ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ

ТРЕБОВАНИЯ К УРОВНЮ
ПОДГОТОВКИ ВЫПУСКНИКОВ

0. 
   содержание литературных произведений, подлежащих обязательному изучению;
   
1. 
   наизусть стихотворные тексты и фрагменты прозаических текстов, подлежащих обязательному изучению (по выбору);
   
2. 
   основные факты жизненного и творческого пути писателей-классиков;
   
3. 
   историко-культурный контекст изучаемых произведений;
   
4. 
   основные теоретико-литературные понятия;
   

0. 
   работать с книгой (находить нужную информацию, выделять главное, сравнивать фрагменты, составлять тезисы и план прочитанного, выделяя смысловые части);
   
1. 
   определять принадлежность художественного произведения к одному из литературных родов и жанров;
   
2. 
   выявлять авторскую позицию;
   
3. 
   выражать свое отношение к прочитанному;
   
4. 
   сопоставлять литературные произведения;
   
5. 
   выделять и формулировать тему, идею, проблематику изученного произведения; характеризовать героев, сопоставлять героев одного или нескольких произведений;
   
6. 
   характеризовать особенности сюжета, композиции, роль изобразительно-выразительных средств;
   
7. 
   выразительно читать произведения (или фрагменты), в том числе выученные наизусть, соблюдая нормы литературного произношения;
   
8. 
   владеть различными видами пересказа;
   
9. 
   строить устные и письменные высказывания в связи с изученным произведением;
   
10. 
    участвовать в диалоге по прочитанным произведениям, понимать чужую точку зрения и аргументировано отстаивать свою;
    
11. 
    писать изложения с элементами сочинения, отзывы о самостоятельно прочитанных произведениях, сочинения (сочинения – только для выпускников школ с русским (родным) языком обучения);
    

0. 
   сопоставлять тематически близкие произведения родной и русской литератур, произведения, раскрывающие сходные проблемы, а также произведения, близкие по жанру; раскрывать в них национально обусловленные различия;
   
1. 
   самостоятельно переводить на родной язык фрагменты русского художественного текста;
   
2. 
   создавать устные и письменные высказывания в связи с изученными произведениями русской и родной литератур;
   

0. 
   создавать связный текст (устный и письменный) на необходимую тему с учетом норм русского литературного языка;
   
1. 
   находить и грамотно использовать нужную информацию о литературе, о конкретном произведении и его авторе с помощью различных источников (справочная литература, периодика, телевидение, ресурсы Интернета);
   
2. 
   ориентироваться в мире художественной литературы, отбирать произведения, обладающие высокой эстетической ценностью.
   

Татар теле, 5 класс (рус группасы)

1. Сан, тартым белəн төрлəнгəн исемнəргə килеш кушымчаларынялгау тəртибен үзлəштерү (апа + лар + ым + ны; дəф + тəр + лəр + егез + гə; гимназия + лəр + ебез + дə).

2. Зат алмашлыкларын җөмлə төзүдə куллану үзенчəлеклəрен аңлату (Бу — абыем. Аның исеме — Марат. Бу — безнең мəктəп. Ул яңа. Без аны яратабыз).

3. Берлек һəм күплек сандагы тартымлы исемнəрне сөйлəмдə дөрескуллануга ирешү. Тартым кушымчасының рус теленə тəрҗемə итүүзенчəлеклəрен искəртү.

4. Фигыльнең инфинитив формасын модаль сүзлəр белəн кулланып, җөмлə төзергə күнектерү: барырга кирəк (кирəкми), алырга ярый (ярамый), сөйлəргə тиеш (түгел).

5. Хикəя фигыльнең заман формаларын сөйлəмдə дөрес кулланугаирешү.

6. Билгесез килəчəк заман хикəя фигыльнең барлыкта-юклыкта зат-сан белəн төрлəнешен гамəли үзлəштерү.

7. Буенда, буйлап, буенча бəйлек сүзлəрен урынлы куллануга ирешү.

8. Бəлки, билгеле, димəк, беренчедəн, икенчедəн, минемчə, синеңчəкебек кереш сүзлəрне сөйлəмгə кертү.

9. -даш/-дəш, -таш/-тəш (сыйныфташ, юлдаш); -лык/-лек (дуслык, шатлык) кушымчалы исемнəрне үзлəштерү; кушма (башваткыч, тизəйткеч) һəм парлы (бала-чага) исемнəрнең мəгънəлəренə төшендерү.

10. Җөмлəнең баш кисəклəрен билгелəргə өйрəтү.

11. Хикəя, боеру, сорау җөмлəлəрдə сүз тəртибе үзенчəлеклəрен рустеле белəн чагыштырып өйрəтү.
Татар теле , 6 класс (рус группасы)

1. Төрле килешлəрдəге тартымлы исемнəрне сөйлəмдə дөрес кулланырга күнектерү.

2. Асыл сыйфатларны чагыштыру һəм артыклык дəрəҗəлəрендə дөрес əйтергə, язарга һəм сөйлəмдə кулланырга күнектерү.

3. Микъдар, тəртип, җыю саннарының кулланылышын кабатлау.

4. Бүлем һəм чама саннарын гамəли үзлəштерү.

5. Билгелəү (һəр, һəркем, барлык, бөтен, үз), билгесезлек (кемдер, кайчандыр, əллə кем, əллə нəрсə), юклык (беркая, берничек) алмашлыкларын гамəли үзлəштерү.

6. Хикəя фигыльнең хəзерге, билгеле һəм билгесез үткəн заман, билгеле һəм билгесез килəчəк заман формаларын сөйлəмдə урынлы куллануга ирешү.

7. Шарт фигыльне (-са/-сə) сөйлəмдə кулланырга өйрəтү.

8. Телəк фигыльне (барыйм əле, килим əле) сөйлəмдə куллану күнекмəлəре булдыру.

9. Боерык фигыльне барлыкта һəм юклыкта зат-сан белəн төрлəндереп кулланырга күнектерү.

10. Фигыль һəм исем хəбəрлəрнең гади, кушма һəм тезмə төрлəрен танып белергə өйрəтү.

11. Җөмлəнең баш һəм иярчен кисəклəрен билгелəргə өйрəтү.

12. Башка, бүтəн, бирле, соң, таба, каршы бəйлеклəрен, сəбəпле, аркасында бəйлек сүзлəрен урынлы куллануга ирешү.

13. Кереш сүзлəрдəн файдаланырга күнектерү.

2. Аныклагыч белəн таныштыру. Аныклаучы теркəгечлəр һəм теркəгеч сүзлəрне (ягъни, аеруча, бигрəк тə) кулланып, җөмлəлəр төзергə һəм аныклагычлар янында тыныш билгелəрен куярга өйрəтү.

3. Кушма (бөтендөнья), парлы (туган-тумача, алыш-биреш, азык-төлек, мал-туар) исемнəрнең сөйлəмдə куллану үзенчəлеклəрен

үзлəштерү.

4. Лексик темаларга караган сыйфатларның исемлəшүен аңлату.

5. Хикəя фигыльнең үткəн заман формаларын, барлыкта һəм юклыкта зат-сан белəн төрлəндереп, сөйлəмдə урынлы куллануга һəм рус теленə дөрес тəрҗемə итүгə ирешү.

6. Хикəя фигыльнең килəчəк заман формаларын сөйлəмдə барлыкта һəм юклыкта зат-сан белəн төрлəндереп кулланырга күнектерү.

7. Хикəя фигыльнең үткəн һəм килəчəк заман формаларын аера белү һəм, фикерне төгəл белдерү өчен, сөйлəмдə куллану күнекмəлəрен камиллəштерү.

8. Сыйфат фигыльнең заман формалары белəн таныштыру һəм аларны куллану үзенчəлеклəрен гамəли үзлəштерү.

9. Хəл фигыль формаларын кулланып, сөйлəм булдыруга ирешү.

10. Исем фигыльне сөйлəмдə куллану һəм аның рус теленə тəрҗемə ителү үзенчəлеклəрен гамəли үзлəштерү.

11. Телəк (барасым килə), ният (бармакчы булам), мөмкинлек/мөмкин түгеллек (бара алам, бара алмыйм), кирəклек/кирəк түгеллек (барасым бар, барасым юк), боеру (барасы бул, барасы булма) мəгънəлəрен белдерə торган аналитик фигыльлəрне дөрес кулланырга һəм тəрҗемə итəргə күнектерү.

12. Процессның башлануын, дəвам итүен, тəмамлануын белдерə торган аналитик фигыльлəрне (укый башлады, укып ята, укып бетерде) танып белергə һəм сөйлəмдə кулланырга өйрəтү.

13. Эндəш, кереш сүзлəрне сөйлəмдə урынлы куллануга ирешү.

14. Җыючы (һəм, вə, да/дə, та/тə, ни ... ни), каршы куючы (лəкин, ə, əмма, тик), бүлүче (я, яки, яисə) теркəгечлəр белəн җөмлəлəр төзү күнекмəлəрен системалаштыру.

15. Синонимнарны, антонимнарны сөйлəмдə куллануга ирешү.

2. Кушма исем һəм кушма фигыль хəбəрлəрне билгелəргə күнектерү.

3. Затланышлы һəм затланышсыз фигыльлəрне сөйлəмдə дөрес куллануга ирешү.

4. Аналитик фигыльлəрне сөйлəмдə аңлап кулланырга һəм рус теленə тəрҗемə итəргə өйрəтү.

5. Фигыльнең төшем һəм йөклəтү юнəлешлəрен гамəли үзлəштерү.

6. Тəрҗемəле, антонимнар, синонимнар, фразеологик һəм башка төр сүзлеклəрдəн файдаланырга күнектерү.

7. Бер составлы фигыль җөмлəнең сөйлəмдə актив кулланыла торган төрлəрен гамəли үзлəштерү.

8. Атау җөмлəлəрне сөйлəмдə танып белергə өйрəтү.

9. Диалогик сөйлəмгə хас булган сүз җөмлəлəр белəн таныштыру.

10. Тулы һəм ким, җыйнак һəм җəенке җөмлəлəрне аера белергə гадəтлəндерү.

11. Татар җөмлəсендə сүз тəртибе үзенчəлеклəрен гамəли үзлəштерү.

12. Туры сөйлəм турында мəгълүмат җиткерү.

13. Актив үзлəштерелгəн сүзлəрнең синонимнарын, антонимнарын, фразеологик берəмлеклəрне сөйлəмдə куллануга ирешү.
Татар теле , 9 класс (рус группасы)
1. Гади һəм кушма җөмлəлəрне дөрес кулланырга өйрəтү.

2. Теркəгечле һəм теркəгечсез кушма җөмлəлəрне сөйлəмдə кулану күнекмəлəре булдыру.

3. Иярченле кушма җөмлəлəрнең сөйлəмдə актив булган аналитик һəм синтетик төрлəрен, аларга хас бəйлəүче чараларны һəм рус теленə тəрҗемə итү үзенчəлеклəрен гамəли үзлəштерү.

