Пікір жазғандар: филология ғылымдарының докторы, профессор Г. Е. Надирова
жүктеу/скачать 2 Mb. Pdf көрінісі
|
| Фразеология: әдістері және ұлттық психологиялық табиғаты
25 семантика-морфологиялық сипаттамасы» /«Семантико-морфологическая характеристика глагольных фразеологизмов современного уйгурского языка»/ атты диссертациялық зерттеулері профессор А.С. Аманжоловтың жетекшілігімен қорғалса, профессор Э.Д. Сүлейменованың жетекшілігімен М.Р. Есімжанова «Тіларалық фразеологиялық үйлесімділік» (ағыл шын, орыс және қазақ тілдері материалдары бойынша) «Межъязыковые фразеологиче- ские соответствия» (на материале английского, русского и казахского язы- ков) атты диссертациялық еңбегінде қазақ, орыс және ағылшын тілдеріндегі фразеологизмдерге талдау жасаған, филология ғылымдарының докторы Н.Ж. Шәймерденованың жетекшілігімен Ж.Қ. Өміралиева «Конвенцио- налды соматикалық фразеологизмдердің ұлттық мәдени ерекшелігі» (орыс, қазақ және ағылшын материалдары негізінде), «Национально-культурная специфика конвенциональных фразеологизмов с соматизмами» (на мате- риале русского, казахского и английского языков) диссертациясы мен до- цент Р.А. Авакованың жетекшілігімен П.Н. Дәулетова «Қытай және қазақ тілдері фразеологизмдеріне лексикографиялық талдау», Р.Т. Қожабекова «Баспасөз бетіндегі тақырыптардың фразеологиялану ерекшелігі» (1991- 2001 жж.) атты диссертациялық зерттеулерін ойдағыдай қорғады. Сонымен қатар жалпы тіл білімі кафедрасында фразеологиялық матери- алдар негізінде қорғалған зерттеулердің лексико-графиялық еңбектермен толықтырылатынын айта кеткен жөн. Мәселен, профессор А.С. Аман- жолов пен Ш.Қ. Құрманбаеваның «Түркіше-қазақша фразеологиялық сөздік» (1999), Р.А. Авакова мен П.Н. Дәулетованың «Қысқаша қытайша- қазақша фразеологиялық сөздік» (1998), М.Р. Есімжанованың «Қысқаша ағылшын-орыс-қазақ фразеологиялық сөздігі» /«Краткий англо-русско-ка- захский фразеологический словарь» (1997)/ сөздіктерімен қатар профессор Э.Д. Сүлейменованың жетекшілігімен диссертациялық жұмыс жазған С.Қ. Сансызбаеваның «Адамның зооморфтық сипатына байланысты қазақша-орысша сөздік»/ «Казахско-русский словарь зооморфных характе- ристик человека» (2000) сөздіктерін ерекше айтып кетуге болады. Фразеологияның теориялық негізгі мәселелеріне фразема таби ғатын анықтау, оның көлемін, құрамын, шекарасын анықтау; фразеологиялық се- мантика мәселесі; фразема семантикалық жүйесінің құрылымы, олардың топтастырылуы және тарихи дамуы мен пайда болу көздері т.б. проблема- лар жатады. Фразеологиялық бірлік болып табылатын фраземалар дегеніміз – құра - мындағы лексикалық компоненттер мағыналары мен оның тұтас мағы- на ларының еш байланысы жоқ, ауыспалы, бейнелі мағынадағы сөздердің тұрақты тіркесі. Мәселен, ит арқасы қиянда фраземасы «өте алыс», мұрнынан шаншылу «қатты шаршау», аузынан ақ ит кіріп, көк ит шығу «долданып ұрсу» және т.б. фраземаларының тұтас, ортақ мағынасы оның құрамындағы сөздердің компоненттік мағынасымен еш байланысы жоқ. Авакова Р.А. Фразеосемантика 26 Фраземалар – еркін сөздердің тіркесі емес. Сондықтан да фразео- логия лингвистикалық пән ретінде фраземажасам компоненттердің (лек- сикалық, морфологиялық, синтаксистік, семантикалық) арақатынасы механизмінің негізінде шектеулі тіркестердің жасалуын, ол сыңарлардың (компоненттердің) мағына тұтастығын жа саудағы ролін зерттейді. Фраземаның спецификалық табиғаты мен қасиеттері оларды шектеулі бірліктермен – сөздермен, еркін сөз тіркестерімен (сөз тіркестерімен, сөйлеммен) салыстырғанда байқалады. Мұндай салыстырулардың өзіндік себептері бар: фраземаның фразема жасамдық компоненттері – сөздер; фра- зема сөйлеуде сөз орнына қолданылады; құрылымы жағынан сөз тіркестері мен сөйлемдерге сәйкес келеді. Мысалдармен салыстырып көрейік: Онсыз да қан жүрегі қақ жарылып жүр ғой. Абай Тоғжанды жұбата алмай, ет жүктеу/скачать 2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|