Реферат тақырыбы: Коммерциялық банктерді қазіргі жағдайда басқару тиімділігі Орындаған : Тулешева Гульнур

 Банк  қызметін ұйымдастыру өрісінде банктік  қызмет көрсетулерді өндіріс қызметінің тиімділігін жоғарылатуды қамтамасыз ету, қажет. Үнемі өзгеріп отыратын ортада, банктік құрылымның адаптациясын қамтамасыз етуші объект ретінде, банк экономикасының негізіне жататын элементтердің  әрекеттестігі мен құру механизмін айқын көрсету қажет.Басқару операцияларымен қатар өндірістік опреациялар коммерциялық банк қызметінің маңызды бөлігі болып табылады. Банк қызметі өрісінде жоғары технологиялар мен ақпараттандырудың дамуы жағдайында,банктің экономикалық қызметінің мәні туралы ғылыми түсініктеді алдағы уақытта жетілдіру, актуалды мәселелердің бірі болып табылады. Өндірістік процесс (банк қызмет) үшін басқару жүйесі өте маңызды. Басқару ролінің үнемі өсуі - өндіріс сипатын нығайту мен даму процесіндегі басты тенденция.  

Банкті  басқару негізгі бағытын екі үлкен салаға бөлуге болады:

1. 
   Бірінші топ банк құзыреттілігіндегі экономикалық процестерді ұйымдастыру және басқару бойынша мәселелерді қамтиды.
   
2. 
   Екінші топ банк ұжымын ұйымдастырумен және басқару мен байланысты.
   

• 
  Банк тұрғысынан басқарудың ең жауапты бөлігіне жоспарлау жатады. Бұл процесте келешектегі әрекетті анықтайтын банк саясаты жасалады. Бұл жұмыстың құрамдық бөлігіне нақты банкті дамытудың тұжырымдамасын қалыптастыру, тиісті кезеңге ағымдық міндеттерді белгілеу, оларды жүзеге асыратын шараларды жасау жатады. Ал, банк саясатының құрамдық бөлігіне несие, депозит, инвестиция және процент саясаттары жатады.  Банк дамуының сандық, сапалық және әлеуметтік көрсеткісіштерінің келешекте қалайша өзгеретінің анықтаудың, оның қызметін жүзеге асыратын принциптерді негіздеудің, артықшылыктарды бөліп алудың, жұмысты ұйымдастырудың әдістерін тандаудың маңызы зор.
  
• 
  Активтерді басқару банк менеджментінің маңызды бағыттарының біріне жатады. Ол тиісті кезеңге белгіленген банк саясатын жүзеге асырады. Активтерді басқару процесіңде біртұтас екі міндет алға қойылады - жүйелі талдаудың және активтердің құрылымын өзгертуге бағытталған мақсатты әрекеттердің салдарынан қалыптасатын ахуалдың негізінде ғана банк балансының өтімділігін сақтау арқылы банк жұмысының пайдалылығын қамтамасыз ету.
  

• 
  Пассивтерді басқару менеджменттің дербес бағытын бідіреді. Бұл процесте мынадай міндеттер шешімін табады:
  
• 
  міндетті резервтерді қалыптастыратын бөлігін есептемегенде табыс әкелмейтін қаражаттың банкте болуың-жол бермеу;
  
• 
  банк өз клиенттерінің алдындағы тиісті міндеттемелерді орындауы үшін әрі активтік операцияларды дамыту үшін қажетті несие ресурстарын іздестіру;
  
• 
  банктердің «арзан» ресурстар есебінен пайда алуын қамтамасыз ету.
  

Банкті  басқару міндеттері:

• 
  Өзіндік банк қаражатын басқару оның өтімділігі мен  
  төлем қабілеттілігін қамтамасыз етуде айрықша маңызды орын  
  алады. Банктің активтік операцияларын ұлғайтуда әрі депозит  
  мөлшерін өсіруде өзіндік банк капиталын арттыру қажеттілігі  
  пайда болады.  Өзіндік банк капиталын басқару оның жеткіліктілігінін, сондай-ақ осы жеткіліктілікті бағалауға мүмкіндік беретін көрсеткіштерді тандаудың өлшемдерін негіздеуді қажет етеді. Өзіндік банк капиталын басқарудың тиімді құралына банк шығарған акция бойынша дивидендтер саласындағы саясат жатады. Дивидендтердің артуы акция бағасын өсіреді және осыған орай қосымша акцияларды сатудың, өзіндік капитал өсуінің ықтималдығын тудырады.
  
• 
  Банк жұмысының пайдалылығын басқару оның кірісгері  
  мен шығыстарын, тартылған қаражат бойынша шекті шығындарын  
  және несиелеу мен инвестициядан түсетін шекті табысын, каржылық нәтижелер тұрақтылығының қамтамасыз егілуін, ысырап қатерін бақылауды қажет етеді. Банк алатын пайданың шамасына әсерін тигізетін банк қызметіндегі алаяқтық операциялардың арту себебіне, күмәнді және залалды операциялардың талдауына айрықша назар аударылады.
  
• 
  Банк қызметіндегі тәуекелдіктерді басқаруға тәуекелдік - менеджменті жатады.  Банк қызметінде қатер әр түрлі операцияларды орындау барысында орын алады: несиенің және ол үшін алынатын проценттің қайтарылмай қалу қатері, қаражатты жеткізушінің уақтылы ала алмай қалу қатері, пайданың алынбай қалу қатері, өтімділіктің болмай қалу қатері және т.б.
  

• 
  қауіп-қатер пайда болуының ықтимал жағдайын көре білу;
  
• 
  болжалды зиянның ауқымын бағалау;
  
• 
  ескертудің тәсілін немесе оның орнын толтыратын көзді табу.
  

   Басқарма (банк кеңесі) – банк иелерінің, оның акционерлерінің өкілетті органы және олардың мүддесін қорғайды. Басқарманың ең басты міндеті жұмсалған капиталға қажетті пайда деңгейімен қамтамасыз ету. Сонымен қатар, кеңес клиеттерінің мүддесін қорғау мақсатында да жұмыс жасауы тиіс. Ірі банктерде шешім қабылдау үшін мынадай комитет құрылады: әкімшілік (ағымдағы сұрақтарды), есеп-қарыздық ( несие беру инвестициялау), ревизиялық (қаржылық жағдайын тексеру).Қарыздық  және инвестициялық операцияларға  бақылау жасау. Басқарма заңды түрде  несие мен бағалы қағаздар портфелінің  құрылымына банк саясатының бекіткен мақсаттарына сәйкес бақылау жасайды. Басқарма мүшелері банктің операцияларына жалпы бақылауды жүзеге асырады. Өз мәжілістерінде басқарма,    бөлім   жетекшілерінің    есептерін    тыңдайды   және   банк   ісін талқылайды. Басқарма мүшелері өздерінің шешімдері, зияндары, қателіктері, банктер туралы заңда бағынбағандары үшін жауапты.Кеңес коммерциялық банктегі акционерлер жиналысының  нұсқауына сәйкес тәжірибелік қызметті жүргізетін ең жоғары басқару органы болып табылады. Кеңес (басқарма) тәжірибелік  операцияларға жетекшілік жасау  және жүзеге асыру үшін банкті басқаратын құрылым құрады. Операцияларды басқару  ресурстарды жинақтау қызметтеріне және оларды пайдалану тәсілдеріне  бөлінуге негізделген. Директорлар кеңесі іс - тәжірибелік операцияларды жүзеге асыру және басшылық ету үшін банкінің басқару құрылымын құрады. Өкілеттік көлемі мен өз бетіндік дәрежесі бойынша басқару құрылымы 3 деңгейден тұрады.

1. 
   жоғарғы менеджерлер;
   
2. 
   администраторлар;
   
3. 
   қадағалау және ревизиялық функциялар берілген тұлғалар.
   

Администраторлар - бөлімше жетекшілері. Олардың басты  мақсаты - өздерінің  бөлімшелерінің дұрыс жұмыс жасауын қамтамасыз ету. Үшінші деңгейдегі қызметкерлерге – қадағалаушылар жатады. Бұл қатардағы жұмысшыларға көмек көрсететін, күрделі және даулы сұрақтарды шешетін, нақты жағдайлар бойынша кеңес беретін, персоналды оқытумен айналысатын шағын маманданған топтар немесе бөлімшелерге басшылық ету тапсырылған неғұрлым мамандандырылған кәсіпқой мамандар. Бақылаушы – бухгалтерлік және статистикалық бөлімінің жұмысын басқарады, жұмыстың жаңа тәсілдерін және есептің автоматтандырылуымен айналысады.Банктің құрылымы, бөлімдерінің саны, қызметтердің мамандануы, жетекшілердің құрамы, өкілеттіліктердің бөлінуі тағы сол сияқты факторларға байланысты және экономикалық біртұтастығымен  анықталады. Банк құрылымын ұйымдастырудың ұтымдылығын талдау – жалпы банктегі еңбекті тиімді ұйымдастырудың, оның коммерциялық қызметінің маңызды шарты. Банктің ұйымдастырушылық құрылымының  негізгі белгілері – банктің  орындайтын операциясының көлемі мен  экономикалық мазмұны болып табылады. Банктік іс тәжірибеде банктік ұйымдастырушылық құрылымының 2 түрі бар: функционалдық  және дивизионалдық.Функционалдық ұйымдастырушылық құрылымы банк қызметінің жекелей бөліктерге бөлінуі, іс-әрекеттің  немесе қызметінің оқшауланған саласының  белгілі бір дәрежеде көрсетілуі, олардың жүзеге асырылуы банктердің алдына қойған мақсатына жетуге септігін тигізеді. Мұндай банк қызметтерінің  оқшауланған салаларына, әдетте банк операцияларын басқару, маркетинг, бухгалтерлік есеп пен есеп беру және шаруашылық басқару, тағыбасқалар  жатқызылады. Бұл функционалдық  блоктардың шешетін міндеттерінің  көлеміне байланысты шағын бөлімше  құрылуы мүмкін.Банктер үлкен географиялық ауданды қамтып іс-әрекет еткен кезде, оның ұйымдастырушылық негізінде іс әрекет ететін бөлімдердің  торабы арқылы құруды болжайтын, әр түрлі  аумақтарда өз қызметін ұсынатын аймақтың ұйымдастырушылық құрылымы приципі  жатуы мүмкін. Мұндай обылыс, аудан  шегінде клиенттерге қызмет көрсетуге  бағытталған құрылым жергілікті жағдайларға дұрысырақ білуге мүмкіндік  береді.Қазіргі кезде республикада банк қызметтерінің  сан алуан түрін көрсетуге, әртүрлі  клиенттер топтарымен жұмыс жасауға, сонымен бірге, аймақтың жергілікті ерекшеліктеріне бейімделген коммерциялық банктердің дивизиондық құрылымы құрылған.Банктің жалпы ұйымдастырушылық құрылымында  бөлімдердің екі типін бөліп  көрсетуге болады: желілік функцияларды орындайтын және штаптық функцияларды орындайтын бөлімдер.

Желілік бөлімдер тікелей операциондық жұмыспен айналысады: салымдық, несиелік, трасталық, бағалы қағаздарды сату сатып алу  және т.б.

Штабтық бөлімдер – желілік бөлімдерге қызмет көрсетумен айналысады. Яғни, инфрақұрылымдық  оның дұрыс жұмыс жасауын қамтамасыз етеді. Бұл жоспарлау, кадрлар, заң, статистикалық бөлімдер. Банктің ұйымдастырушылық құрылымын, банк басқармасы және басқару бөлімдері құрайды, олар банк операцияларының жіктелуін есепке алады, сәйкестендіре отыра олардың функционалдық белгісі бойынша қалыптастырады. Коммерциялық банктер шаруашылық есепті ұйымдастыру, пайдалылық, өтімділік қызметтердің сан алуан түрлерін орындауына үлкен көңіл бөледі. Бұл үшін тиісті құрылымдық бөлімшелер құрылады. Депозиттік операцияларды басқару банктің меншіктік капиталымен тартылған қаражаттарды есептеу және талдауым айналысады. Ол әдетте депозиттік операция, қор бөлімдерінен  тұрады. Бұның біріншісі салымшылармен шарт жасасумен, депозиттік қаражаттарды есептеу, талдаумен айналысады, екіншісі банктік меншіктік қаражаттарын есептеу және талдаумен айналысады.Несиелік  басқарма қарыз алушыларды несиелендіру сұрақтарымен айналысады. Ол әдетте тұрғындарды  қысқа мерзімді несиелендіру, банкаралық операция және тағы басқа бөлімдерден  тұрады.

• 
  банк қызметкерлерінің тиімді еңбектерінің уәждемелерін күшейту;
  
• 
  қызметкерлерден маманды дайындау деңгейін жоғарлату;
  
• 
  бөлімшелер арасында тиімді өзара байланысты  қамтамасыз ету;
  
• 
  банк басқармасының қызметіндегі  стратегиялық компоненттерді күшейту;
  
• 
  ағынды, жедел міндеттерді шешудегі банк  бөлімшелерінің рөлін жоғарлату.