Пәннің оқу-әдістемелік кешені «Тактикалық дайындық»

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Тактика, В.Г. Резниченко, 1984 г.
   

№8 тақырып: Ұрыс кезіндегі сарбазарың әрекеті.

1. 
   Жауынгерің ұрыстағы міндеттері.
   

1. 
   Ұрыста жеңіске жету жеке жауынгерлердің, бөлімшелердің танк және машиналар экипаждарның, зеңбіріктер мен мина-атқыштар есептобының және т.б. табысты қимылына байланысты болады. Әрбір жауынгер қарсыластың тірі күші мен ұрыс машинасын неғұрлым көп жойған сайын, соғұрлым шабуылдағы бөлімшенің алға жылжуы тез және қарсылас үшін қорғаныс тұрақты және берік бола түседі.
   

Құрлық әскерінің (взвод, бөлім, танк) Жауынгерлік жарғысында әрбрі жауынгердің ұрыстағы міндеттері нақты анықталған. Ол взвод, бөлімшенің жауынгерлік міндетін және өз міндетін, қарсылас танкілерін, басқа да сауытталған машиналары мен танкіге қарсы құралдарының жауынгерлік мүмкіндіктерін, олардың әлсіз және күшті тұстарын жақсы білуі тиіс; ұрыс барысында тыңғылықты бақылау жүргізе алуы қажет; қарсыласты байқаған сәтте ол туралы дереу командирге хабарлауға, шабуылда батыл және шешімді түрде қимылдауға, ал қорғаныста өзін берік және шешімді түрде қимылдауға, ал қорғаныста өзін берік және шешімді түрде қимылдауға, ал қорғаныста өзін берік және табанды ұстауға, қарсыласты қолда бар тәсілдер мен құралдар арқылы жоюға, батырлық, бастамшылдық және тапқырлық байқатуға, жолдасына көмек көрсетуге әзір болуға, ұрыста жергілікті жердің ерекшеліктерін, қорғаныс жеке құралдары мен машинаның қорғаныс сапаларын тиімді қолдануға; оқпаналар мен бойтасаларды тез жабдықтай алуға, бөгеттер, табиғи тосқауылдар мен жергілікті жердің зақымдалған учаскесінен өтуге; танкіге және жаяу әскерге қарсы миналар орналастыруға және оны зиянсыздандыруға, санитарлық өңдеу, дезактивизация, газсыздандыру және дизентифекция жүргізуге, әуе қарсыласын тануға және төмен ұшатын нысаналарға атыс қаруынан атыс жүргізуге міндетті. Ол ұрыста командирді қорғауға және күзетуге, ал егер ол қатардан шығып қалған жағдайда бөлімшеге басшылық жасауды өз мойнына алуға, командирдің рұқсатынсыз ұрыстағы орнын тастап кетпеуге, радтоактивті немесе улағыш заттар мен өртегіш қарумен зақымданғанда немесе жаралғанда өзіндік көмектің қажетті шараларын жасап, жауынгерлік міндетті орындауды жалғастыруға міндеті. Егер медициналық пункте бару туралы бұйрық берілсе, жауынгер өзімен бірге жеке қаруын алып жүруі тиі, ал медициналық пунктке бару мүмкін болмаған жағдайда, қарумен тасаға дейін еңбектеп барып, санитарларды күтуі тиіс. ЖҰМ (БТР) бұзылған сәтте ол жөндеу жұмысына дереу кірісуі қажет.

Бұл міндетті табысты орындау үшін жауынгер табанды түрде оқып, табанды түрде жаттығып, жоғары моральдық-жауынгрелік қасиеттерді меңгеруі және өзінің дене дайындығы мен шыдамдылығын, төзімділігін көтеруі тиіс.

Өзін-өзі тексеруге арналаған сұрақтар:

1. 
   Жауынгер өз міндеттерін табысты орындауы үшін не істеуі қажет?
   
2. 
   Жауынгердің қарсыласты байқаған сәтте не істеуі қажет?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Мотострелковая (танковая) рота в бою, А.С. Носков, 1988 г.
   
4. 
   Тактика отделения, танка, мотострелкового и танкового взвода, книга, 1, Х.М. Амбарян, 1985 г.
   

№9 тақырып: Бақылаушы сарбаз.

1. 
   Бақылаушы жауынгердің атқартын қызметі және міндеттері.
   
2. 
   Оқпана – бақылаушының негізгі тасалайтын орны.
   

1. 
   Мотоатқыш бөлімшесінде қарсыласқа бақылау жүргізу үшін бақылаушы тағайындалады. Мүндеттерді белгілеу кезінде бақылаушыға бағдармен жергілікті заттардың шартты атаулары; қарсылас орналасқан немесе оның пайда болуы мүмкін жері, оның не істейтіндігі, өз әскері мен көршілердің алыңғы бөлімшелері орналасқан жері; бақылау орны және оны қалай жабдқтау керектігін; бақылау секторы, қай уақытта нені білу немесе анықтауы, не нәрсеге назар аударуы, бақылау нәтижелерін қалай баяндау керектігі түсіндіріледі.
   

Бақылаушы, әдетте, бақылау нәтижелерін дауыстап баяндау үшін командирге жақын орналасады. Оның қолында бақылау аспаптары (дүрбі, стереотүтік немесе перископ), жергілікті жер картасы немесе сызбасы, бақылау журналы, компос және сағат болцы керек. Бақылаушы үшін өзі қарсыласқа көрінбейтіндей, бірақ мүмкіндінше көбірек естіп, көре алатындай болып орналсауы керек.

2. 
   Бақылаушының негізгі тасалайтын орны - оқпана. Ядролық қарудан қорғану үшін, сондай-ақ артиллерия мен авиация шабуылынан қорғану үшін оқпана жабу тиімді, ал оның тік жерлерін тақтамен жауып, қазық және таяныш бекіту керек. Бұдан басқа оқпанада қару, оқ-дәрі және ядролық қарудың зақымдаушы факторларын бақылау аспаптарын жасыратын сөре жасауға болады. Оқпана жергілікті жер заттарымен бүркемеленеді. Бақылау және жүйелі түрде жергілікті жерді бақылау тиімді болу үшін бақылаушыға бекітілген сектор қашықтығына қарай 2-3 аймаққа бөлінеді. Аймаққа бөлінеді. Аймақ шекаралары, әдетте, бағдар немесе жергілікті жер бойынша белгіленеді.
   

1. 
   Бақылау ауысымы кімнің бұйрығымен жүзеге асырылады?
   
2. 
   Жатып атуға арналған оқпананың өлшемі қандай?
   
3. 
   Бақылаушының баяндауы қандай болуы тиіс?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Тактика отделения, танка, мотострелкового и танкового взвода, книга, 1, Х.М. Амбарян, 1985 г.
   
4. 
   Тактика, В.Г. Резниченко, 1984 г.
   

№ 10 тақырып: Шабуылдағы сарбаз:

1. 
   Шабуыл негіздері және ұрыс алаңында шабуылдағы сарбаздың іс-әрекеті.
   

1. 
   Шабуылды ұрыс кезінде жауынгер бөлімше құрамында әрекет етеді.Жауынгер іс- әрекетінің,қимылының табысты оның шабуылға дайындығына байланысты.
   

Егер шабуыл оқпана немесе ордан, қарсыласпен тікелей түйісу жағдайынан басталса, жауынгер тез секіріп шығу үшін өзіне бейімдеулер дайындап алады. Бұл үшін оқпананың алдыңғы тіктігінде қазан шұңқыр немесе сатылар жасалады.

