Канттың құқықтық мемлекет туралы ілімнің негізгі ерекшелігі оның категориялық императив идеясына негізделгенінде. Бұл, басқалармен қатар, азаматтар мен мемлекеттік органдардың қолданыстағы құқықтық нормаларды сақтауын ғана емес, сонымен бірге олардың бостандық шарасы ретіндегі заңдарды сақтауын білдіреді. Категориялық императивтен кейін жеке адам да, мемлекет те жалпы мүддеге жету үшін өзін шектейді.
Құқықтық мемлекет дегенді Кант «құқықтық заңдарға бағынатын көп адамдардың бірлестігі» деп түсінеді. Канттың пікірі бойынша құқықтық мемлекеттің маңызды аспектісі мемлекет пен тұлғаның өзара жауапкершілігі идеясы болып табылады. Жеке тұлға мен басқарушы субъект ынтымақтастық пен жауапкершілік туралы шарт жасасқан тең құқылы серіктестер түрінде ұсынылуы керек.
И.Канттың құқықтық мемлекет туралы ілімінің орталық пəні – жеке тұлға. Философтың пікірінше, адамдар конституцияны қабылдау арқылы заң үстемдігін орнатуға қатысуы керек. Бұл ұстаным мемлекеттегі барлық азаматтардың тəуелсіздігін, бостандығын, теңдігін көрсетеді. Егер мемлекетте билеуші органдар азаматтарды мəжбүрлейтіндей азаматтың басқару органын да заңды орындауға мəжбүрлеу құқығы болса, онда мұндай мемлекетті құқықтық мемлекет деп санауға болады.
Мемлекет, Гегель бойынша, парасаттылық, бостандық жəне заң идеясы, өйткені идея сыртқы, физикалық болмыс нысандарындағы концепцияны жүзеге асыру болып табылады. Осылайша, мемлекет идеясы құқықтық шындықты білдіреді, оның иерархиялық құрылымында мемлекеттің өзі ең нақты құқық бола отырып, құқықтық мемлекет ретінде көрінеді. Мемлекет нақты еркіндіктің шындығы ретінде жеке мемлекет болып табылады. Өзінің дамыған жəне ақылға қонымды түрінде мұндай мемлекет, гегельдік түсіндіру бойынша, биліктің бөлінуіне негізделген конституциялық монархия болып табылады. Саяси мемлекет бөлінетін үш түрлі өкілеттіктер, Гегельдің пікірі бойынша: заң шығарушы билік, үкіметтік билік жəне егемендіктің күші. Гегель халықтық егемендіктің демократиялық идеясын сынап, мұрагерлік конституциялық монархтың егемендігін ақтайды. Гегель сот билігін қамтитын үкімет билігін ол ерекше салаларды жəне жеке істерді жалпыға бағындыру билігі ретінде анықтайды. Үкімет билігінің міндеті - қолданыстағы заңдар мен институттарды сақтай отырып, монархтың шешімдерін орындау. Заң шығарушы билік, Гегель бойынша, əмбебапты анықтайтын жəне орнататын билік. Заң шығарушы жиналыс екі палатадан тұрады. Жоғарғы палата тұқым қуалаушылық принципі бойынша қалыптасады жəне бастапқы мүліктің иелерінен тұрады. Депутаттар палатасы азаматтық қоғамның қалған бөлігінен құрылады, ал депутаттарды жеке дауыс беру арқылы емес, корпорациялар, қауымдастықтар, серіктестіктер жəне т.б. арқылы бөледі.
Достарыңызбен бөлісу: |