1.Салалас 2. Сабақтас 3. Аралас Жалғаулықтар: Ыңғайлас мәнді; да, де, та, те, әрі, және
Қарсылықты мәнді; бірақ, алайда, дегенмен.
Себеп-салдар мәнді; өйткені, себебі, сондықтан.
Талғау мәнді: не, немесе, я, яки, не болмаса.
Кезектес мәнді; кейде, біресе, бірде.
Құрамындағы жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысқан құрмалас сөйлемнің түрін салалас құрмалас дейміз.
Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер өзара екі түрлі жолмен байланысады:
Мағыналарының жақындығына қарай, іргелес тұрып, ұласпалы (тиянақсыз) интонация арқылы байланысады. Мысалы:_Берден_бұдан_гөрі_де_шұбалта_сөйлемек_еді,_әлденеден_сүйретпеде_жатқан_қозылары_шу_ете_түсті_('>Мысалы:Берден бұдан гөрі де шұбалта сөйлемек еді, әлденеден сүйретпеде жатқан қозылары шу ете түсті (Ғ.М.) Бұл сөйлемде бірінші жай сөйлемдегі ойға екінші жай сөйлемдегі ой қарама-қарсы айтылу арқылы құрмаласқан.
Салаластың құрамындағы жай сөйлемдер өзара жалғаулық шылаулар арқылы байланысады. Мысалы:Шынында, Әбіштің сөздерінде әрі саясаттық шеберлік бар, әрі, бір жағынан, Семейдің үркек, шорқақ чиновниктерін айламен сескендіру де бар. (М.Ә)
Салалас құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдер сан жағынан тек екеу емес, одан да көп болуы мүмкін. Олардың арасындағы мағыналық қарым-қатынас бірыңғай болмай, әр алуан болып келуі мүмкін.
IV. Жаңа сабақты бекіту. 1.Оқулықпен жұмыс 96-жаттығу
1. Берілген мақал-мәтелдердің екінші сыңарын өздерің ойлап тауып, салалас құрмаласқа айналдырып жазыңдар.
2. Содан кейін тұрлаулы мүшелерінің астын сызып, бір сөздің қайталануынан болған тұрлаулы мүшенің біреуін ғана қалдырып, салалас құрмалас сөйлемдерді бірыңғай мүшелі жай сөйлемге айналдырыңдар.
Еңбек ерлікке жеткізер, ерлік елдікке жеткізер. (Еңбек ерлікке, ерлік елдікке жеткізер.)
