Программа вступительных испытаний для специальностей второй ступени высшего образования
жүктеу/скачать 2.46 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ИССЛЕДОВАНИЯ ПО КУРСУ ИСТОРИИ РУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XYIII в.
- ИССЛЕДОВАНИЯ ПО КУРСУ ИСТОРИИ РУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XIX в.
- ИССЛЕДОВАНИЯ ПО КУРСУ ИСТОРИИ РУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XX в.
- ТЭОРЫЯ ЛІТАРАТУРЫ 1. ЛІТАРАТУРАЗНАЎСТВА ЯК НАВУКА
- ЭСТЭТЫКА ЛІТАРАТУРЫ
- ТЭОРЫЯ ЛІТАРАТУРНАГА ПРАЦЭСУ
- СПІС ЛІТАРАТУРЫ
ЛИТЕРАТУРАИССЛЕДОВАНИЯ ПО КУРСУ ИСТОРИИ ДРЕВНЕРУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ Гаспаров Б.М. Поэтика «Слова о полку Игореве». М., 2000. Демин А.С. Русская литература второй половины XVII¾ начала XVIII в.: Новые художественные представления о мире, природе и человеке. М., 1977. Демкова Н.С. Средневековая русская литература. СПб, 1997. Ранняя русская драматургия (XVII —первая половина XVIII века): Первые пьесы русского театра. М., 1972. Прохоров Г. М. Памятники переводной и русской литературы XIV–ΧV в. Л., 1987. Русская демократическая сатира XVII века. М., 1977. Русская силлабическая поэзия XVII—XVIII вв. Вст. ст., подг. текста и прим. А.М.Панченко. Л., 1970. Сазонова Л.И. Поэзия русского барокко. М., 1991. Адрианова-Перетц В.П. Древнерусская литература и фольклор. Л., 1974. Адрианова-Перетц В.П. «Слово о полку Игореве» и памятники русской литературы XI—XIII веков. Л., 1968. Башкиров Д.Л. Переводная литература Древней Руси. Мн., 2000. Башкиров Д. Л. Переводная литература Древней Руси второй половины XIV – начала XVI века. Мн., 2001. Лихачев Д.С. Поэтика древнерусской литературы. М., 1979. Панченко А.М. Русская стихотворная культура XVII в. Л., 1973. Шелемова А.О. «Слово о полку Игореве»: Поэтика пространства и времени. М., 2000. Шпаковский И. И. Агиография Древней Руси ХI – XIV вв. Мн. 2000. Федотов Г.П. Святые Древней Руси. М., 1990. ИССЛЕДОВАНИЯ ПО КУРСУ ИСТОРИИ РУССКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ XYIII в. Русская литература XVIII века / Сост. Г.П.Макогоненко. Л., 1970 Русская литература. Век XVIII.Трагедия. М., 1991. Русская литература. Век XVIII. Лирика. М., 1990. Русская проза XVIII века. М., 1971. Русская сентиментальная повесть. М., 1979. Русская сатирическая проза XVIII века. Л., 1986. Русская силлабическая поэзия XVII- XVIII вв. Л., 1970. Стихотворная трагедия конца XVIII- начала XIX в. М.; Л., 1964. Русская драматургия последней четверти XVII- начала XVIII в. М., 1972. Русская эпиграмма второй половины XVII- начала XX в. Л., 1975. Берков П.Н. Введение в изучение истории русской литературы XVIII в. Л.,1984. Благой Д.Л. История русской литературы XVIII века. 4- е изд. М., 1960. Бочкарев В.А. Русская историческая драматургия XVII- XVIII вв. М., 1988. Гуковский Г.А. Русская литература XVIII века. М., 1939. Кочеткова Н.Д. Литература русского сентиментализма. СПб., 1994. Лебедева О.Б. Русская литература XVIII века. М., 2000. Лотман Ю. М. Беседы о русской литературе: Быт и традиции русского дворянства: XVIII — нчало XIX века. СПб., 1994. Орлов П.А. История русской литературы XVIII века. М., 1991. Развитие барокко и зарождение классицизма в России. М., 1989. Фёдоров В.И. История русской литературы XVIII века. М., 1990.
История русской драматургии. Л., 1987. История русской поэзии: В 2 тт., Л., 1968, 1969. История русского романа: В 2 тт., М.-Л., 1962, 1964. Кулешов В.И. История русской литературы XIX века. М., 1983. Лотман К.Л Структура и типология русского стиха. Тарту. 2000. Манн Ю. Динамика русского романтизма. — М., 1986. Петров С.М. Русский исторический роман XIX века. М., 1984. Развитие реализма в русской литературе: В 3 тт., М., 1972-1974. Ревякин А.И. История русской литературы XIX века (первая половина). М., 1981. Розанов В.В. О писателях и писательстве. М., 1995. Русская повесть XIX века: История и проблематика жанра. Л., 1973. Скафтымов А.П. Нравственные искания русских писателей. Статьи и исследования о русских классиках. М., 1972. Словарь персонажей русской литературы. Вторая половина XVIII — XIX вв. СПб., 2000. Набоков Лекции по русской литературе. М., 1996. Караулов В.С.Словарь Пушкина и эволюция русской языковой способности. М., 1992. Лотман Ю.М.В школе поэтического слова. Пушкин. Лермонтов. Гоголь.М.,1988. Петрунина Н.Н.Пушкин в русской философской критике. М., 1990. Сквозников В.Д.Пушкин. Историческая мысль поэта. М., 1998. Томашевский Б.В.Пушкин. Работы разных лет. М., 1990. Тынянов Ю.Н.Пушкин и его современники. М., 1969. Фомичев С.А.Поэзия Пушкина. Творческая эволюция. Л., 1990. Лермонтовская энциклопедия. М., 1981. Белый А.Мастерство Гоголя. М., 1996. Курляндская Г.Б.Художественный метод Тургенева-романиста. Тула, 1972. Краснощекова Е.А.Иван Алексеевич Гончаров: мир творчества. Спб., 1997.. Журавлева А.И.А.Н. Островский-комедиограф. М., 1981. Бойко М.И. Лирика Некрасова. М., 1977. Тютчевский сборник: Статьи о жизни и творчестве Ф.И. Тютчева. Таллин, 1990. Бухштаб Б.Я. А.А. Фет. Очерк жизни и творчества. Л., 1990. Проблемы изучения жизни и творчества А.А. Фета. Межвуз. сборник. Курск, 1990. Бахтин М.М. Проблемы поэтики Достоевского. М., 1979. Янковский З.Я. Война и человек на войне в творчестве Л.Н. Толстого. Киев, 1978. Лесков и русская литература. М., 1988. Собенников А.С. Художественный символ в драматургии А.П. Чехова. Иркутск, 1989. Чехониана. М., 2000. Чехониана. М., 2003.
Баран Х. Поэтика русской литературы нач. ХХ века. М., 1998. Баевский В.С. История русской литературы ХХ века. М., 1999. Буслакова Т.П. Литература русского зарубежья: Курс лекций. М., 2003. Буренина О.Д. Символистский абсурд и его традиции в русской литературе и культуре первой половины ХХ века. СПб., 2005. Герман М. Модернизм. Искусство первой половины ХХ века. СПб, 2003. Русский символистский роман: аспекты поэтики. Киев, 1991. Жолковский А. К. Блуждающие сны: Из истории русского модернизма. М., 1992. История русской литературы: ХХ век: Серебряный век / Под ред. Ж. Нива. М., 1995. А. Белый, В. Брюсов. М., 1997. Лекманов О. Книга об акмеизме. Томск, 2000 Маковский С.К. На Парнасе Серебряного века. М., 2000. Пайман А. История русского символизма. СПб., 1998. Петров И. Акмеизм как художественная система. Екатеринбург, 2000. Русская литература рубежа веков (1890-е – начало 1920-х годов). М., ИМЛИ РАН. Ч.1. 2000. Ч.2. 2001. Сарычев В.А. Эстетика русского модернизма: проблема жизнетворчества. Воронеж, 1991. Смирнова Л.А. Русская литература конца XIX- начала XX века. М. , 1993. Соколов А.Г. Судьбы русской литературной эмиграции 1920-х годов. М., 1991. Соколов А. Г. История русской литературы конца XIX- начала XX века. 4-е изд. М., 1999. Ханзен-Лёве А. Русский символизм. СПб., 1999. Русская литература ХХ века: Школы, направления, методы творческой работы. М.: Высш. школа, 2002. Русская литература ХХ век: направления и течения. Вып. 2. Урал. госпединст., 1995. Русская литература в зарубежных исследованиях (Розанов, Хлебников, Ахматова, Бахтин): Сб. обзоров. М., 1990. Современная русская литература (1990- начало ХХI в.): В 2 т. М., 2005. Агеносов В.В. Литература Russkogo зарубежья. М.,1998. Акимов В.М. От Блока до Солженицына. Судьбы русской литературы ХХ века (после 1917 г.). СПб, 1994. Буслакова Т.Н. Литература Русского зарубежья: Курс лекций. М.: Высш. школа, 2003. Гаспаров Б.М. Литературные лейтмотивы. Очерк русской литературы ХХ века. М., 1994 г. Голубков М.М. Русская литература ХХ в. После раскола. М., 2001. Гончарова-Грабовская С.Я. Комедия в русской драматургии конца CC ¾ начала CCI века. М., 2006. Гончарова-Грабовская С.Я. Поэтика современной русской драмы. Мн., 2003. Громова М. И. Русская драматургия конца CC¾ начала CCI века. М., 2005. Зайцев В.А. Русская поэзия ХХ века: 1940-1990 –е годы: Учеб.пособие. М.: МГУ, 2001. Курицын В. Русский литературный постмодернизм. М., 2001. Ланин Б. Проза русской эмиграции (третья волна). М: Нов. школа, 1997. Литература русского зарубежья (1920-1990). Под ред. А.И.Смирновой. М., 2006. Лейдерман Н.Л., Липовецкий М.Н. Современная русская литература: 1950-1990 –е годы: Учеб. пособие: В 2 т. М.: Academia, 2003. Липовецкий М. Русский постмодернизм. Очерки исторической поэтики. Екатеринбург: Изд-во Екатеринбург. гос. ун-та, 1997. Михайлов А.И. Пути развития новокрестьянской поэзии. Л., 1990. Нефагина Г.Л. Русская проза конца ХХ века. М., 2005. Павловский А.И. Советская философская поэзия: Очерки о Н. Заболоцком, Л. Мартынове, А. Твардовском. Л., 1984. Петров С.М. Русский советский исторический роман. М., 1980. Савицкий С. Андеграунд. М., 2002. Скоропанова И.С. Поэзия в годы гласности. Мн., 1993. Скоропанова И.С. Русская постмодернистская литература: Уч. пособие. М., 2004. Соколов А.Г. Судьба русской литературной эмиграции 1920-х годов. М. 1991. С разных точек зрения: социалистический реализм сегодня: Сб. М., 1990. Струве Г.П. Русская литература в изгнании. М., 1996. Чалмаев В. На войне остаться человеком: Фронтовые страницы русской прозы 1960 — 1990. М., 1998. Юдин В. Современный русский исторический роман. Учеб. пособ. Калинин, 1990. ТЭОРЫЯ ЛІТАРАТУРЫ 1. ЛІТАРАТУРАЗНАЎСТВА ЯК НАВУКА
Літаратуразнаўства як філалагічная навука пра сутнасць, своеасаблівасць, гістарычныя заканамернасці развіцця, соцыякультурную ролю і прынцыпы аналізу мастацкай літаратуры. Абгрунтаванне самастойнасці і паўнавартаснасці літаратуразнаўства як асобнай навукі, якая мае ўласны прадмет даследавання, сваю тэрміналогію і методыку даследавання. Сувязь яго з іншымі гуманітарнымі навукамі – мовазнаўствам, эстэтыкай, фалькларыстыкай, гісторыяй, філасофіяй, мастацтвазнаўствам, журналістыкай, культуралогіяй, псіхалогіяй. Галоўныя галіны літаратуразнаўства. Гісторыя літаратуры і яе раздзелы: аўтаразнаўства, гісторыя нацыянальных літаратур, гісторыя рэгіянальных літаратур, гісторыя сусветнай літаратуры. Тэорыя літаратуры як своеасаблівая «матэматыка літаратуры» і яе раздзелы: эстэтыка літаратуры, паэтыка, тэорыя літаратурнага працэсу, літаратуразнаўчая метадалогія. Літаратурная крытыка і яе раздзелы: тэорыя крытыкі, гісторыя крытыкі. Узаемасувязь паміж галоўнымі галінамі літаратуразнаўства. Літаратурная крытыка як памежнае звяно паміж літратуразнаўствам і мастацкай літаратурай. Крытык як пісьменнік. Дапаможныя галіны літаратуразнаўства. Палеаграфія, археаграфія, літаратурнае архівазнаўства, краязнаўства, крыніцазнаўства. Бібліятэказнаўства і бібліяграфазнаўства. Гісторыяграфія і храналогія. Кнігазнаўства. Тэксталогія, яе сутнасць і задачы.
Вытокі гэтых праблем у гісторыі сусветнай эстэтычнай думкі і літаратурна-мастацкай крытыкі, абумоўленасць іх разуменнем сутнасці, паходжання, гістарычнага развіцця і грамадскага значэння мастацтва слова. Галоўныя прынцыпы аналізу мастацкіх твораў: эстэтычны, гістарызму, сістэмнасці, цэласнасці, паяднання аналізу з сінтэзам. Гістарычная зменлівасць літаратуразнаўчых паняццяў (тэрмін «эпіграма» ў Старажытнай Грэцыі і ў Новы час, паняцці «паэзія», «літаратура» ў ХІХ ст. і цяпер і г. д.), мнагазначнасць некаторых тэрмінаў («драма» як род і від літаратуры, «верш» як рытмічна арганізаваны спосаб маўлення і як вершаваны твор і г. д.). Неадэкватнасць разумення асобных тэарэтыка-літаратурных тэрмінаў рознымі даследчыкамі мастацкай літаратуры («метад», «напрамак», «від», «жанр» і г. д.). Праблемы вывучэння гісторыі і тэорыі літаратуры ў сярэдняй і вышэйшай школе Рэспублікі Беларусь. Падрыхтоўка літаратуразнаўчых кадраў, месца іх працы.
Прадмет і аб’ект мастацкага і навуковага пазнання (мадэлявання) рэчаіснасці. Чалавек як прадмет мастацкага пазнання. Літаратура як «чалавеказнаўства» (Максім Горкі). Змест пазнання ў навуцы (матэрыяльны і духоўны свет безадносна да суб’екта пазнання) і ў мастацтве (духоўны і матэрыяльны свет ва ўзаемадачыненнях з суб’ектам пазнання). Рэчаіснасць (пры ўсёй часамі «фантастычнасці» твора) у яе цэласнасці, шматбаковасці, канкрэтнасці і агульнацікавасці як змест мастацкага пазнання. Агульнацікавасць як адна з перадумоў мастацкага пазнання (у адрозненне ад навуковага). Сродак пазнання: лагічны довад, сілагізм – у навуцы; вобраз – у мастацтве. Вобразная прырода мастацтва. Вобраз – уяўленне – паняцце. Адзінства ў мастацкім вобразе прадметнага і ідэальнага, канкрэтнага і ўмоўнага, індывідуальнага і абагульненага, эмацыянальна-экспрэсіўнага і рацыянальнага. Вобраз – «знаёмы незнаёмец» (В. Бялінскі). Вобраз і знак, мадэль, схема. Мастацтва як «мысленне вобразамі». Роля творчай фантазіі ў стварэнні вобраза. Даўгавечнасць твораў навукі і мастацтва, Нязменнасць у часе і прасторы выдатных твораў мастацтва і зменлівасць (абмежаванасць пры выкарыстанні, удакладненне, замена іншымі, больш дасканалымі, і г. д.) твораў навукі (нават выдатных адкрыццяў, законаў і інш.). Мэты (функцыі) мастацкага і навуковага пазнання. Агульнае і рознае ў асобных функцыях: пазнавальнай, эстэтычнай, геданістычнай, выхаваўчай, эўрыстычнай, прагнастычнай, этнагенетычнай (нацыятворчай, мовазахавальнай), камунікатыўнай.
Узаемаўплыў мастацтва і грамадскага жыцця. Уплыў мастацтва на рэчаіснасць праз яго канкрэтныя функцыі (выхаваўчую, пазнавальную, этнагенетычную і інш.). Уплыў рэчаіснасці на мастацтва. Светапогляд мастака як асноўны «канал» гэтага ўплыву. Канкрэтна-гістарычны, сацыяльна-класавы і нацыянальны характар грамадскага і эстэтычнага ідэалаў мастака. Маральна-этычныя, эстэтычныя, філасофскія, сацыялагічныя, рэлігійныя пошук мастака і іх выяўленне ў тэматыцы, праблематыцы, ідэйнай скіраванасці, пафасе творчасці. Тыпалогія мастацкіх ідэй паводле тэматычнага прынцыпу: сацыяльныя, палітычныя, маральна-этычныя, рэлігійныя, нацыянальна-патрыятычныя і інш. Аўтарская ідэя і аб’ектыўная ідэя твора, разыходжанне (часамі) паміж імі, прычыны гэтага разыходжання. Ідэйнасць і безыдэйнасць, ідэалагізацыя і дэідэалагізацыя. Тэндэнцыйнасць. Грамадзянскасць. Крытыка «чыстага мастацтва», «мастацтва для мастацтва». Пафас мастака як «ідэя-страсць» (В. Бялінскі), якой ён служыць, якая прадвызначае кірунак усіх яго ідэйна-мастацкіх пошукаў. Мастацкасць як спецыфічная ўласцівасць сапраўдных твораў мастацтва і як паказчык іх дасканаласці. Прыгажосць, ісціна, дабро – тры састаўныя часткі мастацкасці. Паняцце народнасці творчасці пісьменніка.
Першабытнае мастацтва, яго сінкрэтычны характар, сувязь з магіяй, рытуалам, міфалогіяй. Паступовае выдзяленне з яго іншых відаў мастацтва (музыка, харэаграфія і інш.), у тым ліку – мастацтва слова. Узнікненне вусна-паэтычнай творчасці як асобнай галіны творчай дзейнасці, суадносіны ў ёй калектыўнага і індывідуальнага пачаткаў, захоўванне дачыненняў да сінкрэтычнага старажытнага мастацтва (магія, рытуал). Падзел мастацтваў на асобныя віды, крытэрыі гэтага падзелу. Мастацтвы прасторавыя (жывапіс, графіка, скульптура, архітэктура), часавыя (музыка, харэаграфія, літаратура), прасторава-часавыя (тэатр, кінамастацтва, музычныя шоў). Узнікненне новых відаў мастацтва дзякуючы развіццю тэхнікі (тэлевізійнае мастацтва), сувязі мастацтва з немастацтвам (сінхроннае плаванне, фігурнае катанне, карнавальныя шэсці і інш.). Падзел мастацтваў на віды паводле іх галоўнага сродку вобразнага пазнання (мадэлявання) рэчаіснасці: музыка – мастацтва гуку; харэаграфія – мастацтва танца; жывапіс – мастацтва лініі і фарбы і г. д. Сінтэтычныя мастацтвы: тэатр (драматычны, опера, балет), кіна- і тэлемастацтва і інш. Літаратура як мастацтва слова. Мова – не толькі сродак зносін, а «матэрыял і інструмент пісьменніка» (Я. Колас). Своеасаблівасць і перавага мастацтва слова ў параўнанні з іншымі відамі мастацтва – прасторавымі і часавымі. Слова і вобраз. Вучэнне А. Патабні пра слова-вобраз, яго «знешнюю» і «ўнутраную» форму і значэнне, пра падобнасць стварэння слова і мастацкага макрасвету. Здольнасць літаратуры ствараць па-за слоўны малюнак з’яў і прадметаў, перадаваць як жывое маўленне чалавека, так і знешнія моманты яго жыцця. «Магія слова», яго рытмічнасць, музычнасць, эўфанічная выразнасць, экспрэсіўнасць. Здольнасць літаратуры перадаць унутраны свет чалавека (пачуцці, перажыванні, думкі) у іх непасрэднай канкрэтыцы і дакладнасці. Пісьменнік як адзін з асноўных стваральнікаў, узбагачальнікаў і захавальнікаў «душы народа» – яго мовы. «Мукі слова». Лексікон пісьменніка, залежнасць яго ад таленавітасці творцы, сувязі яго з жывымі крыніцамі народнага маўлення, відавой і жанравай разнастайнасці творчай дзейнасці і інш. Літаратура ў яе сувязях з іншымі відамі мастацтва (тэатр, кіно, тэлемастацтва). В. Бялінскі пра літаратуру як «вянец мастацтваў», паколькі яе сродак – слова – «ёсць і гук, і малюнак, і пэўнае яскрава вымаўленае ўяўленне. Таму паэзія заключае ў сабе элементы іншых мастацтваў, нібы карыстаецца раптам і непадзельна ўсімі сродкамі, якія дадзены паасобку кожнаму з іншых мастацтваў». Пісьменнік як творчая асоба. Літаратурныя здольнасці, талент – асноўная перадумова творчасці. Роля суб’ектыўных і аб’ектыўных фактараў (адукацыя, працаздольнасць, засваенне вопыту знакамітых папярэднікаў і сучаснікаў і інш.) у развіцці пісьменніцкага таленту, выніках літаратурнай працы. Псіхалогія творчасці, уплыў на творчы працэс псіхафізіялагічных, сацыякультурных, грамадска-палітычных і матэрыяльных чыннікаў. Шматстайнасць форм увасаблення мастацтва слова. Асаблівасці літаратурнага таленту і асноўныя формы яго рэалізацыі: паэзія, проза, драматургія. Віды літаратурнай дзейнасці (у шырокім разуменні): літаратура мастацкая, дакументальная, дыдактычная, эпісталярная, публіцыстыка, літаратурная крытыка, мастацкі пераклад. Розныя формы слоўна-мастацкага выказвання: празаічны і вершаваны, суб’ектыўны і аб’ектыўны, аповедны і апісальны, маналагічны і дыялагічны. Этапы творчага працэсу: задума твора, творчы акт, сувязь яго з натхненнем, апрацоўка твора, успрыманне яго чытачамі і крытыкамі, магчымая дапрацоўка. «Сатворчасць» чытача ў працэсе ўспрымання літаратурнага твора.
Паэтыка як 1) літаратуразнаўчая дысцыпліна, што вывучае структуру, характэрныя асаблівасці і змястоўнасць літаратурна-мастацкай формы; 2) абумоўленая ідэйнай задумай мастака сістэма спосабаў і сродкаў вобразнага спасціжэння свету ў іх змястоўнай, сэнсавыяўленчай сутнасці. Раздзелы паэтыкі: агульная – разглядае ўсе спосабы і сродкі ўвасаблення аўтарскай задумы ў адпаведнасці з магчымасцямі літаратуры як мастацтва слова (літаратурныя роды, віды, жанры, мастацкая мова, строфіка і г. д.); функцыянальная (апісальная) – даследуе эстэтычныя кампаненты пэўнага твора, аўтара, літаратурнага напрамку ці перыяду (паэтыка А. Пушкіна, А. Міцкевіча, Я. Купалы; рамантызму, сімвалізму; старажытнарускай літаратуры; беларускага рамана ХХ ст. і г. д.); гістарычная – вывучае паходжанне і эвалюцыю мастацкіх кампанентаў твора, літаратурных відаў і жанраў (метафара, сімвал, сістэмы вершавання і г.д.) у залежнасці ад сацыяльна-гістарычных і чыста літаратурных ўмоў; параўнальная – займаецца тыпалагічным супастаўленнем спосабаў і сродкаў мастацка-вобразнага асэнсавання жыццёвага матэрыялу дзвюма ці больш нацыянальнымі літаратурамі (параўнальная метрыка ўсходнеславянскага верша, еўрапейскага рамана і г. д.); практычная – скіравана на стварэнне розных дапаможнікаў па агульнай паэтыцы дзеля выхавання паэтычнай культуры, азнаямлення чытачоў з асновамі мастацтва слова. Суадносіны тэарэтычнай і гістарычнай паэтыкі. Цесная сувязь паміж літаратуразнаўствам і лінгвістыкай пры вывучэнні паэтыкі мастацкага твора. 3.2. Літаратурныя роды, віды, жанры Эпас, лірыка, драма – роды мастацкай літаратуры і фальклору, іх паходжанне і развіццё. Дыскусійнасць падзелу літаратуры на роды, віды і жанры, непрыняцце некаторымі даследчыкамі паняцця «віду», змяшэнне ўжывання «роду» і «жанру» і г. д. Своеадметнасць літаратурных родаў паводле 1) аб’екта выяўлення: падзея – у эпасе, пачуцці – у лірыцы, дзеянне – у драме; 2) вядучай формы выказвання: празаічная мова – у эпасе, вершаваная – у лірыцы, дыялагічная – у драме; 3) адносін аўтара да таго, што ім выяўляецца: эпік стаіць збоку ад тых падзей, пра якія апавядае; лірык выяўляе пачуцці праз сваё суб’ектыўнае «Я»; драматург усё перадавярае дзейным асобам, прысутнасць яго мы адчуваем толькі ў нешматлікіх рэпліках і рэмарках. Узаемасувязь паміж рознымі родамі літаратуры. Правамернасць увядзення паняцця віду літаратуры як унутрыродавай і міжродавай катэгорыі, якая ўказвае на форму літаратурнага твора паводле яго некаторых структурных кампанентаў (архітэктанічных, кампазіцыйных, моўных, метрычных і інш.). Асноўныя віды фальклорных твораў: паэмы-эпапеі, казкі, легенды, паданні, песні, анекдоты, прыказкі і прымаўкі, загадкі. Віды эпасу як роду мастацкай літаратуры і іх сутнасць: раман, аповесць, апавяданне, навела, нарыс, абразок, эсэ, гумарэска, фельетон, памфлет, мастацка-публіцыстычны артыкул. Віды лірыкі: песня, лірычны верш з усімі яго «цвёрдымі формамі» (санет, трыялет, актава, тэрцыны, рандо, рандэль, хоку, танка, рубаі і інш.) і разнавіднасцямі (акраверш, александрыйскі верш, элегічны двуверш, цэнтон і г.д.). Віды драмы: камедыя, трагедыя, уласна драма. Жанр літаратурны як гістарычна акрэслены, адносна ўстойлівы тып мастацкай формы, дзе структура пэўных фармальных прыкмет (архітэктанічных, вобразных, моўных) выяўляе больш-менш канкрэтны мастацкі сэнс. Жанры старажытнай літаратуры (слова, апокрыф, жыціе, прытча і інш.), вуснай народнай творчасці (казкі – чарадзейныя, сацыяльна-бытавыя, пра жывёл і інш.; песні – каляндарна-абрадавыя, сямейна-абрадавыя, жартоўныя і інш.). Жанры асобных відаў сучаснага эпасу і драмы: раманы і драмы – сямейна-бытавыя, сацыяльна-бытавыя, гістарычныя, псіхалагічныя, філасофскія, прыгодніцкія, фантастычныя, сатырычныя, дэтэктыўныя, утопіі, антыўтопіі і інш. Жанравы падзел лірыкі на інтымную, грамадзянскую, духоўную, пейзажную, філасофскую, медытатыўную, сугестыўную. Шматстайнасць і асаблівая развітасць асобных жанравых утварэнняў у лірыцы: творы філасофска-медытатыўныя (медытацыя, элегія, пасланне, стансы, ямбы, філасофскі верш), велічальныя (ода, дыфірамб, мадрыгал, эпітафія, эпіталама), песенныя (раманс, гімн, марш, серэнада, баркарола, альба, верш-песня), сатырычна-выкрывальныя (эпіграма, пародыя, інвектыва, сатыра). Дыфузія родаў, відаў і жанраў. Узнікненне міжродавых і міжвідавых утварэнняў. Міжродавыя ўтварэнні. Ліра-эпас і яго віды: паэма, вершаваны раман, вершаваная аповесць, вершаванае апавяданне, балада, дума, версэт, вершаказ, лірычная проза. Ліра-драма і яе віды: драматычная паэма, драматычны абразок. Ліра-драма-эпас: байка, “драма для чытання”, кіна- і тэлесцэнарый. Міжвідавыя ўтварэнні: трагікамедыя, меладрама, трагіфарс. Жанравыя разнавіднасці ў фальклоры (каляндарна-абрадавыя песні – калядкі, вяснянкі, валачобныя, купальскія, асеннія і інш.; сямейна-абрадавыя – вясельныя, радзінныя, калыханкі і інш.) і ў мастацкай літаратуры (фэнтэзі, трылер, сатырычныя оды, рамансы, замовы і інш.). 3.3. Літаратурны твор як мастацкае цэлае. Змест і форма Паняцце пра літаратурны твор як вынік немеханічнай, адухоўленай Змест і форма як кампаненты структуры мастацкага твора. Арганічнае адзінства вобразнай формы і эмацыянальна-абагульненага зместу. Тэрміналагічнае вызначэнне зместу як духоўнага пачатку ў творы, «выказвання» пісьменніка пра свет, пэўнай эмацыянальнай і мысліцельнай рэакцыі на з’явы рэчаіснасці, і формы як матэрыяльнага пачатку твора, той сістэмы сродкаў і прыёмаў, у якой дадзеная рэакцыя знаходзіць сваё выяўленне. 3.4. Змест твора і яго кампаненты Разуменне тэмы як аб’екта мастацкага ўзнаўлення, жыццёвых характараў і сітуацый, якія быццам бы пераходзяць з рэчаіснасці ў мастацкі твор і ўтвараюць аб’ектыўны бок яго зместу. Тэматыка як пераходнае звяно паміж светам рэальным і светам мастацкім. Асаблівасці змястоўнага аналізу твора: 1) разгляд аўтарскага асэнсавання ўзноўленага, 2) адродненне аб’екта ўзнаўлення (тэмы) і аб’екта адлюстравання (канкрэтнай адлюстраванай сітуацыі), 3) размежаванне тэм канкрэтна-гістарычных і вечных. Праблема як сфера разуменння, асэнсавання пісьменнікам узноўленай рэчаіснасці і суб’ектыўны бок твора, як праяўленне аўтарскай канцэпцыі свету і чалавека, у якой занатоўваюцца роздумы і перажыванні пісьменніка, а тэма разглядаецца пад пэўным вуглом бачання. Разуменне цэнтральнай праблемы як арганізуючага пачатку, які пранізвае ўсе элементы зместу твора. Ідэя – галоўная абагульняючая эмацыянальна-вобразная думка твора, вобласць мастацкіх рашэнняў, сфера, у якой становяцца зразумелымі аўтарскія адносіны да свету, аўтарская пазіцыя, сцвярджаецца ці адмаўляецца аўтарам пэўная сістэма каштоўнасцей. Каштоўнасны аспект і эмацыянальная накіраванасць ідэі, абумоўленая светапогляднымі, маральнымі і эстэтычнымі адносінамі аўтара да адлюстроўваемых супрацьлегласцей чалавечага жыцця. Разуменне пафасу як вядучага эмацыянальнага тону твора. Тэрміналагічная сінанімія: «эмацыянальна-каштоўнасная арыентацыя» (Г. Паспелаў), аўтарская эмацыянальнасць (В. Халізеў), «згустак, ядро пэўнага светасузірання» (А. Андрэеў) Сутнасныя характарыстыкі тыпалагічных разнавіднасцей пафасу – драматычнага, трагічнага, рамантычнага, гераічнага, сентыменталісцкага, сатырычнага, гумарыстычнага, іранічнага. Падабенства і адрозненне пафасаў драматызму – трагізму, героікі – рамантыкі, сатыры – гумару – іроніі. 3.5. Вобразны свет твора Віды вобразаў у літаратурным творы: 1) вобраз-рэч – тыя рэчы, якія выконваюць у творы пэўную мастацкую функцыю: сюжэтную, псіхалагічную, сімвалічную;
4) вобраз чалавека. Тэрміналагічная сінанімія ў залежнасці ад рода літаратуры: герой, вобраз-персанаж, дзейная асоба – у драматычным родзе літаратуры; у эпічным родзе літаратуры разам з названымі вобразамі прысутнічаюць апавядач (у вялікіх па аб’ёме творах), апавядальнік/расказчык (у малых і сярэдніх па аб’ёме творах); толькі лірычны герой – у лірычным родзе літаратуры (у аповеднай лірыцы магчыма прысутнасцьдзейных асоб); герой, вобраз-персанаж, дзейная асоба, лірычны герой, аб’яднаны з апаведачом у адной асобе – вобразы чалавека ў ліра-эпасе. Разнавіднасці вобразаў-персанажаў: рэальныя асобы (гістарычныя, аўтабіяграфічныя, выдумленыя, але якія маюць прататыпаў, гратэскныя, фантастычныя, рэчы-персанажы, з’явы прыроды, абстрактныя паняцці; 4) вечныя вобразы, якія пераходзяць з эпохі ў эпоху; 5) вобраз краіны і народа.
Крытэрыі класіфікацыі сістэмы персанажаў. Персанажы галоўныя, другасныя і эпізадычныя, функцыі другасных і эпізадычных персанажаў. 3.7. Форма мастацкага твора і яе кампаненты 3.7.1. Паняцце пра ўзноўлены свет твора як змадэляваную аўтарам рэчаіснасць. Кампаненты ўзноўленага свету: мастацкія дэталі, хранатоп. Мастацкія дэталі знешнія (партрэт, пейзаж, свет рэчаў) і ўнутраныя (псіхалагічныя), іх функцыі. Віды партрэту: партрэт-апісанне, партрэт-параўнанне, партрэт-уражанне, псіхалагічны. Паняцце пра псіхалагізм як непасрэднае глыбокае ўзнаўленне ўнутранага свету героя, яго думак, перажыванняў, жаданняў, пачуццяў. Яго прынцыповае адрозненне ад формаў псіхалагічнага адлюстравання ў творы: ускоснай (фіксацыя знешніх праяў псіхікі праз выраз твару, целарухі і г. д.) і сумарна-вызначальнай (лаканічнае называнне працэсаў, што адбываюцца ва ўнутраным свеце). Прыёмы псіхалагізму, іх сутнасныя характарыстыкі: аповед ад першай і ад трэцяй асобы, псіхалагічны аналіз і самааналіз, унутраны маналог, умаўчанне. Мастацкі час і мастацкая прастора ў творы (паняцце пра хранатоп). Уласцівасці літаратурных хранатопаў у адрозненне ад іншых відаў мастацтва: здольнасць адлюстроўваць дзеянне адначасова ў розных месцах, свабодны пераход з адной часавай плыні ў другую, дыскрэтнасць (перарыўнасць) як сродак дынамізацыі сюжэта твора, умоўнасць як рыса, цесна звязаная з родавай прыналежнасцю твора (максімальная ўмоўнасць хранатопа назіраеціда ў лірыцы, мінімальная – у эпасе, прамежкавая – у драме). 3.7.2. Мова мастацкага твора. Маўленчая арганізацыя твора і маўленчая характарыстыка персанажаў. Мова як важнейшы сродак стварэння вобраза-персанажа. Агульныя ўласцівасці мастацкай мовы: празаічнасць – вершаванасць, маналагізм – рознагалоссе, намінатыўнасць – рытарычнасць. Стылістычныя зрэзы твора: лексіка ўзвышаная, зніжаная, нейтральная. Сродкі ўзбагачэння мовы твора: 1) сістэма прамых значэнняў слоў (сінонімы, антонімы, амонімы, паронімы, іх функцыі); 2) словы рознага моўнага асяроддзя (гістарызмы, архаізмы, неалагізмы/аказіяналізмы; жарганізмы, прафесіяналізмы, варварызмы, дыялектызмы), іх функцыі; 3) тропы (агульнамоўныя і аўтарскія), іх функцыі. Эпітэт, яго віды (характарызуючы, пастаянны, метафарычны); метафара і яе віды (увасабленне, персаніфікацыя, метанімія, сінекдаха, перыфраза, гіпербала, літота); алегорыя, гратэск; сімвал, аксюмарон і інш. Сінтаксіс і інтанацыя як важнейшыя маўленчыя сродкі мастацкай літаратуры. Прыёмы паэтычнага сінтаксісу: паўторы (анафара, эпіфара, кальцо, падваенне, шматзлучнікавасць, шматпрыназоўнікавасць), парушэнні звычайнай і лагічнай сувязі паміж словамі (інверсія, анакалуф, эліпсіс, амфібалія, недасказ), супастаўленне і супрацьпастаўленне радкоў (паралелізм, перанос, антытэза, ампліфікацыя), рытарычныя фігуры (рытарычнае пытанне, рытарычны зваротак, рытарычны вокліч). Гукапіс (фоніка). Асноўныя прыёмы гукапісу, іх мастацкая функцыя: алітэрацыя, асананс, гукаперайманне. 3.7.3. Паняцце пра кампазіцыю ў шырокім (як структуру мастацкай формы) і ў вузкім (склад і размяшчэнне частак, элементаў і вобразаў твора ў некаторай часавай паслядоўнасці) значэннях. Кампазіцыя ўнутраная (уласна кампазіцыя) і знешняя (архітэктоніка), іх структурныя адзінкі. Прызначэнне архітэктанічнай кампазіцыі. Эпіграф, пралог, прадмова, эпілог, назва твора. Унутраная кампазіцыя. Сюжэт і фабула: сутнаснае размежаванне паняццяў. Канфлікт як па-мастацку значная супярэчнасць, рухавік сюжэта. Суадносіны ў творы сюжэта, фабулы, канфлікту. Тэрміналагічная сінанімія: кампазіцыя сюжэту, кампаненты сюжэта. Экспазіцыя, завязка, развіццё дзеяння, кульмінацыя, развязка. Пазасюжэтныя элементы твора, іх функцыі ў творы: 1) апісанні партрэтныя, пейзажныя, рэчыўныя; 2) аўтарскія адступленні (лірычнага, філасофскага, аўтабіяграфічнага характару); 3) устаўныя эпізоды (адносна закончаныя фрагменты тэксту). Тыпы сюжэтаў: канцэнтрычны, хранікальны, шматлінейны (па Г. Паспелаву); дынамічны, адынамічны (па А. Есіну). Кампазіцыйныя прыёмы: паўтор на мікра- і макраўзроўнях (кальцавая кампазіцыя), узмацненне (градацыя, ампліфікацыя), супрацьпастаўленне (антытэза, кантраст), кантамінацыя (люстраная кампазіцыя), мантаж, рэтраспекцыя і інш. Просты (адна сюжэтная лінія) і складаны (некалькі сюжэтных ліній) тыпы кампазіцыі твора. 3.8. Асновы вершазнаўства Проза, верш, паэзія. Адрозненне паэзіі ад проста верша. Верш – знешняе ўвасабленне, своеасаблівая “мова” паэзіі як мастацтва слова. Вершаваны рытм. Разуменне вершаванага рытму як раўнамернага чаргавання аднародных моўных з’яў. Функцыі рытму: генетычная, эмоцыестваральная, сэнсавыяўленчая, мнеманічная. Рытм і метр. Рытм і вершаваны памер. Сістэмы вершавання, залежнасць іх ад прасадычных уласцівасцей мовы, літаратурных традыцый. Метрычная (антычная) сістэма, яе сутнасць, асноўныя памеры (гекзаметр, пентаметр), уплыў на пазнейшы еўрапейскі верш і вершазнаўства. Танічная сістэма вершавання. Народны танічны верш, яго рытм, сувязь з мелодыяй, напевам. Узнікненне і бытаванне літаратурнага танічнага верша ў славянскай паэзіі. Віды танічнага верша: акцэнтна-складовы, (у тым ліку кальцоўскага тыпу і каламыйкавы), дольнік, тактавік, акцэнтны (чыста танічны). Верш Маякоўскага. Месца літаратурнага танічнага верша ў сучаснай паэзіі. Сілабічнае вершаванне. Яго сутнасць, гісторыя бытавання ў еўрапейскай і ўсходнеславаянскай паэзіі. Асноўныя рытмастваральныя кампаненты (жаночыя клаўзулы, рыфма, цэзура) і памеры. Рэформа Традзьякоўскага-Ламаносава. Сілаба-танічнае вершаванне. Азначэнне сілаба-танічнага верша, яго асноўныя і неасноўныя (дапаможныя) рытмастваральныя кампаненты. Станаўленне сілаба-тонікі ў рускай і беларускай паэзіі. Свабодны верш (верлібр). Азначэнне верлібра, яго рытмастваральныя кампаненты. Узнікненне і бытаванне свабоднага верша ў сусветнай, рускай і беларускай паэзіі. Перспектывы верлібра. Рыфміка. Вызначэнне рыфмы, яе месца ў вершаванні. Віды рыфмы: па месцы націску (мужчынскія, жаночыя, дактылічныя, гіпердактылічныя), па ступені сугучнасці (дакладныя, багатыя, каранёвыя, анаграмныя і інш.), па іх навізне (багатыя, бедныя, аднародныя, экзатычныя і інш.). Рыфмоўка. Віды рыфмоўкі: паводле спалучэння рыфмамі вершаваных радкоў (сумежная, перакрыжаваная, апаясная), па колькасці рыфмаў (парная, трайная, чацвярная, манарыфма), па месцы размяшчэння рыфмаў (пачатковая, канцавая, унутраная, ланцужковая, ламаная, пантарыфма). Строфіка. Азначэнне страфы, чыннікі, якія вызначаюць яе сутнасць: рыфмоўка або клаўзацыя, рытмічная аднатыпнасць вершаваных радкоў, іх інтанацыйна-сінтаксічная завершанасць. Простыя строфы. Друхрадкоўі. Трохрадкоўі. Чатырохрадкоўі. Пяцірадкоўі . Класічныя віды строфаў. Віды складаных строфаў (ад шасці да шаснаццаці радкоў). Страфічныя комплексы: вянок санетаў, вянок вянкоў санетаў. 3.9. Стыль мастацкага твора Паняцце пра стыль як эстэтычнае адзінства ўсіх элементаў формы твора, што мае на ўвазе падпарадкаванне ўсіх элементаў формы адзінай мастацкай заканамернасці, наяўнасці арганізуючага прынцыпу стылю, які можна знайсці ў любым фрагменце твора. Стылёвыя дамінанты як ілюстрацыя цэласнасці стылю: у галіне адлюстраванага свету –сюжэтнасць, апісальнасць, псіхалагізм, у мастацкім маўленні – маналагізм ці рознагалоссе, намінатыўнасць ці рытарычнасць, верш ці проза, у галіне кампазіцыі – просты і складаны тыпы. Ідэнтыфікацыя аўтарскага стылю ў любым творы і нават фрагменце як на ўзроўні першаснага ўспрымання, так і на ўзроўні аналізу. Стыль як выражэнне аўтарскай арыгінальнасці. Стадыі работы над стылем: 1) усведамленне першаснага ідэйна-эстэтычнага ўражання ад стылю, той агульнай эстэтычнай танальнасці, якая увасабляе ў сабе танальнасць эмацыянальную – пафас; 2) вызначэнне заканамернасцей і дамінантаў стылю; 3) супастаўленне стылю дадзенага твора і аўтара з стылямі іншых твораў ці аўтараў.
