Қызметті тұтынушылар көбінесе тауарларды кедендік тазалау және шығару меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымданады – 3,8%, ал орташа көрсеткіш 1,6% құрайды. Жиі шағымдану бойынша екінші орынға есептесулердің салыстырмалы актісін беру қызметі орын алады - 3%.
Саылқ төлеушіні тіркеу (0,9%), тауарлардың құнына қосымша тексеріс жүргізу (0,5%) қызметтері бойынша шағымдану аз болған.
28-кесте. Қызметтер бойынша меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымдану, %
Салық қызметтері
|
ЖК тіркеуге алу
|
1,1
|
Салықтың төленген сомасын шегеру және қайтару
|
1,6
|
Заңды тұлғаны тарату, ЖК қызметін тоқтату
|
1,1
|
Салық төлеушіні тіркеу
|
0,9
|
Салық берешегі жоқ (бар) туралы анықтама
беру
|
1,0
|
Кеден қызметтері
|
Тауарларды кедендік тазалау және шығару
|
3,8
|
Есептесулердің салыстырмалы актілерін беру
|
3,0
|
Тауарларды жіктеу жөнінде алдын ала шешімдер қабылдау
|
1,4
|
Тауардың құнына байланысты қосымша тексеріс жүргізу
|
0,5
|
ЗТ кедендік бақылау
|
1,5
|
ЖТ кедендік бақылау
|
2,0
|
Республика бойынша орташа көрсеткіш 1,8%-ды құрайды. Өңірлер арасында шағымдану жиілігі бойынша бірінші орынға Маңғыстау облысы – 19,9% ие. Екінші орында Астана қаласы (2,6%) мен Жамбыл облысы (2%).
29-кесте. Өңірлер бойынша меморгандардың әрекетіне/әрекетсіздігіне шағымдану (шекарадағы кедендік бақылау қызметін есепке алмау), %
|
Саылқ қызметтері
|
Кеден қызметтері,
Бизнес
|
Орташа
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Астана қ.
|
2,4
|
2,1
|
2,3
|
2,8
|
2,6
|
Алматы қ.
|
0,7
|
0,5
|
0,6
|
1,1
|
0,9
|
Ақмола обл.
|
0,4
|
0,7
|
0,5
|
0
|
0,3
|
Ақтөбе обл.
|
1,5
|
0,9
|
1,3
|
0
|
0,7
|
Алматы обл.
|
0,6
|
0
|
0,4
|
0
|
0,2
|
Атырау обл.
|
1,2
|
2,9
|
1,8
|
1,6
|
1,7
|
ШҚО
|
2,2
|
0,9
|
1,8
|
0
|
0,9
|
Жамбыл обл.
|
1,2
|
1,8
|
1,4
|
2,5
|
2,0
|
БҚО
|
0
|
0
|
0
|
0,5
|
0,3
|
Қарағанды обл.
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0,0
|
Қостанай обл.
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0,0
|
Қызылорда обл.
|
0
|
0
|
0
|
1
|
0,5
|
Маңғыстау обл.
|
13,3
|
7,8
|
11,2
|
28,5
|
19,9
|
Павлодар обл.
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0,0
|
СҚО
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0,0
|
ОҚО
|
0
|
0
|
0
|
0,9
|
0,5
|
Орташа
|
1,3
|
1
|
1,2
|
2,3
|
1,8
|
Шағымдану себептерінің болуы
Шағымдану себептерінің болуы қызмет алу барысында әкімшілік кедергілердің бар екнедігін білдіреді. Сондықтанда бұл көрсеткішті жеке қарастырған жөн. Егер республика бойынша қызмет алушының орташа 1,8%-ы мемлекеттік кіріс органдарының әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымданатын болса, онда 7,9%-ы шағымдануға себеп болып табылатын әкімшілік кедергілермен қақтығысқан.
Кеден қызметтері арасында шағымдануға себепті бизнесті шекарада кедендік бақылау (25,3%), тауар құнына қосымша тексеріс жүргізу (11,8%) туғызады және салық қызметтері арасында заңды тұлғаны тарату, ЖК қызметін тоқтату (9%).
30-кесте. Қызметтерге байланысты шағымдануға себептер болды, %
Салық қызметтері
|
ЖК тіркеуге алу
|
3,4
|
Салықтың төленген сомасын шегеру және қайтару
|
5,2
|
Заңды тұлғаны тарату, ЖК қызметін тоқтату
|
9,0
|
Салық төлеушіні тіркеу
|
3,8
|
Салық берешегі жоқ (бар) туралы анықтама беру
|
3,6
|
Кеден қызметтері
|
Тауарларды кедендік тазалау және шығару
|
7,9
|
Есептесулердің салыстырмалы актілерін беру
|
10,5
|
Тауарларды жіктеу жөнінде алдын ала шешімдер қабылдау
|
10,6
|
Тауардың құнына байланысты қосымша тексеріс жүргізу
|
11,8
|
ЗТ кедендік бақылау
|
25,3
|
ЖТ кедендік бақылау
|
9,5
|
Шағымдану бойынша кеден органдары есебінен Маңғыстау (31,2%) және Жамбыл (17,3%) облыстары көш бастап тұр. Сонымен қатар салық қызметі бойынша Астана қаласы (13,4%) және Маңғыстау облысы (16%) жоғары көрсеткішке ие. Ақтөбе мен Атырау облыстарында бұл көрсеткіш кедендік қызметтердің арқасында 11%-ға ие.
31-кесте. Шағымдануға себеп болды, өңірлерге шаққанда (шекарадағы кеден бақылау қызметін есепке алмау), %
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері,
Бизнес
|
Орташа
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Астана қ.
|
19,8
|
9,7
|
16,0
|
10,7
|
13,4
|
Алматы қ.
|
1,9
|
2,9
|
2,3
|
7,7
|
5,0
|
Ақмола обл.
|
0,4
|
2,0
|
1,1
|
0,0
|
0,6
|
Ақтөбе обл.
|
3,5
|
6,8
|
4,7
|
17,0
|
10,9
|
Алматы обл.
|
0,6
|
0,0
|
0,4
|
13,0
|
6,7
|
Атырау обл.
|
5,4
|
2,9
|
4,4
|
16,9
|
10,7
|
ШҚО
|
10,8
|
7,2
|
9,8
|
4,4
|
7,1
|
Жамбыл обл.
|
13,5
|
4,5
|
9,9
|
24,6
|
17,3
|
БҚО
|
0,6
|
0,9
|
0,7
|
3,2
|
2,0
|
Қарағанды обл.
|
1,2
|
0,0
|
0,7
|
6,0
|
3,4
|
Қостанай обл.
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
Қызылорда обл.
|
0,0
|
2,0
|
0,8
|
14,4
|
7,6
|
Маңғыстау обл.
|
17,5
|
15,6
|
16,7
|
45,7
|
31,2
|
Павлодар обл.
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
СҚО
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
0,0
|
ОҚО
|
0,5
|
0,0
|
0,3
|
6,3
|
3,3
|
Орташа
|
5,4
|
3,7
|
4,8
|
10,3
|
7,6
|
Шағымдану себебі бола тұрып шағымдандау себептері
Шағымдануға себеп болған сұхбаткерлердің 7,6%-ы ішінде босқа уақыт өткізгілері келмейтіндіктерінен 3,3%-ы шағымданбайды, ал 2,9%-ы мұның пайдасы жоқ деп есептейді. Қызмет алушылардың бір бөлігі шағымдану салдары өздеріне зиян болып тиеді деп санайтындары өкінішті (2,1%). Яғни бұл шынайы өмірде орын алып отырғандығын білдіреді.
14-диаграмма. Егер шағымданбасаңыз, неліктен (орташа), %
Егер шағымданатын болсам, өзіме кедергі келуі мүмкін
Мен көзге түсіп қаламын ба деп қорқамын
Өздеріне жағымсыз салдар жасап алудан қорқады
Дауласқым келмейді, себебі оларға кейін тағы көмек сұрап барамыз
Өз шағымыма көңілімнен шығатын жауап алатыныма сенбеймін
Көмектеседі деп сенбеймін, шаршадым
Шағымданғаннан не пайда, бәрібір біліксіз мамандарды жұмыстан шығармайды. Бізде Қазақстанның барлық жерінде тәртіп жоқ. Ақша мен билік бәрін шешеді.
Бірдеңе деп жазудың еш пайдасы жоқ, соңында бәрібір өздері ақталып шығады.
Ештеңе өзгермейді, еш пайдасы жоқ. Бұл босқа уақыт өткізу.
Меморганды жеңіп, ұтып шығамын деп ойламаймын. Денсаулығымды құртқым келмейді.
Шекарада шағымдануға да мұршаң келмейді, тезірек кеденнен өтіп кеткін келеді, уақыт жоқ шағымдануға!
Ұшуға 30 минут уақыт қалғанда шағымданғын келмейді, ал содан кейін уақытынды, күшінді босқа сарп еткін келмейді.
Дауласпаған жақсы, келіскен дұрыс
Не үшін шағымдану керек? Кімге? Содан кейін мені шығармай тастасын бұлар!
Жұмыскерлердің әрекетсіздігі, салақтығы, Call-орталықтарының жұмысы өте нашар.
Шағымдану пайдасыз деп белгілеген сұхбаткерлердің басым бөлігі шекарадағы кедендік бақылау (бизнес) (8,2%), тауарлардың құнына қосымша тексеруді жүргізу (5%), тауарларды жіктеу жөнінде алдын ала шешімдер қабылдау (3,5%) қызметтерін аттап көрсетті.
Шағымданғаннан кейін өзіме зияны тиюі мүмкін деп қорқатындардың басым бөлігі де осы қызметтер бойынша кездеседі: шекарадағы кедендік бақылау (бизнес) (9,8%), тауарлардың құнына қосымша тексеруді жүргізу (3,5%), тауарларды жіктеу жөнінде алдын ала шешімдер қабылдау (2,4%).
Шағымдануға себеп бола тұра уақытымды босқа шығындаймын деп шағымданғысы келмейтіндер мына қызметтер бойынша кездеседі: шекарадағы кедендік бақылау (бизнес) (7,7%) және заңды тұлғаларды тарату мен ЖК қызметін тоқтату (6,5%).
Сұхбаткерлердің 1,8%-ы шекарадағы кедендік бақылау (бизнес) қызметі бойынша қалай шағымдану керек екендігін білмейді, ал қалған басқа қызметтер бойынша бұл көрсеткіш 0,3-0,9% деңгейінде.
32-кесте. Неліктен шағымданбадыңыз (қызметтер бойынша), %
|
|
Көмектесетініне сенбеймін, пайдасы жоқ
|
Өзіме зияны тиеді деп қорқамын
|
Уақытым мен күшімді құр босқа жоғалтқым келмейді
|
Шағымды қалай беру керектігін білмеймін
|
Салық қызметтері
|
ЖК тіркеуге алу
|
2,4
|
1,3
|
2,6
|
0,6
|
Салықтың төленген сомасын шегеру және қайтару
|
1,8
|
1,4
|
3,3
|
0,4
|
Заңды тұлғаны тарату, ЖК қызметін тоқтату
|
3,7
|
1,4
|
6,5
|
0,4
|
Салық төлеушіні тіркеу
|
0,9
|
0,9
|
2,0
|
0,3
|
Салық берешегі жоқ (бар) туралы анықтама беру
|
2,0
|
0,8
|
2,2
|
0,6
|
Кеден қызметтері
|
Тауарларды кедендік тазалау және шығару
|
1,6
|
1,3
|
1,4
|
0,0
|
Есептесулердің салыстырмалы актілерін беру
|
2,6
|
0,9
|
2,4
|
0,8
|
Тауарларды жіктеу жөнінде алдын ала шешімдер қабылдау
|
3,5
|
2,4
|
3,5
|
0,3
|
Тауардың құнына байланысты қосымша тексеріс жүргізу
|
5,0
|
3,5
|
2,8
|
0,9
|
ЗТ кедендік бақылау
|
8,2
|
9,8
|
7,7
|
1,8
|
ЖТ кедендік бақылау
|
2,8
|
2,3
|
3,4
|
0,5
|
|
Орташа
|
2,9
|
2,1
|
3,3
|
0,6
|
Шағымдармен қанағаттанушылық
Шағымдарды қабылдау және шағымдарды қарастыру нәтижелеріне қанағаттану 6,8 балды құрайды. Бизнес өкілдері салық қызметтері бойынша шағымдарды қабылдау және шағымдарды қарастыру нәтижелеріне көбірек қанағаттанады, халық – кеден қызметтері бойынша.
33-кесте. Қанағаттанушылықты бағалау, %
|
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Салық қызметтері
|
шағымды қабылдау процедурасымен
|
7.5
|
6,5
|
7.1
|
шағымдарды қарастыру нәтижелерімен
|
7.5
|
6,0
|
7.0
|
Кеден қызметтері
|
шағымды қабылдау процедурасымен
|
5.8
|
8.1
|
6.3
|
шағымдарды қарастыру нәтижелерімен
|
6,1
|
8.0
|
6.5
|
Орташа
|
шағымды қабылдау процедурасымен
|
6,6
|
7,0
|
6,8
|
шағымдарды қарастыру нәтижелерімен
|
6,8
|
6.7
|
6,8
|
Шағымдарды қабылдау және шағымдарды қарастыру нәтижелеріне қанағаттану деңгейі іс жүзінде бірдей (45,5% және 44,5%). Сұхбаткерлер кеден қызметтеріне қарағанда салық қызметтерімен көбірек қанағаттанған.
Салық қызметтері бойынша шағымдарды қабылдау процедурасымен қанағаттану деңгейі 59,4% құрайды, ал кеден қызметтері бойынша 29% тең, салық қызметтері бойынша шағымдарды қарастыру нәтижелері бойынша – 56,5%, ал кеден қызметтері бойынша – 31,2%.
34-кесте. Өңірлер бойынша қанағаттану (N – қанағаттанушылықты бағалаған сұхбаткерлер саны, 10 балдық шкала бойынша 8-9-10 балдармен бағалаған респондентердің үлесі), %
|
Шағымдарды қабылдау процедурасы
|
Шағымдарды қарастыру
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері
|
N
|
қанағаттанушылық, %
|
N
|
қанағаттанушылық, %
|
N
|
қанағаттанушылық, %
|
N
|
қанағаттанушылық, %
|
Астана қ.
|
36
|
11,1
|
10
|
30,0
|
35
|
8,6
|
10
|
20,0
|
Алматы қ.
|
10
|
80,0
|
24
|
95,8
|
10
|
70,0
|
24
|
100,0
|
Ақмола обл.
|
5
|
60,0
|
0
|
|
2
|
50,0
|
0
|
|
Ақтөбе обл.
|
14
|
35,7
|
3
|
33,3
|
14
|
35,7
|
3
|
33,3
|
Алматы обл.
|
2
|
50,0
|
4
|
|
2
|
50,0
|
4
|
|
Атырау обл.
|
11
|
36,4
|
4
|
25,0
|
8
|
12,5
|
4
|
100,0
|
ШҚО
|
8
|
37,5
|
0
|
|
7
|
42,9
|
0
|
|
Жамбыл обл.
|
4
|
0
|
15
|
6,7
|
4
|
0
|
15
|
13,3
|
БҚО
|
0
|
|
1
|
100,0
|
0
|
|
1
|
100,0
|
Қарағанды обл.
|
0
|
|
1
|
100, 0
|
0
|
|
1
|
100,0
|
Қостанай обл.
|
1
|
100,0
|
0
|
|
0
|
|
0
|
|
Қызылорда обл.
|
36
|
100,0
|
3
|
66,7
|
36
|
100,0
|
3
|
66,7
|
Маңғыстау обл.
|
36
|
86,1
|
66
|
9,1
|
34
|
82,4
|
66
|
7,6
|
СҚО
|
2
|
100,0
|
0
|
|
2
|
100,0
|
0
|
|
ОҚО
|
0
|
|
7
|
14,3
|
0
|
|
7
|
14,3
|
Орташа
|
165
|
59,4
|
138
|
29,0
|
154
|
56,5
|
138
|
31,2
|
Қанағаттанушылық
|
45,5
|
44,5
|
Шағымдану процедурасы бойынша қанағаттанушылықтың төменгі деңгейі Астана қаласында, Жамбыл, Ақтөбе және Атырау облыстарында кеден және салық қызметтері бойынша, Маңғыстау мен Оңтүстік Қазақстан облыстарында – кеден қызметтері бойынша, Шығыс Қазақстан облысында салық қызметі бойынша кездеседі.
Меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымданған сұхбаткердердің 1,6% ішінен сұхбаткердің 0,2%-ышағымдарды қарастыру мерзімін бұзғаны туралы хабарлады.
35-кесте. Шағымдарды қарастыру мерзімдерін бұзу, %
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Салық қызметтері
|
0,1
|
0,3
|
0,2
|
Кеден қызметтері
|
0,3
|
0,0
|
0,3
|
Орташа
|
0,2
|
0,2
|
0,2
|
Ақпараттың қолжетімділігі және шағымдану процедурасын білу
Сұхбаткерлердің 67,2%-дан астамы меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) қалай шағымдану керектігін біледі. Тұрғындарға қарағанда бизнес өкілдері көбірек хабардар болып келеді.
Сұхбаткерлердің 80,0%-ы шағымдану процедурасы бойынша ақпараттың қолжетімділігін көрсеткен. Бизнес өкілдеріне және салық қызметтері бойынша шағымдану процедурасы туралы ақпарат көбірек қолжетімді.
Салық қызметіне қарағанда кеден қызметтері бойынша халықтың білім деңгейі 10%-ға төмен (50,5%). Салық және кеден қызметтері туралы ақпарат сұхбаткерлердің 80%-ына қолжетімді.
36-кесте. Ақпараттың қолжетімділігі және шағымдану процедурасын білу, %
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері
|
Орташа
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Бизнес
|
Халық
|
Орташа
|
Меморган әрекетіне (әрекетсіздігіне) қалай шағымдану керектігін білесіз бе (кімге және қалай шағым түсіру керек)?
|
69,4
|
60,1
|
65,8
|
72,7
|
50,5
|
68,8
|
67,2
|
Меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) қалай шағымдану керектігі туралы ақпарат қолжетімді ме?
|
82,0
|
76,8
|
80,1
|
84,6
|
56,1
|
80,0
|
80,0
|
Ақтөбе, Алматы, Қарағанды және Маңғыстау облыстарында салық қызметтерін алушыларды хабардар етуге көңіл бөлу керек. Бұл өңірлерде шағымдану процедурасын аз білетін сұхбаткерлер орын алған.
Қарағанды облысынан басқа аталған өңірлер шағымдану процедурасы бойынша қолжетімді ақпарат жеткіліксіз екендігі бойынша ерекшеленеді.
Кеден қызметтері бойынша шағымдану процедурасы туралы білу деңгейі аз өңірлерге Жамбыл, Ақтөбе, Қызылорда облыстары мен Астана қаласы жатады. Берілген өңірлердің арасында Ақтөбе облысы жоғары деңгейдегі ақпараттың қолжетімділігімен көзге түседі.
37-кесте. Өңірлер бойынша ақпараттың қолжетімділігі мен щағымдану процедурасын білу (кеден бекеттерімен), %
|
Білім
|
Ақпараттың қолжетімділігі
|
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері
|
Салық қызметтері
|
Кеден қызметтері
|
Астана қ.
|
64,3
|
56
|
78,3
|
58,5
|
Алматы қ.
|
63,7
|
72
|
84,3
|
87,8
|
Ақмола обл.
|
70,5
|
89,5
|
90,4
|
97,5
|
Ақтөбе обл.
|
43,1
|
44,3
|
59,4
|
76,3
|
Алматы обл.
|
48,6
|
67,7
|
47,7
|
78,5
|
Атырау обл.
|
62,4
|
83,3
|
62,1
|
92,4
|
ШҚО
|
57,3
|
64
|
70,5
|
90,5
|
Жамбыл обл.
|
62,4
|
39,4
|
71,7
|
47,8
|
БҚО
|
83,3
|
70,7
|
96,3
|
77,7
|
Қарағанды обл.
|
47,5
|
70,3
|
83,2
|
89,4
|
Қостанай обл.
|
98,9
|
93,3
|
99,6
|
98,4
|
Қызылорда обл.
|
85,5
|
55,6
|
92,7
|
57,9
|
Маңғыстау обл.
|
57,1
|
87,7
|
52,8
|
89,3
|
Павлодар обл.
|
75,7
|
67
|
95,3
|
99
|
СҚО
|
69,3
|
94,1
|
81,7
|
96,1
|
ОҚО
|
73,8
|
82
|
85,6
|
83,7
|
Орташа
|
65,8
|
68,8
|
80,1
|
80
|
Қорытынды
Меморганның әрекетіне (әрекетсіздігіне) шағымданудың ең үлкен үлесі тауарларды кедендік тазалау және шығару, сондай-ақ есептесулердің салыстырмалы актісін беру бойынша қызметтерге қол жеткізу барысында байқалады.
Бизнеске арналған кедендік бақылау, тауар құнын қосымша тексеруді жүргізу қызметтері, ал салық қызметтері арасында заңды тұлғаны тарату және ЖК қызметін тоқтату үлкен көлемде шағымдану себептері бар екендігін білдіреді, яғни қызметтеге қол жеткізу барысында әкімшілік кедергілердің туындайтындығын көрсетеді. Аталған қызметтер меморганға сенбегендіктен (пайдасыз, зияны тиеді деп қорқу) олардың әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымданғылары келмейтіндігімен ерекшеленеді.
Салық қызметтеріне қарағанда кеден қызметтері бойынша шағымдану процедурасына қанағаттану төмен, бұл меморган тарапынан қызмет алушыларға қажет ақпараттың жетіспейтіндігін білдіреді. Кеден қызметтерін алушыларға, оның ішінде тұрғындарға шағымдану процедурасын түсіндіруге көп көңіл бөлу керек.
Мемлекеттік кіріс органдарының әрекеттеріне (әрекетсіздігіне) шағымдану процедурасы бойынша салық қызметтері бойынша өз жұмыстарын жетілдіру керек өңірлерге Ақтөбе, Алматы, Қарағанды және Маңғыстау облыстары, ал кеден қызметтері бойынша Жамбыл, Ақтөбе, Қызылорда облыстары мен Астана қаласы жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |