С. Симбаева белсенді оқу мен оқытуда қолданылатын әдістер әдістемелік қҰрал

6.
ИНТЕРБЕЛСЕНДІ ОҚУ МЕН 
ОҚЫТУ 
Жалпы бізге интербелсенді және белсенді әдістер оқу мен оқытуды
белсенді әрекет негізінде құру үшін қажет. Ал интербелсенді оқу мен оқыту не
үшін қажет дегенге келетін болсақ, қазіргі таңдағы мәселердің бірі -
ақпараттың  шамадан тыс көптігі мен оны меңгеруге биологиялық тұрғыдан
адам мүмкіншіліктерінің шектеулілігі деуге болады. Олай дейтініміз
ақпараттар ағымына ілесу көп уақытты қажет етеді, оны меңгеру, ой елегінен
өткізу, қажетіне жарату сияқты тізбектеліп кете беретін әрекет адамнан
шамадан тыс қажырлылықты, уақытты талап етеді. Сол себепті де оқу/оқыту
қысқа мерзімде ақпараттың көлемді бөлігін тиімді түрде ұсынатын, сол
ақпаратты жоғарғы деңгейде меңгерте алатын және оны функционалдық
сауаттылықты арттыру мен іс-тәжірибеде қолдануға ыңғайлайтын тиімді
әдістерді талап етеді.
113

Интербелсенді оқу/оқыту бірінші кезекте білімді меңгеру үдерісіне
қатысушылардың (білім беруші мен білім алушы) тиімді қарым-қатынасына
негізделеді. Ағылшын тілінен келген «интерактив» сөзі де осы ұғымды
білдіреді: «inter» дегеніміз «өзара» мағынасында, ал «act» - «әрекет жасау» 
дегенді білдіреді. Басқаша айтқанда, «интербелсенді» дегеніміз біреумен
қарым-қатынаста болу, онымен бірлесе әрекет жасау, диалог құру.
«Интербелсенді» дегеніміз диалог арқылы үйрену/үйрету, яғни «үйретуші –
үйренуші», «үйренуші – үйренуші», «үйренуші - өзімен өзі» форматтарында
жасайтын қарым-қатынас. Ол әңгіме, сұқбат, т.б. бірлескен әрекеттер болуы
ықтимал. 
Интербелсенді оқу/оқыту білім алу үдерісін: 
☺ барлық үйренушілердің бірлескен таным үдерісіне белсенді
қатысуына мүмкіндік жасау;
☺ әрбір үйренушінің үйренгені мен өз білімі туралы түсініктерін ортаға
салып, бірлесе талқылап, олар туралы ой толғауына мүмкіндік жасайтындай
етіп ұйымдастырады.
Сонымен интербелсенді оқу/оқыту бірлесе үйрену идеясын ұстанады.
Бірлесе үйренуде әрбір үйренуші танымның (оқу, үйренудің) ортақ мағынасына
және аяққы нәтижесіне өз үлесін қосып, басқалармен өзінің білгенімен,
идеяларымен, ойларымен алмасады, тиімді нәтижеге, яғни білімге қандай
бірлескен үйрену/оқу әрекеттері арқылы жете алатындығын анықтайды.
Мұндай бірлескен әрекеттер өзара сыйласымдық пен қолдау,
толлеранттық ахуалында өтіп, жаңа білім меңгеруге жағдай жасап қана қоймай,
таным үдерісін өзара ынтымақтастық деңгейіне көтереді, яғни қарым-қатынас
пен оның негізгі нысаны - диалогті танымның басты құндылығына
айналдырады. Интербелсенді оқу/оқыту диалогтік қатынасқа негізделеді, ал
диалог өз кезегінде өзара түсіністікке, бірлескен әрекеттерге, туындаған
мәселелерді ортақ шешуге әкеледі. Интербелсенді оқуда/үйренуде білім
алушылар келесідей білім, білік, дағды, құзырлық, машықтарға дағдыланады: 
☺ терең, жан-жақты және сыни ойлануға;
☺ ақпаратты өз бетінше түсініп, оны таразылап, ішінен өзіне және әрі
қарайғы дамуға қажеттілігін таңдап алуға;
☺ ақпаратты жан-жақты талдауға;
☺ өз бетінше жаңа түсінік пен білім құрастыруға;
☺ пікірталастарға қатысып, өз ойы мен пікірін дәлелдеуге;
☺ басқа да балама пікірлерді ескеруге;
☺ шешім қабылдауға және қиын мәселелерді шешуге;
☺ жауапкершілікке (өз біліміне, өміріне);
☺ басқалармен тиімді қарым-қатынас құруға.
114

Интербелсенді оқу/оқыту келесі жұмыс түрлері мен әрекеттер арқылы
жүзеге асырылады:
☺ бірлескен жұмыстар (жұптық, шағын топтық, бүкіл топтық);
☺ жеке және бірлескен ізденіс пен зерттеу жұмыстары;
☺ жағдаяттық және рөлдік ойындар, сахналанған көрініс;
☺ ақпараттың әртүрлі көздерімен жұмыс жасау (кітап, конспект,
интернет ресурстар, құжаттар, мұражай, басқа адамдар: мамандар, т.б.);
☺ шығармашылық жұмыстар, т.б.
Өз кезегінде бірлескен жұмыс әдістері өзін-өзі және басқаларды
танудың құралы болып табылады, олар дүниетаным қалыптастырып, тұлғаның
өзіндік дамуы мен басқалардың іс-әрекеттері және олардың себептерін түсінуге
ықпал жасайды.
Интербелсенді оқу/оқытудың негізгі мақсаты білім алушының өзіне
сенімділігін нығайта отырып, білім кеңстігіндегі басқа субъектілермен ашық,
еркін, шығармашылық қарым-қатынас орнатып, нәтижеге өзінің ізденуі арқылы
жететіне сендіру, сын тұрғысынан ойлауға үйрету/үйрену болып табылады.
Интербелсенді оқу/оқытудың негізгі қағидалары 
☺ бірлескен әрекеттер арқылы үйрету/үйрену;
☺ үйренушілерге білімнің өзіндік әрекеттер арқылы ғана тиімді түрде
меңгерілетіндігін дәлелдеу;
☺ үйренушілерді белсенділікке баулып, олардың білімді меңгеру
әрекеттерін тиімді ұйымдастыру;
☺ алған білімдерін өмірмен байланыстырып отыру;
☺ үйрету/үйренуді іс-тәжірибелік әрекеттерге негіздеу, пән мен
тақырыпты күнделікті өмірде туындайтын мәселелерді шешу деп қарастыру;
☺ үйренушілердің дайын жауаптарын қанағат тұтпай, оларды ой-
толғаныс арқылы өзіндік пікір құрастыруға, мәселе шешуде өз жауабын табуға
ынталандыру (егер шәкірт жауап бере алмаса, дұрыс жауапты өзі беруге
асықпай, оны басқа үйренушілердің табуына ықпал жасау) және оны дәлелеуге
үйрету;
☺ үйренушілерде сыни және аналитикалық ойлау дағдыларын
қалыптастыру (барлығын ақиқат деп қабылдамай, күмәндану; ақпараттан
әртүрлі мағынаны көре білу; өзіндік түсінікке ұмтылу; дәлелдер келтіру).
Интербелсенді оқуды ұйымдастыру ережелері
 
е
 Бірінші ереже. Дәрісхананы немесе кабинетті жұмысқа дайындау.
Дәрісхана (сынып бөлмесі, кабинет) үйренушілердің еркін түрде жұмыс
жасауына қолайлы болуы керек. Мәселен, әр сабақта үйренушілер шағын
топтар құрамын сан рет өзгертуі ықтимал, сол себепті де парталар мен үстелдер
115

олардың емін-еркін қозғалуына кедергі болмауы қажет. Үстелдерді
орналастырудың көптеген тәсілдері бар. Ең бастысы үйренушілердің бір
мезгілде сабақ жүргізушіні көре отырып, топ ішіндегі жұмысқа белсене
араласуға мүмкіндігі болғаны абзал. Тиімді жұмыс жасау үшін қажетті құрал-
жабдықтар (кеңсе тауарлары), флипчарттар, тақта, интербелсенді тақта немесе
жылжымалы тақта болуы шарт. Сондай-ақ, шектеусіз интернеттің болуы сабақ
тиімділігін арттырады, қолайлы жағдай тудырады.

жүктеу/скачать 6.43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: