Заданне 84. Устаўце прапушчаныя літары, вусна растлумачце іх правапіс.
Трэба | Мы |
Яны
| Ты, вы, ён |
абнадзе..ць
абнадзе..ваць
абмусол..ць
адгладз..ць
адмер..ць
адол..ць
апрамен..цца
апярэдж(ы?)ваць
атуман..ць (накінуць туман)
валацуж..ць
выв..рц..ць
выл..цець
вын(я,і)шч..цца
вып(е,я)сц..ць
выправ..цца
высмал..ць
выстра..цца
вытрав..цца
вы(е,я)в..ць
грубіян..ць
дагледз..ць
дачысц..цца
забуян..ць
засакрэц..ць
здол..ць
калым..ць
назапас..ць
належ..ць
насыц..ць
пагладз..ць
падгледз..ць
перачысц..ць
прабач..ць
праігр..ваць
размароз..цца
разыгр..ваць
раскашэл..вацца
расплюшч..ць
усвядом..цца
|
адверн..мся
адгорн..м
апын..мся
буркоч..м
выб..ж..м
валакіц..м
валоч..мся
варож..м
вын(я,е)с..мся
высуш..м
высыпа..м
вышморгва..м
вы(е,я)сн..м
гаду..мся
грукоч..м
даганя..м
дапіш..м
завуз..м
завяж..м
заплюшч..м
засмокч..м
затул..мся
згату..м
здабудз..м
насыц..м
насыча..м
начэш..м
пагладз..м
падпіш..мся
Мы пакліч..м
паляпша..м
пачысце..м
пераскоч..м
пракруж..м
праскач..м
разгладз..м
раскол..м
расцяруш..м
спалуч..м
угледз..мся
|
адвоз..ць
адгародз..цца
адхрысц..цца
абмусол..ць
ацел..цца
барабан..ць
барон..цца
булькоч..ць
віхля..ць
вызнач..цца
вынос..ць
вытач..ць
вытрав..цца
вэндз..ць
вярэдз..ць
годз..ць
гон..ць
грукоч..ць
даводз..цца
данос..цца
драту..ць
жал..цца
заводз..ць
завуз..ць
заенч..ць
заквас..ць
закопц..ць
засвішч..ць
засмуц..ць
Яны калым..ць
конч..ць
кроч..ць
нагамон..цца
напоўн..ць
пабел..ць
пачу..ць
перавоз..ць
праскоч..ць
разнос..цца
угледз..цца
|
Ты абкапа..ш
абура..шся
адсвішч..ш
валацуж..ш
дабіва..шся
дабуду..ш
здол(е?)..ш
назнач..ш
пакліч..ш
пачува..ш
пачысце..ш
пачысц..ш
прыварож..ш
прывар..ш
Вы выб..ж..це
вын..с..це (буд. час)
вын..с..це (заг. лад)
вытч..це (буд. ч.)
выштурха..це (буд.ч.)
дабіва..цеся (ц. ч.)
дагр..б..цеся (буд. ч.)
заенч..це
зачысц..це
нагн..цеся (буд. ч.)
н(е,я)с..це (ц. ч.)
падкароц..це
прыблытва..цеся (ц.ч.)
расплюшч..це
см(я,е)..цеся (ц. ч.)
Ён абазна..цца верн..цца выл..ц..ць гайда..цца датрыма..цца заверн..цца
засол..цца
трапля..цца
узрушва..цца
усм(я, і)ха..цца
раскладва..цца
|
Заданне 85. Выпраўце памылкі ва ўжыванні дзеясловаў.
1. Куды вы бяжыце? 2. Так не праб’ецеся. 3. Навошта ўеце вяроўку? 4. На мой голас адзавецеся. 5. Прыходзьце, як толькі прачнецеся. 6. Скажэце, каб прыходзілі. 7. Як вы іх распазнаеце? 8. İдзем гэта мы ўчора па лесе і раптам бачым… 9. Мы вядзем з сабой дзяцей. 10. З якой мэтай іх бярэце з сабой? 11. Як толькі паклічу ― адразу адгукнецеся. 12. Перад пачаткам новага навучальнага года мы абавязкова падстрыжэмся. 13. Трэба адмерыць 5 м. стужкі. 14. Яны з лёгкасцю пераскочуць канаву. 15. Коннікі праскачаць перад вокнамі.
ПРАВАПİС СУФİКСАЎ ДЗЕЯСЛОВАЎ і
► 1 . -АВА- (-ЯВА-) ― я …-ую (…-юю ):
даследаваць ― я даследую, ізаляваць ― я ізалюю.
► 2 . -ЫВА- (-İВА-) ― пасля збегу зычных, апошні з якіх р, л, н:
адыгрываць, падхопліваць, запэўніваць.
► 3 . -ВА- ― я …-ваю (няма збегу зычных):
выменьваць ― я выменьваю, выбельваць ― я выбельваю.
УВАГА: Пры гэтым у прыставачных дзеясловах незакончанага трывання, калі націск пáдае на склад перад -ва-, аднаўляецца спрадвечнае ó : надаіць ― надóйваць, а не надá йваць (спрадвечнае ó пад націскам: дóйка, выдóйваць), адпрасіцца ― адпрóшвацца, а не адпрáшвацца (спрадвечнае ó пад націскам: прóсьба, прóсіцца). Т. ч., для аднаўлення спрадвечнага ó перад -ва- патрэбны 3 умовы: 1) прыстаўка;
2) незаконч. трыванне; 3) націск перад суфіксам: раз двóй ва ць.
ДЗЕЕПРЫМЕТНİКİ (УТВАРЭННЕ İ ЎЖЫВАННЕ) | н е з а л е ж н а г а с т а н у |
цяперашняга часу
|
прошлага часу
|
  
з суф.-уч-, юч-, -ач-, -яч- не характэрны для бел. мовы!
Ужываюцца пры пераходзе ў прыметнікі:
(яны) віс -(яць) → вісячыя (валасы), (яны) стаj -(аць) → стаjачая (вада),
(яны) піш-(уць)) → пішучая (машынка).
НЕЛЬГА ЎЖЫВАЦЬ
Н. склон муж. роду, бо
атрымліваецца аманімія
з дзеепрыслоўямі !!!
Дапускаецца ўжыванне ў дзелавым і навуковым стылях у тэрміналагічных спалучэннях, дзе такія ”шыпячыя” дзеепрыметнікі
часта пераходзяць у прыметнікі: дзеючая армія, бастуючыя рабочыя, рухаючая сіла гісторыі, шыпячы гук, матывуючае слова і пад.
|
з суф. -л- шырока ўжывальныя ў беларускай мове:
(ён) уцале -( ў ) → уцалелы,
парыжэ -( ў ) → парыжэлы,
спаце -( ў ) → спацелы, гэтак жа: пасівелы, пачырванелы і пад.
з суф. -ўш-, -ш-
не характэрны для бел. мовы!
НЕДАПУШЧАЛЬНЫ
Н. склон муж. роду: аманімія з дзеепрыслоўямі !!!
Сустракаюцца ў дзелавым
і навуковым стылях:
прыеха -( ў ) → прыехаўшыя,
прынёс -( ) → прынёсшая,
прывё -( ў ) → прывёўшае.
Трэба ненавідзець і выкараняць такія ”шыпячыя” дзеепрыметнікі.
|
з а л е ж н а г а с т а н у
| |
з суф. -ем-, -ім-
не характэрны для бел. мовы.
Ужываюцца ў дзелавым і навуковым стылях: даследуj -(эм) → даследуjэмы, вылучаj -(эм) → вылучаjэмы, ствараj -(эм) → ствараjэмы.
Часта пераходзяць у прыметнікі:
любімы (твор), цярпімы (боль), дзялімая (лічба).
У м. родзе ўжываць можна, але трэба пазбягаць ужывання іх у мастацкім і публіцыстычным стылях.
|
з суф. -ен-, -ан-, -н-, -т-
шырока ўжывальныя
ў беларускай мове:
прынес -(ці) → прынесены,
асвятл -( і-ць) → асветлены,
астудз -( і-ць) → астуджаны,
дагледз -(е-ць) → дагледжаны,
запусц -( і-ць) → запушчаны,
напіса -(ць) → напісаны,
жада -(ць) → жаданы,
апрану -(ць) → апрануты,
( рас)кало -(ць) → (рас)колаты,
| |
У бел. мове няма зваротных дзеепрым. тыпу свяцячыяся, усміхаючаяся !
|
Тэма: Д З Е Е П Р Ы С Л О Ў Е і
ДЗЕЕПРЫСЛОЎİ
|
незакончанага трывання
|
закончанага трывання
|
-учы(-ючы),-ачы(-ячы)
ад асновы ц. ч.:
(яны) смяj -(уц)-ца → смеj учы ся,
(яны) рухаj -(уць) → рухаj учы,
(яны) кол -(юць) → колючы,
(яны) нос-(яц)-ца → носячыся. АЛЕ: (яны) сп -(яць) → сплючы,
крыч- (аць)→ крычучы, баj-(ац)-ца →
баjучыся, кішучы, звінючы, бурчучы, вісючы, хрыпучы (і хрыплючы)
|
-ўшы, -шы
ад асновы пр. ч.:
(ён) змало -( ў ) → змалоўшы,
(ён) дагледзе -( ў ) → дагледзеўшы,
(ён) прынёс - ( )→ прынёсшы,
(ён) спёк - ( )-ся → спёкшыся
|
Достарыңызбен бөлісу: |