4.1. Разуменне літаратурнага працэсу Літаратурны працэс як гістарычнае развіццё і функцыянаванне сусветнай літаратуры, нацыянальных літаратур, узаемасувязі, узаемаўплывы, пераемнасць традыцый. Уплыў на літаратурны працэс гістарычных падзей, сацыяльна-эканамічных змен у грамадстве. Узаемадзеянне мастацкай літаратуры з іншымі відамі мастацтва, з фальклорам, этнаграфіяй, рэлігіяй, эстэтыкай і філасофіяй. Азначэнне метаду ў літаратуразнаўстве як сістэмы гістарычна абумоўленых творчых прынцыпаў, якімі кіруюцца пісьменнікі, блізкія па сваёй ідэйна-творчай пазіцыі, пад час працы над сваімі творамі, як сукупнасць прынцыпаў адлюстравання рэчаіснасці ў святле пэўнага эстэтычнага ідэалу. Абумоўленасць творчага метаду часам, светаўспрыманнем, талентам пісьменніка. Літаратурны напрамак як арганізацыйна-творчае адзінства ідэйных рыс у творчасці груп пісьменнікаў у той ці іншы гістарычны перыяд, абумоўленае блізкасцю светаўспрымання, стылю, памкненняў. Літаратурная школа (плынь) як самастойнае арганізацыйна-аформленае ўтварэнне, якое мае сваю тэарэтычную платформу, маніфест, праграму, творчыя прынцыпы. Літаратурныя школы: пралеткультаўцы, рапаўцы, аберыуты, Серапіёнавы браты, кубафутурысты, лефаўцы – у Расіі, маладнякоўцы і ўзвышэнцы, бумбамлітаўцы – у Беларусі.
Літаратурны працэс як змена метадаў і напрамкаў, дыялектычнае адзінства традыцый і наватарства ў творчасці. Літаратурныя метады ў еўрапейскіх краінах у XVII-XVIII–пачатку ХІХ стст.: класіцызм, сентыменталізм, рамантызам. Рамантызм як метад і яго напрамкі (класічны, неарамантызм).
Паняцце пра літаратурны авангардызм і дэкаданс. Традыцыі і наватарства ў літаратуры, іх дыялектычная сувязь. Наследаванне, перапеў, стылізацыя, запазычанне, эпігонства як праявы традыцыйнасці і наватарства ў літаратуры.
Літаратурныя сувязі як форма творчых кантактаў паміж літаратурамі розных народаў, іх стваральнікамі і чытачамі. Віды сувязей: тыпалагічныя, генетычныя, кантактныя. Тыпалагічныя сувязі як найбольш агульныя разнавіднасці сувязей. Тыпалогія літаратур як аб’ект вывучэння ў літаратуразнаўстве. Генетычныя сувязі – запазычанні, наследаванні, уплывы. Узбагачэнне іншакраіннымі літаратурамі новых у сферах сюжэтабудавання, вобразнай тканіны. Матываў і жанравых разнавіднасцей твораў, стыляў і метадаў. Кантактныя сувязі – найбольш дзейсны сродак узаемадзеяння літаратур. Віды пісьменніцкіх сувязей: асабістае сяброўства, ліставанне, з’езды, канферэнцыі, творчыя камандзіроўкі, замежныя паездкі, падарожжы. Міграцыя, дысідэнцтва, праследаванні пісьменнікаў, міжнародныя ваенныя канфлікты, іх уплыў на ўзаемныя кантакты літаратур. Сувязі пісьменнік–чытач. Спецыфіка ўздзеяння на чытача літаратуры сучаснасці і мінулага. Сувязь паміж чытацкімі пакаленнямі. Працэс успрыняцця літаратуры і ўплыў на чытача літаратурнай крытыкі.
Мастацкі пераклад як адзін з важнейшых сродкаў літаратурных узаемасувязей. Культурныя і моўныя перашкоды ва ўзаемных кантактах літаратур. Мастацкі пераклад і літаратурны працэс. Мастацкі пераклад – спецыфічны род мастацкай творчсці ў сферы літаратуры. Адрозненне яго ад сінхроннага, камунікатыўнага, машыннага перакладу. Праблемы адэкватнасці і эквівалентнаці ў мастацкім перакладзе. Моўныя і літаратурныя пытанні ў тэорыі і практыцы мастацкага перакладу. Гістарычныя разнавіднасці мастацкага перакладу ў працэсе яго развіцця: вольны пераклад, літаралісцкі пераклад, рэалістычны пераклад. Залежнасць перакладу ад тыпу тэкста, роду, жанра. СПІС ЛІТАРАТУРЫ жүктеу/скачать 2.46 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|