Р. Б. Доскалиева
дамуы және “бала дамуының жақын арадағы аймағы
жүктеу/скачать 1.66 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бағдарлаушы іс-әрекет – психологияның
| дамуы және “бала дамуының жақын арадағы аймағы” деп
аталатын тұжырымдары айрықша атап көрсетуді қажет етеді. Л.С.Выготскийдің психология ғылымында ерекше орын алатын теориясы – бала дамуының жақын арадағы аймағы деп аталады. Бұл теорияның түпкі мәні –баланы тәрбиелеп-оқыту, оған білім беріп, дүниетанымын қалыптастыру үнемі оның табиғи даму деңгейінен озып отыруды талап етеді. Мұндай талап, біріншіден, баланың психикасын, оның жан -дүниесінің дамуын, ақыл-ой деңгейін дамытып жетілдіреді, білім алуға жетелейді, оны өздігінен әрбір зат пен құбылыстың мазмұнын-мағынасын пайымдай білуге жетектеп отырады. Егер табиғи дамуда баланың психикасы күрделеніп, сана-сезімі жетілетін болса, ал оқу-тәрбие жұмыстары арқылы оның дүниетанымы мен білімінің шеңбері кеңейеді. Оның дамып жетілуі, сыртқы ортаға түйсініп, қабылдаған, көріп-білгендерін ой елегінен өткізіп, санасының өрістеуіне әсер етуі сыртқы факторлардың (экстериоризация) ішкі факторларға (интериоризация) айналуымен белгіленеді. Осы жайт Л.С.Выготскийдің адамның мәдени-тарихи дамуы жайындағы теориясының мәнісінен туындайды. Л.С.Выготский теориясының енді бір ерекшелігі: баланың айналасындағы адамдармен қарым-қатынас жасауда тарихи тәжірибелерді, тыныс-тіршілік шындығын өзгелердің сөзінен, 48 тәлім-тәрбие, өнегесінен жанамалай үйренуі. Осылайша бала өзінің дербестігін, жеке басының психикалық қасиеттерін дамытады, әлеуметтік ортадан меңгерген білімі мен әр-алуан мағлұматтары оның ішкі дүниесінің, психикасының дамуындағы ең жоғарғы функция, яғни болмыстың бала санасында бейнеленуі деп аталады. Л.С.Выготский «Жоғарғы психикалық функциялардың даму тарихы» деген еңбегінде (1931) осы еркін ортадан әрі жалғастыра түсіп, «баланың жоғары психикалық функциясы әлеуметтік ортада ересектермен қарым-қатынас жасау арқылы туындап отырады, осы жағдайда ғана оның сана-сезімі өсіп жетіледі» дейді. Л.С.Выготскийдің бұл тұжырымы «бала дамуының жақын арадағы аймағы» қағидасына негіз болды. Психология ғылымының даму мәселелерін ХХ ғасырда теория жүзінде де, эксперименттік зерттеулер түрінде де жан- жақты қарастырған, психологиядағы мәдени-тарихи дамудың іргетасын қалаған атақты ғалым –Л.С.Выготский (Психология 5т.7-12б.) Ақыл-ой әрекетін сатылап қарастыру теориясының негізін кеңес психологиясының көрнекті өкілдерінің бірі, атақты психолог П.Я.Гальперин қалады. Ақыл-ой іс-әрекетін сатылап қалыптастыру теориясында адамның психикалық іс-әрекеті өзара байланысқан жүйе ретінде төрт бөліктен тұрады: - бағдарлаушы іс-әрекет –психологияның зерттеу пәні және психиканың маңызды сипаттамасы ретінде қарастырылатын ілім; - адам психикасының эволюциясы, эволюциялық үрдістердің құрамдас бөлігі –филогенез, антропогенез, онтогенез туралы ілім; -адамның ақыл-ой әрекетін қалыптастыру жайлы ілім; -психикалық (бағдарлаушы) іс-әрекет түрлері, формалары жайлы ілім. П.Я.Гальперин «Бағдарлаушы іс-әрекет – психологияның жүктеу/скачать 1.66 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|