Қүрастырушы аға оқытушы Уахитов Ж. Ж. 1 сабақ Шошқаның дене бітімі мен экстетьер бойынша бағалау Мақсаты

Ескерту: 1-ші және 2-ші категорияларға аналықтарды жатқызбайды. 1-ші категорияға піштірген шошқалар 2 айлықтары. 2,3,4-ші категориялар-4 айлықтары 1-ші категорияға жататын шошқаларда-терісінде ісік болса, сол сияқты ұйыған қан және жарақаттар болса, тері асты ұлпасын қамтыса, оларды 2-ші категорияға жатқызады.

1 тапсырма: өзбеттеріңмен ұша категорияға жатқызу. Категорияны сипаттап жазу.
5 сабақ. Шошқа ұшасының ет-май сапасын бағалау.

Мақсаты: ет-май сапасын анықтау әдістемесі меңгеру.

Сабақ жүргізу әдістемесі мен мазмұны. Ет-май сапасын білу үшін шошқаның оң жақ жарты ұшасын 12 сағаттай тоңазытылған етті алады. Бағалауды өлшемдер арқылы 8 сурет бойынша анықталады.

Ұша ұзындығы: Бірінші мойын омыртқасынан бастап шат (лонн) сүйектерінің біріккен алдыңғы жағына дейінгі аралық жатады. Ұшаның алдыңғы ені – кеуде тереңдігіне сәйкес.

Жоғарғы жарты ұша шетінен кеуденің терілі сыртқы бетіне дейінгі аралық.

8 сурет. Ұша бӨлігі мен Өлшемдері.

1-ұшаның артқы енінің өлшемдері. 2-ұшаның алдыңғы енінің өлшемдері. 3-ұша ұзындығының өлшемі. 4- артқы сан еті. 5-орта бөлімі. 6-алдыңғы қол еті. 7-жүгіретін құрам. 8-сирақ (жіліншік-голень). 9-жамбас. 10-төс. 11-қабырға. 12-арқа майы.

9 сурет. Ұшаның сорттық бөліктері.

I-сорт. 1-жауырын бөлігі. 2-артқа бөлігі. 3-төс. 4-белдеме бөлігі. 5-сан ет.

II-сорт. 6-баки с шейным зарезом. 7-қол. 8-сирақ.

Арық шошқа ұшасының алдыңғы бөлігінің ені артқы бөлігінің енінен артық. Шошқа ұшасын бұзғанда бес жерден бөлу керек: мойын тұса, иық-жауырын, арқа-қабырға, белдеме, жамбас-мықын тұсы. Ұшаның бөлген жерперінен байқап ет санасып анықтауға болады. Сортты бөліктері 9 суретте көрсетілген.

Шошқа ұшасын қақтау үшін бөлгенде жарты ұша массасын ескереді, артқы сан еттері, алдыңғы бұлшық еттері, төс, артқы мен алдыңғы аяқтар. Аса бағалы ұша бөлігі-жұмсақ ет (артқы бөлігі) . Көзбен ұшыны үш түрге жұмсақ етті бөледі.

1. 
   Жақсы дамыған, оның пішіні –U тәрізді. Жұмсақ ет бұлшық еті жақсым дамыған, жүгіру буынынан бастап кеңейеді, жалпақ және ұзын. Артқы бөлігі 10кг болады.
   
2. 
   Орташа дамыған – U, пішінде U әрпіне V әрпіне өтпелі кезеңдей.
   
3. 
   Нашар дамығандар, олардың пішіні V.
   

Мына өлшемдерді анықтайды: қыртасты қалындығы, мм (терімек бірге өлшейді ) шоқтығының ең қалақ жерінен өлшейді, төс тұсындағы омыртқа 6 – 7 - ден, 1 бел омыртқа үстінен, сегіз көзде (1, 2, 3 сегіз көз омыртқалары үстінен)-осы үш өлшем бойынша.

Өлшеуді штангенциркуль көмегімен 1 мм дәлдікпен жүргізеді. Шоқтықтың орташа қалыңдығын 4 өлшем бойынша анықтайды. (өте қалын жері, 6 - 7 омыртқа үсті, бірінші бел омыртқа үсті, сегіз көз үсті). Қарын тұсының қалындығын штангенциркульмен мына нүктелерде өлшейді: қарынның орта тұсы, аңырғы емшектің алдынан 5 см тұсын. Қарын қабырғасының қалыңдығы үш өлшем арқылы емшектер орналасқан сызық бойын. Қыртыс майының қарын қабырғасының қалыңдығы бірдей болса, ондай ұша бағалы болады.

Ұша ұзындығын – шат сүйегінің алдыңғы жағынан 1 майын омыртқасының алдыңғы жағына дейін.

Бүйір ұзындығын – шат сүйегінің алдыңғы ұшынын 1 қабырғаның алдыңғы жағының ортасына дейін.

“Бұлшық ет көзінің” ауданын (S cм²) жарты ұшаның көлденің кесіндісіне – кеуденің ақырғы және 1 бел омыртқаның аралығын бұлшық ет биіктігін қалыңдығына көбейтіп, шыққан көбейттіндіні 0,8 коэффициентіне, планиметрмен не контурмен, калькадан алынған.

Май-ет сапасын нақты анықтау үшін ұшаны бұзып ет, май, сүйек пайызға қатнасын анықтайды. Өленеулерден басқа қыртыстық қаттылығын қолмен ұстап 6 - 7 кеуде омыртқа тұсынан анықтайды. Қыртыс қатты, орташа, жұмсақ болады.

Ұшаның қақталуға аршалғандарын қыртыстың тегістігіне назар аудару керек, бұлшық ет ұлпасы мен бұлшық ет қабаты кеуде клеткасын.

1 тапсырма: 10 жарты ұшаны өлшеп, ұшаның сапасын сипаттау. Қортынды жаса.

2 тапсырма: шошқаны сортты бөлікке және басқа бөліктерге бұзу. Ұшаны бұзу әдістерін жазу.

3 тапсырма: көзбен жарты ұшаның артқы жағын бағалау. Сипаттау әдістерін дәптерге жаз.

4 тапсырма: ет-май сапасын бағалау. 10 ұша 6 кестены толтыру керек. Подсвинканың етінің сапасын сипаттама.

Еркек шошқа етінің және бордақылау сапасын соңғы шешуші бағалауды ең аз дегенде үш топ малды бақылау бордақылау жүргізген соң аяқталады. Аналықты шошқаның бауырынан төрт еметін торайлар бойынша бағалайды. Бақылау бордақылауға 2 айлық торайларды – ені ұрғашы және ені еркектерін, тірідей салмағы орташа салмаққа жақын 16 кг аз болмау керек, осылар бойынша ата-аналарды бағалауға болады. Еркек торайларды піштіреді. Еметік торайларды бақылау бордақылауға 4 бастан тұратын топ, не жекелеген торайды бөлек ұстайды. Бір басқа арналған орынның ауданы 1,2 м². ол орында астаулар, автосуларғыш, азық салатын бақтармен, оларға бір тәулікке жететін азық керек. Шошқа қорасында малды, азықты өлшейтін таразы қойылады. Бақылау бордақылау қорасында техникалық жабдықтар. Жыл бойы – ауа температурасы 18-20⁰, салыстырмалы ылғалдық 70 пайыздан болмау керек. Есеп жүргізу кезіне дейін малдар ветенарлық профилактикалық өңдеу және гельментсіздендіру өту керек.

Бордақылау : Есеп жүргізу кезінде бордақылау сапасын бағалауды массасы 30 кг жас төлдердің орташа салмағы ал жеке ұстағанда әр бастың салмағын анықтайды. Бордақылауды әр еметін торайлардың тірідей салмағы 100 кг болғанда аяқтайды. Бордақылағанда стандартты құрама жем толық мөлшерлі құрама жем – рецепт К – 55 - 25, К – 55 - 26; нақты не құрғақ айырылған сүт қолданады.

Малды ертіп азықтандырады, тәулігіне 2 рет, қалдықсыз және азық жоғалтпай, аспау “таза” болғандай азық салады. Құрама жемді сумен сулайды не айырылған сүтті сумен араластырады, бір бөлігі құрғақ құрама жем екі бөлігі сұйық бөлу керек.