4. Тезмə һəм иярченле кушма җөмлəлəрдə тыныш билгелəрен дөрес кую һəм аларны тиешле интонация белəн əйтү күнекмəлəре булдыру.

5. Сөйлəмнең иң зур берəмлеге — текст турында мəгълүмат бирү.
Татарская литература

5 класс. Татар эдэбияты (рус группасы)

Халык авыз иҗаты.

Фольклор әсәрләренең төрләре, жанрлары. Балалар фольклоры (бишек җырлары, табышмаклар, тизәйткечләр һ.б.).

Әдәбият теориясе. Фольклор. Халык авыз иҗаты.

Татар халык әкиятләре. Халык прозасының бер төре буларак әкиятләр. Әкиятләрнең хайваннар турында, тылсымлы, тормыш-көнкүреш төрләре булуы. Әкиятләргә салынган мәгънә, аларның әкият төзәтүгә юнәлдерелгән булуы, фәлсәфәсе.

«Ак бүре» (татар халык әкияте). Әкияттә яхшылык белән явызлык көрәше. Әкияттә халык морале, тылсым элементлары. Ак бүренең төрки халыкларның тотемы булуы. Әкияттәге традицион образлар. Тылсымлы әкиятләрнең поэтикасы. Тылсымлы әкияттә фантастика.

Татар халык әкияте «Абзар ясаучы төлке», «Өч кыз». Әкият геройлары, аларга хас сыйфатлар.

Әдәбият теориясе. Әкият. Әкият төрләре. II бүлек. Әкият яздым укыгыз...

Халык әкиятләреннән үсеп чыккан автор әкиятләре турында мәгълүмат

Каюм Насыйри. Тормыш юлы турында мәгълүмат.

«Патша белән карт» әкияте. Әкияттә ил белән идарә итүче образы. Халыкның бер вәкиле булган тапкыр карт образы, аның зирзклеге.

Габдулла Тукай. Әдип турында мәгълүмат.

«Су анасы» әкият-поэмасы. Г.Тукай әкиятләренә иллюстрацияләр авторы – Байназар Әлменов.

Әдәбият теориясе. Әкият-поэма төшенчәсе.

Туфан Миңнуллинның «Гафият турында әкият» әкият-пьесасы. Әдәбият теориясе. Әкият-пьеса төшенчәсе.

«Әкият» курчак театры турында мәгълүмат. Театрлар тарихында курчак театрларының урыны, әһәмияте. Казандагы «Әкият» курчак театрының бинасы, репертуары, җитәкчелеге, режессёрлары, актёрлары.

III бүлек. Хыял канатларында.

Адлер Тимергалин «Сәер планетада». Адлер Тимергалин турында белешмә. Әсәрдәге фантастик алымнар.

Теоретик төшенчә. Фантастика. Фантастик элементлар.

IV бүлек. Белем баскычлары.

Белемгә омтылу. «Мөхәммәдия» мәдрәсәсе турында мәгълүмат. Мәдрәсәнең 1882 нче елда Казанда ачылуы. Анда белем алучыларның шәкертләр дип аталуы.

Казанның Татар укытучылар мәктәбе турында мәгълүмат. Аның 1876 нчы елда ачылуы. Дүрт ел дәвамында белем алган укучыларның рус теле укытучысы булып китүе. Аларны Василй Радлов, Василий Богородицкий, Каюм Насыйри укытуы.

Казан университеты турында мәгълүмат. Аның 1804 нче елның 17 нче ноябрендә ачылуы. Анда Карл Фукс, Илья Березин, Николай Лобачевский эшләве. Анда белем алган атаклы кешеләр. Хәзер аның Казан (Идел буе) федераль университеты дип аталуы.

Гаяз Исхакыйның «Мөгаллим» пьесасы. Гаяз Исхакый турында мәгълүмат. «Мөгаллим» пьесасындагы Салих образы. Аңа салынган автор идеалы.

Дәрдемәннең «Кил, өйрән...» шигыре. Дәрдемәнд турында мәгълүмат. «Кил, өйрән...» шигыренә бәйләп телләр белүнең әһәмияте турында сөйләшү.

V бүлек. Балачак — хәтерләрдә мәнге калачак...

Габдулла Тукайның «Исемдә калганнар» әсәреннән өзек. Әсәрдә кечкенә Тукай образының бирелүе. Автобиографик әсәр герое белән Тукай арасында уртак һәм аермалы яклар. Кечкенә Габдулланың Хаҗиморат Казаковның «Бәләкәй Апуш» картинасында сурәтләнеше.

Габдулла Тукайның Кырлайдагы музее. Музей урнашкан төбәк. Андагы истәлекле экспонатлар.

Теоретик мәгълүмат. Мемориаль комплекс.

«Салават күпере» журналы. Аның тарихы һәм бүгенгесе турында мәгълүмат.

Дәреслекнең 2 нче кисәге

I бүлек. Ватаным өчен.

Гадел Кутуйның «Рөстәм маҗаралары» повестеннан «Әби әкияте», «Яз җиткәч», «Сихерле чәчәкләр», «Расад» бүлекләрен уку. Рөстәм образы турында сөйләшү. Малайга хас сыйфатларны табу. Хыял белән чынбарлык арасындагы аерманы табарга өйрәнү.

Муса Җәлилнең «Сагыну», «Соңгы җыр» шигырьләрен уку. «Алтынчәч»либреттосыннан өзек өйрәнү. Нәҗип Җиһановның либреттога музыка язуы. Композиторның иҗаты.

Муса Җәлил исемендәге Татар дәүләт академия опера һәм балет театры турында мәгълүмат.

Фатих Кәримнең «Кыр казы», «Сөйләр сүзләр бик күп алар...» шигырьләрен уку. Аларда Туган илне саклау, ярату хисләренең салынган булуы.

Шәүкәт Галиевның «Аталы-уллы солдатлар» балладасы. Илне басып алучыларга көрәштә халыкның фидәкарьлеге. Ил батырларына хөрмәт.

Теоретик төшенчә. Баллада.

II бүлек. Кояшлы ил – бәхет иле.

Нәби Дәүлинең «Бәхет кайда була?» «Мин җирдә калам»шигырьләрендә бәхет эзләү һәм табу кебек фәлсәфи мәсьәләнең чишелеше. Лирик герой өчен бәхетнең үзе яшәгән җирдә булуы.

.

Фатих Хөснинең «Чыбыркы» хикәясе. Автор турында белешмә. Хикәядә малайның үз эшләре өчен җавап бирүе.

Әхмәт Рәшитовның « Каяшлы ил – бәхет иле» шигыре. Туган ил кадерен белергә өйрәтү. Лирик геройның кичерешләрен ачу.

III бүлек. Кеше – табигать баласы.

Равил Фәйзуллинның «Табигать кочагында» шигыре. Шигырьдә табигатьне саклау, аны ярату хисләре өстенлек итүен ачыклау.

Мөдәррис Әгъләмовның «Матурлык минем белән» шигыре, «Җир-ана, кояш һәм башкалар» балладасы. Матурлыкны табигатьтән эзләү мотивы. Табигатьнең кешеләргә мәрхәмәтле булуы, аны сакларга кирәклеген төшендерү.

Рәссам Иван Иванович Шишкин иҗаты. Аның Татарстан белән бәйле язмышы. Иҗаты.

IV бүлек. Эш беткәч көләргә ярый.

Ләбиб Леронның «Пирамида» хикәясе. Укучыларда белем алуга теләк тудыру. Укымыйча гына белемле булып булмавын ачыклау.

Теоретик төшенчә. Юмор.

Алмаз Гыймадиевның «Зөлфия + ... мин» хикәясе. Яшүсмерләрне беренче мәхәббәт хисләренең сурәтләнеше. Язуда гына түгел, тормышта да хаталар җибәрергә ярамавын ачыклау.

Шәүкәт Галиевның «Ул кем?» «Әлләкем», «Мәрзия мәсьәләсе» шигырьләре. Шагыйрьнең табышмак, юмористик -шигырьләрендә бала хисләренең ачылышы.
6 нчы класс. Татар эдэбияты (рус группасы)
I бүлек. Мифлардан чынбарлыкка.

Халык авыз иҗаты.

Балалар фольклоры (бишек җырлары, табышмаклар, тизәйткечләр, мәкальләр һ.б.). Әдәбият теориясе. Фольклор. Халык авыз иҗаты.

Мифлар. Татар халык мифлары.

«Шүрәле», «Шүрәлене ничек алдарга?» «Су иясе», «Өй иясе», «Дедал белән Икар» мифлары. Язучылар иҗатында мифик геройлар. Рабит Батулланың “Албасты” пьесасы.

Миф.Мифик геройлар.

Мәкальләр һәм әйтемнәр.

Мәкаль белән әйтемнең аермасы. Татар мәкальләре һәм әйтемнәренең русча эквивалентлары.

Әдәбият теориясе. Мәкаль, әйтем.

II. Халык моңнары: җырлата да, елата да...

Халык җырлары.

Халык җырларының жанрлары. Йола җырлары. Йола бәйрәмнәреннән Сөмбелә бәйрәме. Чуваш халык бәйрәме Чуклеме. Тарихи җырлар. “Көзге ачы җилләрдә” җыры. Уен җырлары. “Кәрия-Зәкәрия” җыры.

Әдәбият теориясе. Халык җырлары. Халык җыры жанрлары. Йолалар, йола җырлары. Тарихи җырлар. Уен җырлары.

Г.Тукайның “Туган тел” шигыре. Г.Тукайның “Туган авыл” шигыре. Композитор А.Монасыйпов турында кыскача белешмә.

Татарстан Республикасы гимны.

Гимнның дәүләт символы булуы. Гимн .

III. Кадерле син, кеше-туганым!

Нәкый Исәнбәт. Язучы турында кыскача белешмә.

“Өч матур сүз” шигыре. Әдәбият теориясе. Лирик герой. Сынландыру.

Мәҗит Гафури. Әдип турында кыскача белешмә. «Әтәч белән Сандугач» мәсәле.

“Ана” шигыре. Әдәбият теориясе. Мәсәл.

Габдулла Тукай. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында мәгълүмат.

“Шүрәле” әкият-поэмасы.  Г.Тукай әкиятләренә иллюстрацияләр авторы – Байназар Әлменов. Фәрит Яруллин. Композитор турында белешмә.

“Шүрәле” балеты. Г.Тукайның «Шүрәле» әкият-поэмасына балет язылу. Балет авторлары Ф.Яруллин, Ә.Фәйзи, Л.Якобсон турында мәгълүмат. Әдәбият теориясе. Балет. (1 сәгать)

Муса Җәлил. Шагыйрьнең тормыш юлы, сугыш чоры иҗаты, “Моабит дәфтәрләре” турында мәгълүмат. “Чәчәкләр” шигыре.  Әдәбият теориясе. Символ, строфа. (2 сәгать)

Әмирхан Еники. Әдип турында кыскача белешмә.

“Туган туфрак” хикәясе. 

IV. Энҗе карлар явып үткән...

Галимҗан Ибраһимов. Әдип турында кыскача белешмә.

“Кар ява” хикәясе.  Кави Нәҗми. Шагыйрь турында кыскача белешмә.

“Кызыклы хәл” шигыре.  Мәрзия Фәйзуллина. Тормыш юлы, иҗаты турында кыскача белешмә.

“Чыршының күлмәкләре” шигыре.  Резеда Вәлиева. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Нәни чыршы” шигыре.  Туфан Миңнуллин. Тормыш юлы турында мәгълүмат “Акбай һәм Кыш бабай” пьесасы. 

V. Акыл — тузмас кием, белем — кипмәс кое.

Каюм Насыйри. Әдип турында кыскача белешмә. “Әбүгалисина” кыйссасы.  Әдәбият теориясе. Кыйсса.

Габделхәй Сабитов. Язучы турында кыскача белешмә.

“Чүкеч” хикәясе.  Әдәбият теориясе. Хикәяләү.

Абдулла Алиш. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Әни ялга киткәч” хикәясе. 

Фәнис Яруллин. Әдип турында кыскача белешмә.

“Кояштагы тап” хикәясе. Әдәбият теориясе. Притча.

Гөлшат Зәйнашева. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Кем булырга?” шигыре. Мәгъсүм Латыйфуллин. Язучы турында кыскача белешмә.

“Сәйдәшнең юл башы” хикәясе. Әдәбият теориясе. Биографик әсәр.

Салих Сәйдәшев. Композиторның тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. С.Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залы, музее, һәйкәле.

Равил Фәйзуллин. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Бердәнбер” шигыре. VI. Ил өстендә илле дустың булсын.

Дәрдемәнд. Әдип турында кыскача белешмә.

“Ике туган” хикәясе. Һади Такташ. Шагыйрь, аның балачагы турында мәгълүмат.

“Мокамай” поэмасы. Әдәбият теориясе. Поэма.

Ренат Харис. Әдип турында кыскача белешмә. Аның төрле яклы иҗаты.

“Серле алан” пьесасы.

Әдәбият теориясе. Символик образ. Диалог. Монолог.

Эльмира Шәрифуллина. Шагыйрә турында кыскача мәгълүмат.

“Дуслык, чын дуслык!” шигыре. Шигырьнең эчтәлеге, төзелеше. Дуслыкның көче турында уйлану.

Шәүкәт Галиев. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Дуслык балы” шигыре. Шигырьнең строфалары, рифмалары, троплар.
VII. Көлке көлә килә...

Шәүкәт Галиев. “Курыкма, тимим”, “Атлап чыктым Иделне” шигырьләре.

Фаил Шәфигуллин. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Ике тиен акча” хикәясе. В.Радлов “Шаян кеше” хикэясе.

VIII. Һәр фасылың гүзәл, табигать!

Роберт Әхмәтҗанов. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Иртә әле...” шигыре.

Әдәбият теориясе. Пейзаж.

Гәрәй Рәхим. Шагыйрь турында кыскача мәгълүмат.

“Апрель” хикәясе. Әдәбият теориясе. Портрет.

Гомәр Бәширов. Язучының тормыш юлы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат.

“Туган ягым – яшел бишек” повестеннән өзек. Сурәтләү чаралары. Сабантуй бәйрәме тарихы.

Лотфулла Фәттахов.

Рәссамның тормышы, иҗаты турында кыскача мәгълүмат. “Сабантуй” картинасы.

Балалар өчен чыга торган газета-журналлар.

“Сабантуй” журналы.

Халык авыз иҗаты. Йола фольклоры. Йола фольклоры турында төшенчә. Йолаларның төрләре.

Гаилә йолалары. “Бәби туе”, “Туй” йолалары турында белешмә. Аларны үткәрү тәртибе .

Фәтхи Бурнаш. Язучы турында белешмә. “Яшь йөрәкләр” драмасы (өзек).

Халык авыз иҗаты. Бәетләр. Бәетләрнең лиро-эпик жанр булуы. “Сак-Сок” бәете. Мөнәҗәтләр. “Туган ил исемнән китмәс” мөнәҗәте.

Габдулла Тукай. Шагыйрь иҗаты турында белешмә. “Милли моңнар” шигыре.

Аталар сүзе — акылның үзе

Фатих Әмирхан. Тормышы һәм иҗади эшчәнлеге. “Ай өстендә Зөһрә кыз” әсәре. Әдәбият теориясе. Әдәбиятта фольклоризм .

Нәкый Исәнбәт. Язучы иҗаты турында белешмә. Халык авыз иҗатын җыюдагы хезмәтләре. “Җирән чичән белән Карачәч сылу” драмасы. Галимҗан Ибраһимов . Язучының тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Алмачуар” хикәясе. Татар халкының милли киемнәре һәм бизәнү әйберләре . Түбәтәй (кәләпүш), калфак, читек,чулпы, беләзек, изү турында мәгълүмат. Роберт Миңнуллин. Шагыйрь турында белешмә. “Килен төшкәндә” шигыре. Рөстәм Яхин. Композиторның тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. Рөстәм Яхин – Татарстан Республикасының Дәүләт гимны авторы Халисә Мөдәррисова. Шагыйрәнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Көмеш дага” шигыре .

II бүлек. Ил язмышы — ир язмышы

Әдип Маликов. Шагыйрь турында белешмә. «Ил язмышы — ир язмышы” шигырендә ватанпәрвәрлек билгеләре чагылу. Әдәбият теориясе. Гражданлык лирикасы. Пафос

Гадел Кутуй. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Сагыну” нәсере. Әдәбият теориясе. Нәсер турында төшенчә. Инверсия.

Сибгат Хәким. Шагыйрьнең тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Бакчачылар” поэмасы, “Бу кырлар, бу үзәннәрдә” шигыре. Рафаил Төхфәтуллин. Язучы турында белешмә. “Җиләкле аланнар” повесте. Мөхәммәт Мәһдиев. Язучы турында белешмә. “Без — кырык беренче ел балалары” повесте (өзек). Әдәбият теориясе. Тартмалы композиция.

Мөхәммәт Мирза. Шагыйрь турында белешмә. “Изге сукмак”шигыре.

Нәҗип Думави. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Беренче кар” шигыре. Һади Такташ. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Алсу” поэмасы. Әдәбият теориясе. Рефрен, кабатлау.

Хәсән Туфан. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Агыла да болыт агыла”, “Тамчылар ни диләр?” шигырьләре. Гурий Тавлин Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Кояш болытка кергәндә” романы (өзек).

III бүлек. Туган җир ул була бер генә, туган җирнең кадерен бел генә!

Аяз Гыйләҗев. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Өч аршын җир” повестеннән өзек. Илдар Юзеев. Шагыйрь турында белешмә. “Ак калфагым төшердем кулдан...” драмасы. Әдәбият теориясе.

Фәннур Сафин. Шагыйрь турында белешмә. “Туган җиремә” шигыре.

Марсель Галиев. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Нигез” повесте (өзек).

Әдәбият теориясе. Повесть.

IV бүлек . Актыктан хаклык җиңә.

Фатих Хөсни. Тормыш юлы, иҗаты турында белешмә. “Сөйләнмәгән хикәя” әсәре. Әдәбият теориясе. Тема турында төшенчә

Роза Хафизова. Язучы турында белешмә. “Әти кайткан көн” хикәясе. Фәнис Яруллин. “Ак төнбоек” хикәясе. Рафис Корбан. Шагыйрь турында белешмә. “Ярдәм итик” шигыре. Рөстәм Галиуллин. Язучы турында белешмә. “Биш «икеле» хикәясе. Айгөл Әхмәтгалиева. Язучы турында белешмә. “Табыш” хикәясе.

V бүлек .

Табигатькә дә табип кирәк!

Мөдәррис Әгъләмов. Шагыйрь турында белешмә. “Сөйли ак каен...” шигыре. Зиннур Мансуров. Шагыйрь турында белешмә. “Балык кычкыруы” шигыре.

Хәбир Ибраһим. Язучы турында белешмә. “Карач” хикәясе.

1. Белем һəм фəн.

2. Кешенең холкы.

3. Гаилə этикасы.

4. Яраткан шөгыльлəребез.

5. Табигатьне саклау.

6. Рəсми сөйлəм.

7. Татарстан шəһəрлəре.

8. Татарстанның казанышлары.

9. Халыкка багышланган гомер.

10. Татар əдиплəре иҗатыннан.

ЭЧТƏЛЕК.

хикəя»; Ш. Маннур. «Муса»; Г. Афзал. «Юл газабы», «Йөз кабат»; М. Мəһдиев. «Кеше китə, җыры кала»; Ш. Галиев. «Киңəш», «Саумы, Казан!», «Кышкы төн»; Ф. Садриев. «Бəхетсезлəр бəхете»; М. Əгълəм. «Каеннар илендə», «Йөгер, калəм»; Р. Харис. «Ике гөл», «Көз килү», «Ак сөлге»; Т. Миңнуллин. «Моңлы бер җыр». Биографик белешмəлəр: Г. Тукай, Ш. Камал, Ф. Кəрим, Г. Афзал, Ф. Садриев, М. Əгълəмов. Рус язучыларының тəрҗемə əсəрлəре: А. Пушкин. «Дубровский»;

А. Куприн. «Олеся». Дөнья əдəбияты классикларының тəрҗемə əсəрлəре: М.Твен. «Гекльберри Финн маҗаралары». Прагматик текстлар: рецептлар, радио һəм телевидение программалары, белдерүлəр, реклама үрнəклəре. Эпистоляр жанр текстлары: шəхси һəм рəсми хатлар, эш кəгазьлəре, котлаулар.
9 класс. Татар эдэбияты (рус группасы)
1. Кешелəрнең тормышын бизəү.

2. Иллəр һəм шəһəрлəр.

3. Язмышыма үзем хуҗа.

4. Һөнəр сайлау.

5. Гаилə бюджеты.

6. Белем һəм китап.

7. Милли сəнгать.

8. Кеше һəм мохит.

9. Аралашу.

10. Татар əдиплəре иҗатыннан.

Татар халкының сәнгате, татар сәнгатенең күренекле вәкилләре турындагы мәгълүмати материаллар белән танышу. Татар халкының рухи һәм мәдәни кыйммәтләренә ихтирам тәрбияләү. Тәкъдим ителгән темага реферат яза алу. Укылган яки тыңланган текстның эчтәлеген сөйләп бирү.

Кеше һәм мохит .

Диалогик сөйләм барышында фикерне төгәл җиткерә алу; киңәйтелгән репликаларны кулланып, сөйләшү үткәрә алу.

Аралашу .

Аралашканда төрле репликалардан урынлы файдалана алу; аралашу барышында фикерне төгәл җиткерә алу. Текст белән мөстәкыйль эшләү күнекмәләренә ия булу. Укылган текстка карата үз фикерләреңне белдерә алу.

Татар әдипләре иҗатыннан

Татар әдипләренең тормышы һәм иҗаты белән таныштыру; укылган текстның эчтәлеген үз сүзләрпе белән сөйли алу; үз фикерләрен үйтү алу; кирәкле материалны Интернет аша табу.

Татар халык авыз иҗаты үрнәкләре: әкият, җыр, табышмак, мәкаль, әйтем, сынамыш, тизәйткечләр. Төрле әдәби җанрлардагы әсәрләрдән (хикәя, повесть, рома, драма) әхлакый проблеманы үз эченә алган өзекләр. Татар әдипләренең (Г. Тукай, Һ. Такташ, М. Җәлил, Ф.Яруллин, Р.Миңнуллин , Кол Гали “Кыссаи Йосыф”, Г.Гыйльманов, Әбрар Кәримуллин, Т. Миңнуллин, Ф.Зыятдинова, Н.Исәнбәт һәм башкалар)

Прагматик текстлар (рецептлар, радио һәм телевидение программалары, белдерүләр, реклама үрнәкләре).

Эпистоляр жанр текстлары (шәхси һәм рәсми хатлар, эш кәгазьләре, котлаулар).

- Белем көне

Иностранный язык (английский язык)

Изучение иностранного языка в основной школе направлено на достижение следующих целей:

• 
  развитие речевых умений в целях дальнейшего формирования способности и готовности общаться на иностранном языке, то есть для достижения иноязычной коммуникативной компетенции в совокупности таких ее составляющих, как:
  

• 
  развитие и воспитание у школьников понимания важности изучения иностранного языка в современном мире и потребности пользоваться им как средством общения, познания, самореализации и социальной адаптации; воспитание качеств гражданина, патриота; развитие национального самосознания, стремления к взаимопониманию между людьми разных сообществ, толерантного отношения к проявлениям иной культуры.
  

ОБЯЗАТЕЛЬНЫЙ МИНИМУМ СОДЕРЖАНИЯ ОСНОВНЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ ПРОГРАММ

Речевые умения

Предметное содержание речи

Школьники учатся общаться со своими сверстниками в ситуациях социально-бытовой, учебно-трудовой и социально-культурной сфер общения в рамках следующей примерной тематики:

1) Мои друзья и я. Взаимоотношения в семье, с друзьями. Внешность. Досуг и увлечения (спорт, музыка, чтение, посещение дискотеки, кафе, клуба). Молодежная мода. Карманные деньги. Покупки. Переписка.

2) Школьное образование. Изучаемые предметы, отношение к ним. Каникулы. Международные школьные обмены. Проблемы выбора профессии и роль иностранного языка.

3) Родная страна и страна/страны изучаемого языка. Их географическое положение, климат, население, города и села, достопримечательности. Выдающиеся люди, их вклад в науку и мировую культуру. Технический прогресс. Средства массовой информации.

4) Природа и проблемы экологии. Глобальные проблемы современности. Здоровый образ жизни.

Виды речевой деятельности

Говорение

Диалогическая речь

Овладение учащимися умениями вести следующие виды диалога:

диалог этикетного характера:

• 
  начать, поддержать и закончить разговор;
  
• 
  поздравить, выразить пожелания и отреагировать на них;
  
• 
  выразить благодарность;
  
• 
  вежливо переспросить, отказать, согласиться;
  

диалог-расспрос:

• 
  запрашивать и сообщать фактическую информацию (кто? что? как? где? куда? когда? с кем? почему?), переходя с позиции спрашивающего на позицию отвечающего;
  
• 
  целенаправленно расспрашивать, «брать интервью»;
  

диалог-побуждение к действию:

• 
  обратиться с просьбой и выразить готовность/отказ ее выполнить;
  
• 
  дать совет и принять/не принять его;
  
• 
  пригласить к действию/взаимодействию и согласиться/не согласиться, принять в нем участие;
  
• 
  сделать предложение и выразить согласие/несогласие, принять его, объяснить причину;
  

диалог-обмен мнениями:

• 
  выразить точку зрения и согласиться/не согласиться с ней;
  
• 
  высказать одобрение/неодобрение;
  
• 
  выразить сомнение;
  
• 
  выразить эмоциональную оценку обсуждаемых событий (радость/огорчение, желание/нежелание);
  
• 
  выразить эмоциональную поддержку партнера, в том числе с помощью комплиментов;
  

Комбинирование указанных видов диалога для решения более сложных коммуникативных задач.
Монологическая речь

Овладение учащимися следующими умениями:

• 
  кратко высказываться о фактах и событиях, используя основные коммуникативные типы речи (описание, повествование, сообщение, характеристика), эмоциональные и оценочные суждения;
  
• 
  передавать содержание, основную мысль прочитанного с опорой на текст;
  
• 
  делать сообщение по прочитанному/услышанному тексту;
  
• 
  выражать и аргументировать свое отношение к прочитанному.
  

Аудирование

Восприятие на слух и понимание несложных текстов с разной глубиной и точностью проникновения в их содержание (с полным пониманием, с пониманием основного содержания, с выборочным пониманием) в зависимости от коммуникативной задачи и жанра текста.

