Башҡорт (дәүләт) телен өйрәнеү өсөн уҡыу - уҡытыу методик ҡулланмалар

1. 
   Усманова М. Г. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
   
2. 
   Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа. Фонетика. Морфология. -«Эдвис» уҡытыу – методика үҙәге, 2008.
   
3. 
   Толомбаев Х.А.,;ини2туллина Ф.М. У7ытыу рус теленд2 алып барыл4ан м2кт2пт2р6е8 1-2 – се кластары 0с0н баш7орт телен2н дидактик материалдар -.-)ф0,2007
   

• 
  компьютер
  
• 
  DVD
  

1. 
   Башҡорт теле: Уҡытыу урыҫ телендә алып барылған мәктәптәрҙең 4-се синыф башҡорт балалары өсөн тел һәм уҡыу дәреслеге. Х.А. Толомбаев. – Өфө: Китап, 2009
   
2. 
   Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. – Өфө: Китап, 2009.
   
3. 
   Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. Әүбәкирова З.Ф.– Өфө, 2006.
   
4. 
   Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
   
5. 
   Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1- 4 - се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма– Өфө :
   
6. 
   М. Ғ. Усманова. Башҡортса русса – синонимдар һүҙлеге. Өфө : Китап, 2010.
   
7. 
   Ураҡсин З. Ғ., Сиразетдинов З. Ә., Суфьянова Н. Ф. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге.: Башланғыс синыф уҡыусылары өсөн. - Өфө : Китап, 2005.
   
8. 
   Интеллектуаль уйындар
   

9. 2бдр2химова Л.М. Х2рефт2р донъя3ында -)ф0, «Китап», 2009.

аҙнаһына – 1 сәғәт иҫәбенән

Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-IX кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х. А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З. М., Усманова М. Г.- Ижевск: «Книгоград», 2008. Дәреслек: Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 3-сө класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө : Китап, 2010.

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 3 – сө класы өсөн башҡорт (дәүләт) теленән эш программаһы.

Эш программаһы 34 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт), шул иҫәптән контроль эштәр - 8.

Дәреслек: Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 3 - сө класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап,2010.

Программа кимәле: базис.

Уҡытыусының тел буйынса уҡыу-уҡытыу методик комплекты:

Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1 - 4-се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма. – Өфө: Китап, 2007.

Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 3-сө класы уҡыусылары өсөн дәреслек. - Өфө: Китап,2010.

Программа үҙенсәлектәренең характеристикаһы: Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған “Башҡорт теленән программа” (Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең I-XI кластары өсөн) нигеҙендә төҙөлдө. Төҙөүселәре Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С., Ғәбитова З.М., Усманова М.Г. - Ижевск: Книгоград, 2008.

Был эш программаһында федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла

«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.

Программа башҡорт телен өс йүнәлештә – телмәр эшмәкәрлеген формалаштырыу, телдең системаһын (фонетика, лексика, орфография, орфоэпия, грамматика, пунктуация) өйрәнеү, бәйләнешле текст менән эшләргә өйрәтеүҙе күҙ уңында тота. Шулай уҡ унда милли тәрбиә тураһында ла мәсьәлә күтәрелә.

• 
  балаларҙы һөйләшергә өйрәтеү үҙәк бурыс.
  
• 
  тел менән әҙәби материалдары бергә ҡушып өйрәнелә (интеграция).
  
• 
  лингвистик һәм әҙәби күренештәр, уҡыу материалы нигеҙендә, практик ҡулланыу маҡсатынан сығып өйрәнелә (коммуникатив йүнәлеш).
  

• 
  бәләкәй кластарҙа үҙләштерелгән диалогик, монологик телмәр күнекмәләрен ҡамиллаштырыу;
  
• 
  һорау биреү, һорауҙарға үҙ һүҙҙәре менән яуап биреү;
  
• 
  һүҙлек һүҙҙәрен үҙләштереү, һүҙ байлығын арттырыу;
  
• 
  текст менән эшләү күнекмәләрен үҫтереү;
  
• 
  программаға ярашлы грамматик материалды үҙләштереү;
  
• 
  тыуған төйәк, кешенең һәйбәт сифаттары хағында әҫәрҙәр уҡыу, башҡорт филармония концерттарын ҡарау.
  

1. 
   Уҡығанды, һөйләгәнде аңлау, йөкмәтке буйынса һорауҙар, һәм шул һорауҙарға яуап бирә белеү;
   
2. 
   Прозаик текстарҙы дөрөҫ, шыма, аңлы уҡыу белеү;
   
3. 
   Уҡылған тексты өлөштәргә бүлеү,исем биреү, элементар план төҙеү;
   
4. 
   Текстан аңлашылмаған һүҙҙәрҙе табыу, һүҙлектәрҙе файҙаланыу;
   
5. 
   Башҡортостан тураһында мәғлүмәттәргә эйә булыу;
   
6. 
   Башҡорт халҡының мәҡәлдәре, йомаҡтарын белеү;
   
7. 
   Хәрефтәрҙе һәм һүҙҙәрҙе матур , дөрөҫ яҙа белеү;
   
8. 
   Өйрәтеү диктанттар яҙа белеү.
   

Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.

Уларға түбәндәгеләр инә:

• 
  башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;
  
• 
  тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);
  
• 
  дәреслектәрҙәге әҙәби текстарға пландар төҙөү;
  
• 
  һорауҙарға яҙма яуаптар һәм иншалар;
  
• 
  тел һәм әҙәби материалдар буйынса аналитик һәм дөйөмләштереү тибындағы схемалар, проекттар төҙөү.
  

Уҡыу йылы башында инеү диктанты, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау контроль эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Контроль эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.

Программа материалының үҙләштереү кимәле уҡыусыларҙың дәрестәрҙә телдән биргән яуаптарына һәм яҙма эштәренә ҡарап баһалана. Бының өсөн башҡорт теленән һәр класта түбәндәге күләмдә контроль эштәр, яҙма эштәр үткәреү ҡарала:

Яҙма эштәрҙең төрҙәре:

Күсереп яҙыу - 2

Диктант- 4

Изложение – 1

Инша - 1

7.Башҡорт (дәүләт) телен өйрәнеү өсөн уҡыу - уҡытыу методик ҡулланмалар.

• 
  Усманова М. Г. Башҡорт теле грамматикаһы таблицаларҙа һәм схемаларҙа.
  
• 
  Аслаев Т. Х., Атнағолова С.В. Телмәр үҫтереү буйынса сюжетлы картиналар.-Өфө:Китап, 1996.
  

• 
  компьютер;
  
• 
  DVD-проигрыватель,
  

1. 
   Ғәбитова З.М. Телмәр үҫтереү дәрестәре. – Өфө: Китап, 2009.
   
2. 
   Башҡортса – русса мәҡәлдәр һәм әйтемдәр һүҙлеге. – Өфө: Китап, 1994.
   
3. 
   Башҡорт теле таблицаларҙа, схемаларҙа hәм ҡағиҙәләрҙә. Әүбәкирова З.Ф.– Өфө, 2006.
   
4. 
   Тел төҙәткестәр, тиҙәйткестәр, һанамыштар. Төҙөүселәр: Иҫәнғолова Ә.Ф., Дәүләтҡолова Г.Ш. – Өфө: Эшлекле династия, 2008.
   
5. 
   Башҡорт теленән изложение текстары йыйынтығы. 1- 4 - се класс уҡытыусылары өсөн ҡулланма– Өфө : Китап, 2007.
   
6. 
   М. Ғ. Усманова. Башҡортса русса – синонимдар һүҙлеге. - Өфө : Китап, 2010.
   
7. 
   Ураҡсин З. Ғ., Сиразетдинов З. Ә., Суфьянова Н. Ф. Башҡорт теленең аңлатмалы һүҙлеге.: Башланғыс синыф уҡыусылары өсөн. - Өфө : Китап, 2005.
   
8. 
   Башкирско-русский, русско-башкирский. Учебный словарь. Усманова М.Г., Саяхова Л.Г., Киньягулова З.И.-Уфа, 2006.
   

Рабочая прграмма по башкирскому (государственному ) языку для 2 -4класса.

аҙнаһына – 1 сәғәт иҫәбенән

Эш прогаммаһы 34 сәғәткә бүленгән (аҙнаға 1 сәғәт).

Программа кимәле: базис.

Уҡытыусының тел буйынса уҡыу- уҡытыу методик комплекты :

1. 
   Ғәбитова З.М, Толомбаев Х.А Урыс мәктәптәрендә башҡорт телен уҡытыуҙы ойоштороу буйынса методик кәңәштәр; Өфө: Башҡортостан.
   

Толомбаев Х.А., Дәүләтшина М.С. Башҡорт теле: Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 2-се класы уҡыусылары өсөн дәреслек. – Өфө: Китап, 2008.

Башҡортостан Мәғариф Министрлығы тарафынан тәҡдим ителгән программа И.Ш.Мөҡсинов исемендәге муниципаль бюджет дөйөм белем биреү гимназияhының «Уҡыу планы»на ярашлы рәүештә тормошҡа ашырыла.

«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Рәсәй Федерацияһының «Мәғариф тураһында» Законы, «Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» законы, Башҡортостан Республикаһының «Мәғариф тураһында» Законы.

1. 
   Балаларҙы һөйләшергә өйрәтеү мөһим бурыс.
   
2. 
   Тел менән әҙәби материал бергә ҡушып өйрәнелә( интеграция).
   
3. 
   Лингвистик һәм әҙәби күренештәр, уҡыу материалы нигеҙендә, практик ҡулланыу маҡсатынан сығып өйрәнелә( коммуникатив йүнәлеш).
   

Башҡорт теленә өйрәтеү буйынса 2-се класс уҡыусылары алдында түбәндәге бурыстар ҡуйыла:

1. 
   1-се класта өйрәнелгән материалдарҙы телмәрҙә ҡулланыу.
   
2. 
   Тәҡдим ителгән темалар буйынса балаларҙың һүҙлек составын арттырыу, телмәр күнекмәләрен камиллаштырыу.
   
3. 
   Балаларҙың оптималь уҡыу күнекмәләрен үҫтереү.
   
4. 
   Ситуациялар, темалар буйынса һорауҙар биреү, шул һорауҙарға һүрәт, картина, текст нигеҙендә ижади яуап бирә белеү.
   
5. 
   Темаға тап килгән шиғырҙар ятлау, йырҙар өйрәнеү һәм башҡарыу, экскурсияларҙа, уйындарҙа ҡатнашыу, концерттар әҙерләү һәм сығыш яһау. Һәр осраҡта ла телмәр төҙөү иғтибарға алына.
   
6. 
   Әйтелеше ҡатмарлы булмаған һүҙҙәрҙе, ябай һөйләмдәрҙе тәүҙә күсереп, шунан яттан яҙыу.
   
7. 
   Һәр тема буйынса эш барышында тыуған Республика менән танышыуҙы дауам итеү.
   
8. 
   Башҡорт халҡына, тарихына, Башҡортостан тәбиғәтенә, сәнғәтенә, әҙәбиәтенә ихтирам тәрбиәләү.
   

9. 
   Баш7ортостан – тыу4ан илем - 2 сәғәт.
   
10. 
    №аумы м2кт2п – 2 сәғәт.
    
11. 
    Й2мле й2й 1тте– 2 сәғәт.
    
12. 
    К0л2- к0л2 к06 кил2 – 2 сәғәт..
    
13. 
    Кеше – эше мен2н– 3 сәғәт.
    
14. 
    Тарих битт2рен2н– 3 сәғәт.
    
15. 
    Бурай-бурай 7ар6ар яуа – 3 сәғәт
    
16. 
    Бе66е8 4айл2– 2 сәғәт.
    
17. 
    Шанлы йылдар - 2 сәғәт.
    
18. 
    8 март – 7атын-7ы66ар к0н0– 2 сәғәт.
    
19. 
    Ай Уралым, Уралым– 3 сәғәт.
    
20. 
    2ки2тт2р – 3 сәғәт.
    
21. 
    Я6 килде ерем2 – 2 сәғәт.
    
22. 
    Й2мле й2й 1тте – 3 сәғәт.
    

№	Темалар	Д2рес 1т2леше
		план буйынса	фактик
1	Баш7ортостан – тыу4ан илем. “Баш7ортостан”. Баш7орт телене8 алфавиты.
2	Р. ;абдрахманов “Ил т0к0р32- к1л була”
3	№аумы, м2кт2п. Р. Ни4м2ти “Тел2к”
4	Баш7орт телене8 16енс2лекле 0нд2ре.
5	Й2мле й2й 1тте. Р. Байбулатов “С2ск2л2р”. Баш7орт теленд2 ижект2р.
6	Йо, й0, йе, й1, йы, й2 х2реф 7ушымсалары.
7	К0л2-к0л2 к06 кил2. Ф. Р2хим4олова “Сентябрь килде”
8	Е. Кучеров “К06 етте”
9	Р. Низамов “Батыр алдында 7ур7ак”
10	А. Й242ф2рова “Я7шылы77а я7шылы7”
11	№0йл2м а6а4ында тыныш билд2л2ре.
12	Тарих битт2рен2н. М. Мортазин “Баш7ортостан”.
13	?. Аралбаев “Муса батыр”, С. Злобин “ Кеск2й 3ыбайлы”
14	З. В2лиди “ А7тамыр”
15	Бурай-бурай 7ар6ар яуа.
16	Й. Солтанов “Т21ге 7ар”. Баш7ортса 32662р62 ба9ым.
17	Е. Кучеров “ 7ышты нисек 1тк2р2л2р”
18	?. Даян “Шыршы”
19	Бе66е8 4аил2. ;. ;1м2р “2с2йем2 о7шармын”. Х2б2р, 3орау, 0нд21 30йл2мд2р.
20	М. Сади7ова “ Ер а9ты байлы4ы”
21	Т. С24итов “Ми8лег2ли Шайморатов”. №1662р6е8 предметты, билд2не, эш-х2р2к2тте белдере1е.
22	;. 2мири. “Муса Г2р2ев”.
23	М. Нагаева “2с2л2р”. Предметты белдерейсе 31662р6е8 я84ы6лы7, урта7лы7, берлек 32м к1плек м242н23енд2 киле1е.
24	Предметты белдерейсе 31662р6е8 я84ы6лы7, урта7лы7, берлек 32м к1плек м242н23енд2 киле1е.
25	Ай Уралым, Уралым.м. К2рим “Тыу4ан Баш7ортостаным”
26	С. Агиш “Ш23ит Хо6айбир6ин”
27	Предмет исемд2рене8ва7ыт, урын, эй2лек м242н2л2рен белдере1е.
28	2ки2тт2р. “Ата 7а6 мен2н т0лк0”, “Т0лк0 32м айыу”.
29	“Айыу и82 7ойро73о6 7ал4ан”
30	Эш-х2р2к2тте белдере1се 31662р6е8 м242н2 16енс2лект2ре.
31	Я. Хамматов “Я6 башланды”.
32	Предметты8 билд23ен белдере1се 31662р.
33	Эште, х2р2к2тте белдере1се 31662р6е8 м242н2 16енс2лект2ре.
34	2.В2ли “Й2й етте”. Предметты8 исемен, билд23ен, эшен белдере1се 31662р6е8 м242н2 16енс2лект2ре (7абатлау).