«Адамгершілік қарым-қатынастар» мектебі басшылықтың әрбір ұйымды «әлеуметтік жүйе» ретінде қарастыру әрекеті болды. Бұл мектептің негізін салушы Э.Майо (1880-1949) ұйымның біртұтас әлеуметтік құрылымы бар деп есептеді. Ал менеджменттің міндеті – ұйым мүшелері арасындағы формальды тәуелділіктен басқа, нәтижеге әсер ететін жемісті бейресми қатынастарды дамыту. Адамдар арасындағы қарым-қатынастар мектебінің негізін салушылардың бірі Ф.Ротлисбергердің анықтамасы бойынша бейресми ұйым – бұл әрекеттер, құндылықтар, нормалар, нанымдар мен бейресми ережелер, сонымен қатар әлеуметтік байланыстардың, мүшелік түрлері мен орталықтарының күрделі желісі. Мысалы, В.Френч пен К.Белл ұйымды айсбергпен салыстырады, оның су асты бөлігінде бейресми жүйенің әртүрлі элементтері, ал жоғарғы бөлігінде ұйымның формальды аспектілері бар. Бұл ұйымдағы ресми түрде қалыптасқан қарым-қатынастарға қарағанда бұл жүйенің басымдылығын көрсетеді. Майо мен оның ізбасарларының бейресми құрылымды талдаудағы жетістігі ұйымдық талдаудың шекарасын лауазымдық құрылымнан тыс кеңейту қажеттілігінің дәлелі болды. «Адамдардың қарым-қатынасы» мектебінің аясында бірқатар теориялар қалыптасты. Олардың ішінде, ең алдымен, Д.МакГрегордың (1906–1964) «Х теориясын» және «У теориясын» ажыратуға болады. Бұл теорияның авторы 1960 жылы «Кәсіпорынның адамдық жағы» кітабында менеджерлердің жұмысшылардың еңбекке қатынасы туралы идеясын сипаттайтын келесі екі ережені алға тартты.
Солардың бірі – Х теориясы. Орташа адам жалқау, бірінші мүмкіндікте жұмыстан қашуға тырысады, сондықтан ол компанияның мақсатына жету үшін көп жұмыс істеу үшін үнемі үгіттеп, жазалаумен қорқыту керек. Қарапайым адам басшылықты жақсы көреді, жауапкершіліктен қашуға тырысады, салыстырмалы түрде амбициясы жоқ және өзінің қауіпсіздігіне көбірек алаңдайды.
«Теория Y» өндіріс процесін сәл басқаша жарықтандырады. Адамның еңбек процесіндегі физикалық және психикалық күш-жігерінің шығындары ойындардағы, демалыстағы сияқты табиғи. Кәдімгі адам дұрыс дайындық пен жағдайға ие болса, жауапкершілікті өз мойнына алып қана қоймай, соған ұмтылады.
Достарыңызбен бөлісу: |