Шабуыл басталғанға дейін қажеттілікке байланысты жауынгер қарсыласқа атыс жүргізеді, “Шабуылға дайындал!” пәрмені бойынша ол қаруды оқтайды. Ол үшін жарақталған оқжатарды біріктіріп, ажыратылып тұрған оқжатарды оқтайды да сөмкеге салады. Содан соң жауынгер автоматқа сүңгі пышақты қосып “П” не “З” көздеуішін белгілейді, гранатты дайындап, жарақтану заттарын қозғалысқа кедергі келтірмейтіндей етіп бекітеді. Содан кейін аяғын табалдырыққа қойып, оны тастап шығуға дайын болатындай етіп, қолын оқпананың топырақ қалқасына тірейді. Бұл кезде қарсыласқа бақылау жасауын тоқтатпайды.”Шабуылға,алға!” пәрмені бойынша жауынгер оқпанадан тез секіріп шығып, жүгіріспен немесе жеделдетілген адыммен алға қозғала бастайды, ол алдыңғыларға теңеле отырып, тізбекте бекітелген аралықты сақтауы тиіс. Қарсыласқа ұрыс алаңында бақылау жасауға және көздеп атыс жүргізуге мүмкіндік бермеу үшін жауынгер өз қозғалысын қарсылысқа оқ атумен үйлестіреді.

Қарсылас жаппай жою қаруын қолдану нәтижесінде ұрыс алаңында зақымданған жер учаскелері пайда болуы мүмкін. Сонымен бірге, шегінуші қарсылас шабуылдаушыларды ұстап тұру үшін, олардың жолдарына улағыш заттармен зақымдалған жер учаскелерін әдейі жасап қоюы мүмкін. Сондықтан шабуылдай отырып, дер кезінде осындай жер учаскелерін байқап, ол туралы командирге баяндау қажет. Жергілікті жердің зақымдалған учаскелері командир нұсқаған тәсілмен кесіп өтіледі.

Егер жауынгер қарсыластың шегіне бастағанын байқаса бұл туралы дереу командирге баяндау керек. Басып алған шепте тұрақталу үшін жауынгер жергілікті жер заттарын бүркемелеп және таса үшін қолданып, өзіне көрсетілген жерге орналасады. Таса жоқ болған кезде жауынгер олар орланады да, қарсыластың қарсы шабуылына тойтарыс беруге дайындалады.

Ядролы жарылыс ұшқынын байқаған сәтте, жергілікті жер бедерлері мен жергілікті заттарды пайдалана отырып, жарылысқа қарама- қарсы жаққа басын қойып, бетті жерге қаратып, тез жата қалу керек. Осы әдіспен соққылы толқын мен зақымдалудан сақтануға болады. Бұдан басқа шинельдердің жағасын көтеріп, қол біліктерін дененің астына тығып, көру қабілетінен айырып қалмау үшін бетті мүмкідігінше тығыз жабуы керек. Соққылы толқын өткеннен кейін, дереу тұрып, жауынгерлік міндетті орындауды жалғастыру қажет.

1. 
   Шабуыл алдында сарбаз нені білу керек?
   
2. 
   Ядролық жарылыс байқаған сәттегі сарбаздың іс-әрекеті қандай?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Тактика отделения, танка, мотострелкового и танкового взвода, книга, 1, Х.М. Амбарян, 1985 г.
   
4. 
   Общевоинские уставы ВС РК, 1993 г.
   
5. 
   Тактика, В.Г. Резниченко, 1984 г.
   

№11 тақырып: Қорғаныстағы сарбаз.

1. 
   Қорғаныстағы жауынгердің ұрыстық мүмкіндіктері және міндеттері.
   

1. 
   Жауынгер қорғаныста өз бөлімшесінің құрамында қимыл жасайд. Оның негізгі міндеті – өз қаруын, жергілікті жерді, оқпана мен орларды, сондай-ақ инженерлік бөгеттерді тиімді пайдалана отырып, басқа сарбаздармен бірлесе қарсыластың шабуылдаушы жаяу әскері мен танкілерін мүмкіндігінше көбірек жойып, олардың шабуылдарына тойтарыс беріп, бөлімше бекіген бекіністі ұстап тұруы. Жауынгер қорғаныстағы өзінің орнын тек командир бұйрығымен ғана тастап кете алады. Қорғаныста әрбір жауынгер қарсыластың қайда тұрғанын және оның қандай қимылға бет бұратынын, бағдарларды, бөлімшелер мен взводтардың міндеттерін, көршілердің қайда екенін және олардың атысты қай бағытта жүргізіп жатқанын білуі тиіс. Сонымен бірге хабарлау мен нысананы көрсету белгілерін, қай кезде өз бетінше ол командир пәрменімен атыс бастаы, бөлімше командирінің орнын білуі қажет.
   

Тәуліктің күндізгі уақытында сарбаз өз қаруын және түнгі көру аспаптарын түнгі атысқа дайындайды. Иүнде автоматтан атыс жүргізу үшін топырақ қалқадан науа алынады, одан автомат берілген бағытта көзделуі тиіс және шектегіш-қазықшалар (ағаш мүйізшелер) – автоматтың дүмі мен құндағына қағылады. Автоматты жоғары қарата тесігі бар тақта, шым қыртыс арқылы бекітуге болады.

Егер оқпанаға танкілер жақындаса, жауынгер оны 15-20 м қашықтыққа келгенше күтеді де, ыңғайлы сәтті таңдап, танкінің шынжыр табаны астына танкіге қарсы гранатты лақтырады. Егер танкіге оқ тимей, оқпанаға тақап келсе, сарбаз секіріп шығып, оның неғұрлым осал бөлігіне қарсы гранат лақтырады. Танкіні зақымдаған кейін жауынгер өз қаруын атып, танк соңынан жақындап келе жатқан жаяу әскерді жояды. Зақымдалған танк экипажын шынжыр табанды жөндеуі немесе машина тастап кетуі кезінде автоматтан атыс арқылы жою қажет.

Өзін-өзі тексеруге арналаған сұрақтар:

1. 
   Қорағыснтағы жауынгер ненің құрамында қимыл жасайды?
   
2. 
   Егер оқпанаға танктер жақындаса жауынгердің іс-әрекеті қандай?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10-11 сынып. Алматы, Мектеп,2004 жыл.
   
2. 
   Тактика, В.Г. Резниченко, 1984 г.
   
3. 
   Тактика отделения, танка, мотострелкового и танкового взвода, книга, 1, Х.М. Амбарян, 1985 г.
   

№12 тақырып: Бағдарлаудағы сарбаз.

1. 
   Бағдарлаудағы сарбаз және оның негізгі міндеттері және атқаратын қызметі.
   
2. 
   Барлаудың негізгі түрлері.
   

1. 
   Барлау – кез келген жағдайда әскерлердің ұрыстық қимылын қамтамасыз етудің түрі болып табылады, ол қарсылас, жергілікті жер және бөлімшелердің алдағы қимыл ауданының ауа райы туралы мәліметтерді табу, жинау, зерттеу іс-шараларының жиынтығынан тұрады. Ұрысты дайындау және табысты жүргізуге қажетті барлау мәліметтерін алу үшін оны барлық деңгейдегі командирлер мен штабтар ұйымдастырады.
   

• 
  қарсыластың жаппай жою құралдарын қолдану координаттарын анықтау (бұл кез келген жағдайдағы барлаушылардың бірінші міндетті);
  
• 
  берілген секторлар мен бақылау жолақтарында, барлау жолақтары мен бағыттарында көршілердің және өз бөлімшелерінің қимылын, қарсыласты және жергілікті жерді бақылауды жүргізу;
  
• 
  қарсыласты ұрыстық ретіндегі ашық қапталдарын, түйіспелерін, аралықтарын және оның әлсіз қорғалған учаскілерін анықтау;
  
• 
  қарсыласты табу, оның орналасу аудандарын, күштерін, құралын, топтастығын, қимыл сипатын, ниетін, ұрыс қабілетін, бөлімдер мен бөлімшелерінің нөмірленуін анықтау;
  
• 
  басқару пунктерінің, байланыс топтарының, радиотехникалық құралдарының, алыс құралдарының, танк (ЖҰМ, БТР, БРДМ), артиллерия, миномет, танкіге қарсы құралдары мен қарудың басқа түрлерінің нақты жағдайын белгілеу;
  
• 
  қорғаныс құрлыстары мен инженерлік-химиялық бөгеттерді барлау;
  
• 
  жергілікті жер, рельефті қорғаныштың қасиеті мен сипатын, табиғи бөгеттерді, жол, көпір, су тосқауылдарының жай-күйін, алдағы ұрыс қимылдарының ауданын және бөлімшелердің ұрыс қимылдарына жергілікті жердің әсерін зерттеу;
  
• 
  қарсыластың ұрыстық сапаларын зерттеу және ұрыстық қолдану тиімділігін анықтау мақсатында олардың қару-жарағының жаңа үлгілерін ұстап алу.
  

2. 
   Торылуды ұрыстың барлық түрінде барлау жүргізудің бір әдісі ретінде барлау шолғыны және барлау шолғыны жіберген шағын бөлімі, сонымен бірге осыған арнайы белгіленген сарбаз қолданады. Жақсы ұйымдастырылған және дайындалған торуыл – қарсылас үшін тор іспетті. Оған түсу оңай, бірақ құтылу өте қиын. Барлаудың бұл әдісін көбіне танк бөлімшелері қолданады. Торылу қарсыластың ұрыстық ретке тез жазылуы қиын жерлердегі бағыттарында ұйымдастырылады, бұл қарсыласты атыспен және шабулмен кенеттен жоюды қамтамасыз етеді.
   

Іздеуді жүргізуге белгіленген сарбаз, әдетте бөгет құралдарыбар саперлер бөлімімен күшейтіледі және артиллериялық, миноиеттік атыстармен сүйемелденеді.

Тап беру дайндық мерзімі, әдетте, өте шектеулі болады және қолдау көрсететін артиллериялық және минаатарлық атыстың орнына ЖҰМ, БТР және танк атысы қолданылады. Тап беру кезіндегішолғын әрекеті іздестіру жүргізу кезіндегі сарбаз әрекетіне ұқсас, тек айырмашылығы – кей жағдайда тап беру кезінде объект қорғанысын құрту тобы тағайындалады.

Тап беруден соң шолғыншы алдын ала белгіленген жиналу ауданына барып, алдын ала қойылған ұрыс міндетіне сай қимылдауды жалғастырады.


Өзін-өзі тексеруге арналаған сұрақтар:

1. 
   Барлауды ұйымдастыратын немесе жүргізетін кім?
   
2. 
   Барлау әдістерінің бірі?
   
3. 
   ІІ дүниежүзілік соғыс уақытында не арқылы қорғаныстың бірінші кезеңіндегі қарсылас туралы барлық мәліметтердің 40%-ға жуығы алынады?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Тактика, В.Г. Резниченко, 1984 г.
   

№13 тақырып: Шабуылдағы бөлімше, шабуылдағы бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері, шабуылға дайындық және ұрыс негізіндегі бөлімше командирінің жұмысы.

1. 
   Шабуылдағы бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері және ұрыс негізіндегі бөлімше командирінің жұмысы.
   

1. 
   Мотоатқыш бөлімшесі взвод құрамында шабуылдайды. Жүріп келе жатып шабуылға дайындалу кезінде бөлімше взвод командирі белгілеген орынға орналасады. Орналасу алаңында бөлімшенің жеке құрамы үшін, әдете, саңылау, ал ЖҰМ (БТР) үшін таса қазылады.
   

Егер қарсылас шегіне бастаса, онда мотоатқыш бөлімшесі оны тоқтаусыз, табанды түрде, әдетте, ЖҰМ-да (БТР-да) қуады. Қудалау кезінде жергілікті жер қыртысын шебер қоладынп, бөлімше қарсылас шегінісі жолына шығады да, взводтың басқа бөлімшелерімен өзара қимылдаса отырып, оның қимылын барлық құралдардан атыс жүргізу арқылы қысады және шешуші шабуылмен оған соққы беріп, талқандайды.

1. 
   Шабуылдағы бөлімше ненің құрамында шабуылдайды?
   
2. 
   Егер қарсылас шегіне бастаса мотоатқыштар бөлімшесінің іс-әрекеттері қандай?
   

1. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 10 сынып. Алматы, Мектеп, 2004 жыл.
   
2. 
   «Алғашқы әскери дайындық» 11 сынып. Алматы, Мектеп, 2003 жыл.
   
3. 
   Мотострелковая (танковая) рота в бою, А.С. Носков, 1988 г.
   
4. 
   Тактика отделения, танка, мотострелкового и танкового взвода, книга, 1, Х.М. Амбарян, 1985 г.
   

№14 тақырып: Қорғаныстағы бөлімше.

1. 
   Қорғаныстағы бөлімшенің ұрыстық мүмкіндіктері.
   

1. 
   Қорғаныстағы бөлімше. Қорғаныстағы бөлімше басқа бөлімшелермен бірлесе отырып атыспен қарсыласты взводтың тірек пунктінің маңдай шебінде және қапталдарында жоюға мүмкіндік беретін бекіністерге орналасады және оны жабдықтайды.
   

Бөлімше бекінісінде оның арт жағы мен қапталдарында ағ командирге бағынатын пулемет, оқтар, зеңбіректер және танкілер орналаса алады. Бөлімше командирі взвод командирінен тапсырма алған соң, оны нақтылап алып, өз бөлімшесін берілген бекініске шығарады да, бақылауды ұйымдастырады. Осыдан кейін ол ЖҰМ (БТР), пулемет, гранататқыш орнын анықтап әскери бұйрық береді.

Әскери бұйрықта бөлімше командирі бағдарлар, қарсылас туралы мәліметтер (оның шабуылының бағыты мен мүмкін уақыты, жағдайы); взвод пен бөлімшенің міндеттері (атқылаудың қосымша секторы мен атыс жолағы, бекініс); көршілердің міндеттері; жеке құрамның міндеттері. Оператор-көздеуші, механик-жүргізуші, пулемет және атқыш-гранататқышқа – (негізгі және қосалқы атыс бекіністерін атқыштарға – атыс орнын, ұрыс барысында ауысуы мен жабдықтау жүйесін), жер үсті және әуе нысаналарына – атыс жүргізу мен бақылау тәртібін; бұдан басқа оператор-көздеушіге және пулеметшіге – әрбір атыс бекінісінен атқылаудың негізгі және қосымша секторларын хабарлау, басқару және өзара қимылдау белгілерін қорғанысқа дайын болуы уақытын көрсетеді және орынбасар тағайындайды. Осыдан кейін бөлімше сарбаздары оқпана қазуға және оны бүркемелеуге кіріседі, сондай-ақ бақылау мен атыс жүргізу жағдайын жақсарту үшін жергілікті жерді тазалайды. Бұл кезде бөлімше командирі бағдарларға дейінгі қашықтықты анықтайды, күндіз және түнде атыс жүргізу үшін мәліметер дайындалады, атыс карточкасын жасайды.

Қарсылас шабуылды бастағанға дейін бөлімше өз бекінісінде жетілдіру жұмыстарын жүргізеді. Бекіністі жабдықтау жұмысы кезінде және қорғаныс ұрысы барысында бөлімше командирі, тағайындалған бақылаушы, сондай-ақ барлық сарбаздар қарсыласты үздіксіз бақылайды. Кезекші пулеметші (атқыш) уақытша немесе қосалқы атыс бекінісіне орналасады да, барлау жасауға немесе бөгеттерде өтпе жасауға ұмтылған қарсыластың жеке топтарын жою үшін өз бетімен атыс бастауға үнемі дайын отырады. Егер бөлімшеден кезекші ЖҰМ (БТР) бөлінсе, онда бекініске уақытша орналасады. ЖҰМ-да (БТР-да) дереу атыс жүргізуге дайын жүргізуші-механик ппен оператор-көздеуші болады.