При этом формируются следующие умения:

• 
  выделять основную информацию в воспринимаемом на слух тексте и прогнозировать его содержание;
  
• 
  выбирать главные факты, опуская второстепенные;
  
• 
  выборочно понимать необходимую информацию функциональных текстов с опорой на языковую догадку, контекст;
  
• 
  игнорировать неизвестный языковой материал, несущественный для понимания.
  

Чтение

Учащиеся учатся читать и понимать тексты с различной глубиной и точностью проникновения в их содержание (в зависимости от вида чтения):

• 
  с пониманием основного содержания (ознакомительное чтение);
  
• 
  с полным пониманием содержания (изучающее чтение);
  
• 
  с выборочным пониманием нужной или интересующей информации (просмотровое/поисковое чтение).
  

Содержание текстов должно соответствовать возрастным особенностям и интересам учащихся 5-6 и 7-9 классов, иметь образовательную и воспитательную ценность.

Независимо от вида чтения возможно использование словаря.

Чтение с пониманием основного содержания текста осуществляется на аутентичных материалах, отражающих особенности быта, жизни, культуры стран изучаемого языка.

При этом формируются следующие умения:

• 
  определять тему, содержание текста по заголовку;
  
• 
  выделять основную мысль;
  
• 
  выбирать главные факты из текста, опуская второстепенные;
  
• 
  устанавливать логическую последовательность основных фактов текста.
  

Чтение с полным пониманием текста осуществляется на несложных аутентичных адаптированных текстах разных жанров.

При этом формируются следующие умения:

• 
  полно и точно понимать содержание текста на основе его информационной переработки;
  
• 
  оценивать полученную информацию, выражать свое мнение;
  
• 
  комментировать/объяснять те или иные факты, описанные в тексте.
  

Чтение с выборочным пониманием нужной или интересующей информации предполагает умение просмотреть текст (статью или несколько статей из газеты, журнала) и выбрать информацию, которая необходима или представляет интерес для учащихся.
Письменная речь

Владение письменной речью предполагает развитие следующих умений:

• 
  делать выписки из текста;
  
• 
  писать короткие поздравления (с днем рождения, другим праздником), выражать пожелания;
  
• 
  заполнять формуляр (указывать: имя, фамилию, пол, возраст, гражданство, адрес);
  
• 
  писать личное письмо по образцу/без опоры на образец (расспрашивать адресат о его жизни, делах, сообщать то же о себе, выражать благодарность, просьбу), используя материал одной или нескольких тем, усвоенных в устной речи и употребляя формулы речевого этикета, принятые в стране изучаемого языка.
  

Языковые знания и навыки

Овладение учащимися следующими языковыми знаниями и навыками:

Орфография

Знание правил чтения и орфографии и навыки их применения на основе изучаемого лексико-грамматического материала.

Произносительная сторона речи

Навыки адекватного произношения и различения на слух всех звуков изучаемого иностранного языка, соблюдения ударения и интонации в словах и фразах, ритмико-интонационные навыки произношения различных типов предложений, выражение чувств и эмоций с помощью эмфатической интонации.

Лексическая сторона речи

Навыки распознавания и употребления в речи лексических единиц, обслуживающих ситуации в рамках тематики основной школы, наиболее распространенных устойчивых словосочетаний, оценочной лексики, реплик-клише речевого этикета, характерных для культуры стран изучаемого языка; знание основных способов словообразования: аффиксации, словосложения, конверсии.

Грамматическая сторона речи

Знание признаков и навыки распознавания и употребления в речи нераспространенных и распространенных простых предложений, безличных предложений, сложносочиненных и сложноподчиненных предложений, использования прямого и обратного порядка слов.

Знание признаков и овладение навыками распознавания и употребления в речи глаголов в наиболее употребительных временных формах действительного и страдательного залогов, модальных глаголов и их эквивалентов, существительных в различных падежах, артиклей, относительных, неопределенных/неопределенно-личных местоимений, прилагательных, наречий, степеней сравнения прилагательных и наречий, предлогов, количественных и порядковых числительных.

Социокультурные знания и умения

Школьники учатся осуществлять межличностное и межкультурное общение, применяя знания о национально-культурных особенностях своей страны и страны/стран изучаемого языка, полученные на уроках иностранного языка и в процессе изучения других предметов (знания межпредметного характера).

Это предполагает знание:

• 
  значения изучаемого иностранного языка в современном мире;
  
• 
  наиболее употребительной фоновой лексики, реалий;
  
• 
  социокультурного портрета стран, говорящих на изучаемом языке;
  
• 
  культурного наследия стран изучаемого языка.
  

Предусматривается также овладение умениями:

• 
  представлять родную культуру на иностранном языке;
  
• 
  находить сходство и различие в традициях своей страны и страны/стран изучаемого языка;
  
• 
  оказывать помощь зарубежным гостям в ситуациях повседневного общения.
  

компенсаторные умения

В основной школе целенаправленно осуществляется развитие умений выходить из положения при дефиците языковых средств, а именно: развитие умения использовать при говорении переспрос, перифраз, синонимичные средства, мимику, жесты; при чтении и аудировании – языковую догадку, прогнозирование содержания.

учебные умения

Учащиеся овладевают следующими специальными учебными умениями:

• 
  осуществлять информационную переработку иноязычных текстов;
  
• 
  пользоваться словарями и справочниками, в том числе электронными;
  
• 
  участвовать в проектной деятельности, в том числе межпредметного характера, требующей использования иноязычных источников информации.
  

жүктеу/скачать 2.11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: