин Е.Н., Емцев В.Т. Микробиология. –М.: Колос, 1878.

9.Дарқанбаев Т.Б., Шоқанов Н.Қ. Микробиология және вирусология негіздері. Алматы, “Қайнар”, 1982.

10.Пименова М.Н. Гречушкина И.Н. Азова Л.Г. Руководства к практическим занятием по микробиологии – М.МГУ 1983 302 стр.

11Құлдыбаев М. Ауыл щаруашылық микробиологиясы. Алматы, “Білім”,1994.

12Генкель П.А. Микробиология с оснсвами вирусологии. Учеб. Пособие для студентов биол. фак. пед. Ин-тов. М., “Просвищение”,1974.271с.

Қосымша

14Букринская А.Г. Вирусология М. Наука 1986 326 с.

15Готтшалк Г.А. Метобализм бактерий М. Мир 1982 г. 310 с.

16Елинов Н.П. Химимческая микробиология М. Выш школа 1989 г. 448 с.

17Елинов Н.П. Основы биотехнологии – СПб Наука 1995 600с

18Калакуцкий Л.В. Агре Н.С. Развитие актиномицетов – М. МГУ 1983 177с

19Кондратьева Е.Н. Хемолитотрофы и метилотрофы М. МГУ 1983 г.

20Перт С.Дж Основы культивирование микроорганизмов и клеток М.Мир 1978 г.

21Шигаева М.Х. Цзю В.Л. Систематика бактерий – А. КазНУ 140 стр.

22Блохина И.Н., Леванова Г.Ф. Генсистематика бактерии.-М.: Наука, 1976.

23Громов Б.В. Строение бактерий.-Л.: Изд-во Ленингр. Ун-та,1985.

24Заварзин Г.А. Водородные бактерий и карбоксидобактерия.-М.: Наука,1978.

25Жизнь микробов а экстрмальных условиях.-М.: Мир, 1981.

26Квасников И.Е., Нестренко О.А. Молочнокислые бактерии и пути их использования.-М.: Наука, 1975.

ОБСӨЖ мазмұны:

С₆Н₁₂О_с  2СН₃СНСООН + 18 ккал энергия

Сүт қышқылының ашу процесінің ішкі табиғаты біршама жақсы зерттелген.

Ашу процесінің сипатына қарай сүт қышқылы бактерияларын екі топқа бөлуге болады: а) гомоферментативті сүт қышқылы бактериялар. Олар қанттан тек қана сүт қышқылын түзеді. б) гетероферментативті сүт қышқылы бактериялары. Қанттан сүт қышқылын, едәуір молшерде сірке қышқылын, этил спиртін, глицерин және көмір қышқыл газын түзеді. Формуласы:

С₆Н₁₂О_сСН₃СНОНСООН+СН₃СООН+СН₂СН₂ОН+СН₂ОННСОН СН₂ОН+СО₂

Сүт қышқылы бактерияның клеткасы шар және таяқша тәрізді болады, қозғалмайды, спора түзбейді және ауалы немесе ауасыз жерде тіршілік етуге бейімделген. Бірақ қышқыл ортаға шар тәріздер төзімсіз. Ал таяқша тәріздер төзімдірек.

Сүт қышқылы бактериялары 7-ден 42 градус жылылық арасында тіршілік етеалады. Әрине, бұлар спора түзбейтіндіктен температура жоғарылағанда қырылып калады. Тіршілік ету барысында олар қышқыл түзеді. сөйтіп, ортаны қышқылдандырып, басқа микроорганизмдердің тіршілік етуіне жол бермейді. Реакциясы бейтарап ортада өте жақсы тіршілік етеді. Гомоферментативті ашу процесі шар тәрізді сүт қышқылы бактериянының көмегімен жүреді. Бұлар стрептококкус және педиококкус туысына жатады.

Стрептококкус туысына жататын бактериялардың клеткалары дөңгелек, аздап сопақша, диаметрі 0,5-0,6 1 мкм дейін барады, клеткалары жеке күйінде, қос-қостан немесе моншақ тәрізді тізіле орналасады. Олар табиғатта кең тараған.Бұл туысқа стрептококкус диацетилатис, стрептококкус термофилус түрлері жатады.

Стрептококкус лактис – клеткасы қос- қостан нмесе моншақ тәрізді тізіле орналасқан шар тәрізді бактериялар- 30-35 ⁰ температурада өсіп дамиды. Ашу процесінде ортада 1 процентке дейін қышқыл түзеді. Сүт тағамдарын( айран, кефир,қаймақ т.б. ) дайындауда қолданылады.

Стрептоккус креморис – клеткалары ұзын, шынжырлы болып орналасады. Өсу температурасы – 25-30⁰ . Ұшпа қышқылдарды молырақ түзеді. Мұны да қышқыл сүт тағамдарын дайындауда қолданылады.

Стрептококкус диоцетилактис- сүтте және сүт тағамдарында едәуір мөлшерде ұшпа қышқылдар мен хош иісті заттар түзеді. Оның ішінде диоцетил көбірек. Лимон қышқылын ашыта алады. Өсу температурасы 25-30⁰, сүт тағамдарын дайындауда қолданылады. Стрептококкус термофилус – жоғары температурада ( 45⁰ ) тіршілік етуге бейімделген. Сахорозаны жақсы ашытады. Болгар таяқшасымен бірге айран жасауда қолданылады. Сыр дайындауда зор маңызы бар.

Педиококкус туысына спора түзбейтін, грам-оң, қозғалмайтын, шар тәрізді клеткалары бір-бірлеп, екі-екіден және шоғырланған бактериалар жатады. Гомефермонтативті процесте сүт қышқылымен бірге диацетил және басқада өнімдер түзіледі. Олар ашыған көкөністерде, сүрлемде , сүтте жануарлар ішек-қарындарда кездеседі.

Гомофермантатифті сүт қышқылы таяқшаларын екі топқа бөлінеді: термобактериалар және стрептобактериалар. Термобактериаларға лактобациллус лактис, лактобоциллус хелбетикум, лактобациллус ацидофилус, лактобациллус бульгорикус және лактобоциллус дельбруки жатады. Бұл таяқша бактериалардың өніп өсетін қолайлы температурасы – 40- 45⁰ С.

Гетероферментативті сүт қышқылы бактериаларына леуконосток, лактобациллус, бифидобактериум туыстары жатады.

Леуконосток туысында жұмыртқа тәрізді, ал кейде таяқша тәрізді бактериялар болады. Сахароза қанты бар жерде олардың қабықтары жуандап, айналасында шырын пайда болады.

Гетероферментативті лактобацилдер сүт қантын ашытады. өсімдіктер бойында кездеседі. Кейде нан ашытқысында да тіршілік етеді. Бұлардың ішінде бес мүшелі пентоза қантын (арабиноза, ксилоза) ашытатын локтобациллус бревис деген түрі бар. Бифидобактерияларға спора түзбейтін, грамоң немесе гром-теріс таяқша тәрізді бактериялар жатады. Қанттарды ашытқанда сүт қышқылынан басқа, сірке қышқылын да түзеді. бұлардың көпшілігі адам, жануарлар және насекомдар ішек- қарындарында тіршілік етеді. Жалпы сүт қышқылы бактериялары тіршіліктің барысында антибиотиктер түзе алатындықтан ішек- қарындардағы шіріткіш және ауру қоздырғыш бактерияларды жоюға зор көмегін тигізеді.

Пропион қышқылының ашу процесіне қатысатын пропионбактериум деп аталатын микроорганизм қантты, сүт қышқылын және оның тұздарын пропион қышқылына айналдырады. Бұл ашу процесінде пропион қышқылынан басқа сірке қышқылы, көмір қышқыл газы және су түзіледі. Пропион қышқылының ашу процесі мына төмендегі реакция бойынша жүреді:

3С₆Н₁₂О₆ + 4СН₃СН₂СООН + 2СН₃СООН + 2СО₂+ 2Н₂О.

<sup>қант пропион сірке

қышқылы қышқылы</sup>

Пропион қышқылы бактериялары – бактериум ациди пропионици деп аталады. Сүт қышқылы бактерияларына тым ұқсас, қозғалмайтын қысқа таяқшалар, спора түзбейді, грам-оң. Олар анаэроб микроорганизмдерге жатады. Өніп-өсуіне қолайлы температура –30-35^оС.

Пропион қышқылы бактериялары тіршілігі үшін ортада белок, амин қышқылдары, ал кейде аммоний тұздары және витаминдер бар қоректік ортаны талап етеді.

Пропион қышқылы бактериялары топырақта, өсімдік бойында, сүтте және сүт тағамдарында кездеседі. Бұлар сыр жасауда ең негізгі роль атқарады. Мұнда лактоза қанты ашып болған сон, пропион қышқылының ашу процесі жұреді. Сонда пайда болған сүт қышқылы, сірке және пропион қышқылдарына айналады. Пропион қышқылы батерияларының бір қасиеті- сырда В₁₂ витаминін түзеді.

Май қышқылының ашу процесі деп углеводтардың, спирттердің және басқа да заттардың анаэробты жағдайда, ерекше бактериялар тобының әсерінен болатын күрделі биохимиялық процесті атайды. Оны қоздыратын Клостридиум туысына жататан грам-оң, спора түзетін таяқша бацилдар. Оттегі бұл микроорганизм үшін улы қасиет көрсеткенімен де оның споралары аэробты жағдайда тіршілігін жоймайды. Май қышқылының ашу процесі төмендегі реакция бойынша жүреді.

май қышқылының ашу процесінде ортада бутил және этил спирттері, ацетон, сірке, капрон және каприл қышқылдары сияқты қосымша өнімдер пайда болады.

1. Прокариот организмдердің клеткасындағы компоненттердің мөлшері.

2.Микроорганизмдердің қоректенуі және тыныс алуы.

3.Прокариоттардың қоректену типтері: фотолитоавтотрофтар.

4.Бактериалды фотосинтез.

5.Автотроптар және гетеротроптар.

6.Аэропты және анаэропты микроорганизмдер.

7.Микроорганизмдердің ферменттері.

8.Прокариоттар катабализмі.

9.Жай және күрделі ферменттер.

10.Амилаза, дегидрогеназа т.б. ферменттер.