Теориялык білімдерін бақылауға арналған сүрақтар мен

Репродуктивті-тәжірибелік деңгей:
1. 
«Ақылы 
кем 
балалар», 
«олигофрения» 
ұғымдарын 
айырмашылығын түсіндіріңіз. Аталған әдебиеттерді колданыңыз.
2. 
Акыл-ойында 
кемістіктері 
бар 
балаларға 
жалпы 
психологиялық-педагогикалык сипаттама беріңіз.
3. 
Кестені толтырыңыз
Олигофрения
Деменция
Дәрістер мен ұсынылған эдебиеттерді колданыңыз.
Шыгармашылық деңгей:
Егер көпшілікке арналған балабакша тобында ақыл-ойы төмен 
бала бар болса, оны сіз кандай маманға жіберуіңіз керек? Оның ата- 
анасымен не жөнінде эңгімелесу керек? Осындай эңгімелесудің 
жоспарын қүрыңыз.
Студенттердің 
өз 
бетінше 
жүмыс 
істеуіне 
арналған 
тапсырмалар
Өнімді жұмыс деңгейі:
Зияты зақымдалған балаларға арналған мектеп-интернатка 
барыңыз. Ақыл-ойы томен окушылармен жүргізілетін педагогикалык 
жүмысты негіздеңіз. Бүл жағдайларда педагог пен тэрбиешінің 
бағыттары қандай?
~ 56 ~

Репродуктивті -практикалъщ қызмет деңгейі:
Баланың 
ақыл-ойын 
байқауға 
арналған 
жаттығуларды, 
сұрактарды, тапсырмаларды іріктеп алыңыз. Ол тапсырмаларға ақыл- 
ой кемдігін ажыратуға болатын тапсырмаларды косыңыз.
Сыни-шыгармашылық қызмет децгейі:
«Акыл-ой кемдігінің жеңіл дэрежесіндегі балаларды элеуметтік 
бейімдеудің мүмкіндіктері» такырыбына шағын-шығарма жазыңыз.
Бір дұрыс жауабы таңдап алынатын жабық тапсырыалар:
1. «Олигофрения» ұғымы мынаны білдіреді:
A) баланын калыпты даму кезеңінен кейінгі олигофрения
B) психиканың үдемелі төмендеуі
C) психикалық-дене дамуының күрт бүзылуы
Д) орталык жүйке жүйесінің зақымдануынын нәгижесінде 
психикалык кызметтің күрделі формаларының толык дамымауы
Е) сырткы әсерлердің салдарынан психикалык үрдістердін 
бүзылуы
2.
«Деменция» дегеніміз:
A) баланын калыпты даму кезеңінен кейінгі олигофрения
B) психиканың үдемелі төмендеуі
C) психикалык жэне дене дамуының күрт бүзылуы
Д) орталык жүйке жүйесінің зақымдануының нэтижесінде 
психикалык кызметтін күрделі формаларының толык дамымауы
~ 57 ~

Е) сыртқы эсерлердің салдарынан психикалык үрдістердің 
бұзылуы
3. В.А. Лапшин мен Б.П. Пузанов топтастыруындағы «идиотия»
- бұл:
A) акыл -о й кемдігінің жеңіл дэрежесі
B) акыл-ой кемдігінің ауыр дәрежесі
C) ақыл-ой кемдігінің орташа дэрежесі 
Д) психикалык дамудың тежелуі
Е) психофизикалық инфантилизм
4. В А . 
Лапшин 
мен 
Б.П. 
Пузанов 
топтастыруындағы
«имбецильдік» үғымы мынаны білдіреді:
A) акыл-ой кемдігінің жеңіл дәрежесі
B) акыл-ой кемдігінің ауыр дәрежесі
C) ақыл-ой кемдігінің орташа дәрежесі 
Д) психикалык даму тежелуі
Е) психофизикалық инфантилизм
5. В.А. 
Лапшин 
мен 
Б.П. 
Пузанов 
топтастыруындағы
«дебильділік » - бұл:
A) ақыл-ой кемдігінін жеңіл дэрежесі
B) ақыл-ой кемдігінің ауыр дәрежесі
C) ақылдың кемдігінін орташа дэрежесі 
Д) психикалык даму тежелуі
Е) психофизикалык инфантилизм
~ 58 ~

6. Олигофренияның негізгі (жиі кездесетін) формасы немен 
сипатталады:
A) фенилкетонуриямен
B)гидроцефалиямен
C) 
жыныс хромосомаларының калыптан ауыткуымен 
Д) айқын білінетін нейросерпінді бұзылыстармен
Е) бас миы кабының диффузиялык (сырттай) закымдануымен
~ 59 ~

Дәріс 5
Тақырыбы: 
П С И Х И К А С Ы Н Ы Ң ДА М УЫ Т Е Ж Е Л Г Е Н
БАЛАЛАРДЫ Ң П С И Х О Л О ГИ Я Л Ы Қ -П ЕД А ГО ГИ К А Л Ы Қ
СИ ПА ТТАМ А СЫ
Мақсаты: студенттерді психикасының дамуы тежелген балалар 
тобымен таныстыру.
Жоспар:
1. 
Балалардың дамуында психикалық даму тежелуінің пайда 
болу себептері.
2. 
Психикасының дамуы тежелген 
(немесе үйлеспеген) 
балалардын негізгі топтары.
Тақырып бойынша негізгі үгымдар: невротикалық типті
психикалык 
декомпенсация, 
психопатия 
тэрізді 
психикалык 
декомпенсация, әуестіктер патологиясы, мінез-кұлыктағы ауыткулар.
Орта мектептің 
бағдарламасын игере алмайтын балалар 
арасында психикалык дамуы тежелген балалар жиі кездеседі. 
Сондыктан да мектепке дейінгі ересек балалар арасында осы 
категорияға жататын балаларды дер кезінде аныктау жэне олардың 
психофизикалык ерекшелігін зерттеу өте маңызды саналады.
' Казіргі кезде 
психикалык дамуы тежелген балалар мәселесі 
барынша кен зерттелген. Танымал 
дефектологтар Т А . Власова, 
В.И. Лубовский, У.В. Ульенков, К.С. Лебединский 
педагогика
гылымынын аталган саласынын дамуына үлкен үлес косты жэне
~
6 0
~

психикалык дамуы тежелген мектепке дейінгі жэне кіші мектеп 
жасындағы балалардың жалпы ерекшеліктерін айкындап берді.
«Психикалык дамудын тежелуі» ұғымы баланың психикалык 
дамуының 
калыпты 
күйінің 
артта 
калуы 
аркылы 
көрінетін 
«аномалияның ерекше түрі» деп түсіндіріледі. Бүл ұгым психолого- 
педагогикалык түсінік болып табылады. Психикалык дамуы тежелген 
балаларды акыл-ойы кем жэне педагогикалык шектен шықкан 
балалардан ажырата білу керек. Психикалык дамудың тежелуі акыл- 
ой кемістігінен айырмашылығы патогендік факторлар балалар дамуы 
каркыныньщ бұзылуына экеп согады, бұл ауру бёлгілерінің 
қайтымдылығымен дэлелденеді. Бүл жерде ауру белгілерінің толық 
кайтымдылығы түзету және емдік жүмыстары жүргізілгеннен кейін 
жүзеге асуы мүмкін. Психикалык дамуының тежелуі эртүрлі себептер 
нәтижесінде пайда болуы мүмкін:
- конституциясынын кемістігі (инфантилизм). Қарапайым сөзбен 
айтканда баланың физиологиялык дамуы кешігеді, яғни өз катарынан 
қалып жетіледі. Бүл жан-жакты байқалуы мүмкін: дене дамуында, 
психикалык процестерінің кеш қалыптасуында, эмоциялык аясының 
жетілмеуінде т.б.
- созылмалы ауру себептен;
орталық 
жүйке 
жүйесінін 
органикалык 
зақымдануы 
нәтижесінде болу мүмкін;
- педагогикалык күтім алмаган жағдайда;
- әлеуметтік депривацияга үшыраган жағдайда.
-61
-

Т.А. Власова психикалык дамудың келесі түрлерін аныктады:
• 
психикалык жэне 
психофизизиологиялык инфантилизм 
негізінде психикалык дамудың тежелуі;
• 
ағзаның астеникалык жэне церебрастеникалык жай-күйіне 
байланысты пайда болатын психикалык дамудың тежелуі
Психикалык дамудың тежелуінін бірінші түрінің пайда болу 
себебі жүктілік кезінде орталық жүйке жүйесіне залалды эсер етуі 
нэтижесінде пайда болады. Екінші түр бала өмірінің алғашқы 
кезеңінде эсер ететін эртүрлі патогендік факторлар әсерінен жүре 
пайда болады.
Тәжірибеде кеңінен колданылып жүрген К.С. Лебединскаяның 
(1980) классификациясы. К. Лебединская барынша пайымды жіктеу 
ұсынған. Бұл жіктеудің негізіне этиологиялык кағидалар жатады. 
Осыған сэйкес төмендегі типтер анықталды:
• 
соматогенді психикалык дамудың тежелуі;
• 
конституциялық психикалык даму тежелуі;
• 
церебралды-ағзалык психикалык дамудың тежелуі;
• 
психогенді текті психикалык даму тежелуі.
Аталған төрт типтін озіне тэн ерекшелігі бар. Олардың 
арасындағы 
айырмашылык 
эмоционалдық 
жетіспеушілік 
пен 
танцмдык кабілеттің жетіспеушілігі болып табылады. Одан баска 
соматикалык жэне неврологиялық жағынан киындыктар туындау да 
мүмкін. Бірақ аномальды дамудағы негізгі екі құрамдас бөлім -

инфантилизмдік 
пен 
барлык 
психикалык 
функциялардын 
дамуындағы ерекшеліктер.
Психикалык 
дамудың 

жүктеу/скачать 2.42 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: