Сабақ көрнекілігі: Қауіпсіздік ережесі жазылған плакаттар. Слайд шоу. Сабақ түрі: Дәстүрлі

Техникалық құралдар мен құрылғыларды пайдаланып ақпараттық процестерді ұйымдастыру ақпараттық технология деп аталады.

Ақпараттық технология үш топқа бөлінеді.

Қағаздық технологиялар - бұл қағаз тасуыштарды (хат, кітап, архив, кітапхана т.б.) пайдаланып, ақпарат жинауды, беруді және өңдеуді ұйымдастыру.

Қағазсыз технологиялар - бұл ақпараттық қағаз тасуыштарды пайдаланбай (радио, теледидар, телефон, телеграф т.б.) арқылы ақпарат жинауды, беруді және өңдеуді ұйымдастыру.

Жаңа ақпараттық технологиялар - бұл ЭЕМ-ді пайдаланып ақпаратты жинауды, беруді және өңдеуді ұйымдастыру.

ЭЕМ адам қатысуынсыз ұзақ және адамның ақпарат өңдеуі жылдамдығынан миллиондаға есе артық жылдамдықпен жұмыс істеуге қабілетті.

Сонымен қазіргі таңда ақпараттық процестерді жүзеге асыратын негізгі құрылғы – компьютер.

Компьютер деп – ақпаратты автоматты түрде өңдеуге арналған аппараттық және бағдарламалық құралдар кешенін айтады.

Компьютер мынадай ақпарат түрлерін өңдей алады.

Мәтіндік

Сандық

Дыбыстық.

Компьютер өңдеу үшін бұл ақпараттың бәрі де сандық түрге айналдырылуы тиіс. Мысалы: мәтіндік ақпаратты өңдегенде компьютерге енгізілген әрбір әріп белгілі бір санмен (0 мен 1-лерден тұратын) кодталады, ал адамға түсінікті болуы үшін, мониторға немесе принтерге шығарғанда кодтары бойынша әріптердің бейнелері шығарылады.

Компьютердің аппараттық құралдары:

- кодтауға және мәліметтер мен бағдарламаларды компьютердің жадына екілік көрсетілуде ұсынуға арналған енгізу құрылғыларынан;

-ішкі және сыртқы болып бөлінетін, деректерді, бағдарламаларды сақтауға арналған компьютер жадынан;

- мәліметтерді өңдеудің және өңдеу процесін басқарудың негізгі құрылғысы – процессордан;

- өңдеу нәтижелерін кері кодтауға және оларды адамға қолайлы түрде шығарып беруге арналған шығару құрылғыларынан;

- бұл барлық құрылғылар арасында ақпарат жеткіщу қызметін атқаратын ақпараттық кеңарнадан тұрады.

Аппараттық құралдардың орналасу схемасы:


Мәліметтерді бағдарламамен өңдейді. Бағдарлама – нұсқаулар тізбегі, оларды орындау барысында компьютер белгілі әрекеттер жасайды немесе мәліметтерді өңдеу мәселесін шешеді.

Бағдарламалық құралдар - әр түрлі мақсаттарға арналған бағдарламалар жиынтығы. Оны бағдарламалық жасақтама деп те атайды.

Олар:

- жүйелік деп аталатын, компьютердің барлық құрылғылары мен мәліметтерді өңдеуді жасақтау жұмыстарын басқаратын;

- бағдарламалау жүйелері деп аталатын, басқа бағдарламаларды өңдеу қызметін атқаратын бағдарламалардан тұрады.

Жүйелік бағдарламалардың ішінде Опреациялық жүйе (ОЖ) негізгі болып табылады. Себебі:

1. 
   ОЖ компьютердің барлық мәліметтерін өңдеу жұмысын ұйымдастырады;
   
2. 
   Ол компьютердің барлық құрылғыларын басқарады.
   
3. 
   Адам мен компьютер арасындағы қарым-қатынасты ұйымдастырады.
   

Компьютерде жұмыс жасау негізінен оның ОЖ-мен жұмыс істеу болып табылады. Сондықтан компьютермен жұмыс жасаудың жеңіл, қиындығы оның ОЖ-нің адаммен қандай қарым-қатынас ұйымдастыруына байланысты. Адам мен компьютер арасындағы қарым-қатынас тәсілі – интерфейс деп аталады. Интерфейстің екі түрі бар. Олар:командалық және терезелік.

Командалық интерфейсте адам компьютермен ОЖ-нің командалары арқылы қатынасады. Командалар көп және жазылу дұрыстығы сақталу қажет болғандықтан мұндай тәсіл жұмыс жасауға қиын. Командалық интерфейсі бар ОЖ – MS-Dos. Ол Windows-қа дейін қолданылды.

Терезелік интерфейс Windows типті ОЖ-де қолданылады. Мұнда компьютермен қатынас маус арқылы жүзеге асады. Команда жазып қажеті жоқ, тек керек әрекетті маус арқылы таңдап, жұмыс атқарылады.

Сонымен бірге Windows-тың MS-Dos-қа қарағандағы артықшылығы, бір мезгілде бәрнеше мәселелерді шешуге мүмкіндік беретіні.

Жүйелік бағдарламалық жасақтамаға драйверлер де кіреді. Бұл компьютерге қосымша құрылғылармен бірге жабдықталатын бағдарламалары. ОЖ қосымша құрылғылармен олардың драйверлері арқыллы қатынасады.

Қолданбалы программалық жасақтама арнайы және әмбебап болып екіге бөлінеді.

Арнайы бағдарламаларға бір мамандықтағы адамдар пайдаланатын бағдарламалар жатады. Мысалы: бухгалтерлік бағдарламалар, проект жасаушылар, дәрігерлер пайдаланатын программалар.

Әмбебеп бағдарламаларға мәтіндік және графикалық редакторлар, электрондық кестелер, т.б. адамдардың көбі пайдаланатын бағдарламалар жатады.

Бағдарламалау жүйелерінң құрамына бағдарламалау тілдері және анайы бағдарламалар кіреді, олар көмегімен құрылған бағдарламалар компьютердің жадына енгізіледі, түзетіледі, тестіленеді және орындалады. Бағдарламалау жүйелерін көбінесе прораммистер қолданады.

Ақпаратты компьютерде сақтау.

Ақпарат компьютердің ішкі және сыртқы жадында сақталады.

Компьютердің ішкі жады негізгі болып табылады, себебі процессор тек осы жадпен тікелей жұмыс істейді. Оны көп жағдайда оперативті (жедел) жады деп атайды. Компьюттер өшкенде жедел жады тазарады.

Мәліметтер мен бағдарламалар ішкі жадтың ұяшығына байт немесе байттар тобы түрінде орналасады. Олармен ұяшықтың адресі бойынша қатынасады.

Компьютердің сыртқы жады ақпаратты ұзақ уақытқа сақтауға арналған. Ол қатқыл дискіде, иілгіш дискіде, лазерлік дискілерде, магнитті таспаларда орналасады.

Ал сыртқы жадқа ақпарат белгілі бір үлестер (порциялар) түрінде жазылады. Мұндай үлестер файлдар деп, құрылым файлдық деп аталады. Басқаша айтқанда файл – бір типті байттар тізбегі.

Файл деген ағылшын тілінен аударғанда қапшық дегенді білдіреді. Нені файл деуге болады. Файл дегеніміз – бағдарламалар, мәліметтер немесе олардың бөліктері. Файл атауы өзара екі нүктемен бөлінген бөліктерден тұрады. Бірінші бөлігі өз аты, екінші бөллігі кеңейтілуі.

Файлдарды біртұтас обьект ретінде жазуға, көшіруге, жоюға, даярлауға, жылжытуға, қайта атауға болады.

Яғни сыртқы тасуыштағының бәрі де файл ретінде сақталады.
Тақырыпты бекітуге сұрақтар:

1. 
   Компьютер дегеніміз не?
   
2. 
   Аппараттық құралдар неден тұрады?
   
3. 
   Бағдарламалық құралдар ұғымына не кіреді?
   
4. 
   Компьютерде қандай мәліметтер түрлері өңделеді?
   
5. 
   Компьютердің бағдарламалық жасақтамаларына не кіреді?
   
6. 
   ОЖ-нің негізгі функцияларын ата?
   
7. 
   Интерфейс деген не?
   
8. 
   Қолданбалы бағдарламалардың міндеттері қандай?
   
9. 
   Бағдарламалау жүйелері не үшін қолданылады?
   
10. 
    Драйвердің ролі не?
    
11. 
    Компьютер ішкі жадта қалай орналасады?
    
12. 
    Сыртқы жадтың қандай құрылғыларын білесіңдер?
    
13. 
    Файл дегеніміз не?
    
14. 
    Файлдармен қанндай операциялар жүргізуге болады?
    

Сабақ аяқталды

Сау болыңыздар

– сабақ сыныбы____ күні _______ Пән мұғалімі ________________
Тақырыбы: Информатика дегеніміз не? Компьютер ақпарат өңдеу құралы. Компьютердің аппараттық және бағдарламалық жасақтамалары. Ақпаратты компьютерде сақтау.

Сабақ мақсаты: а) Оқушыларды информатика пәнімен, негізгі ақпараттық процестермен, компьютер өңдейтін ақпарат түрлерімен таныстыру. Бағдарлама және бағдарламалық жасақтармен таныстыру.

Сабақ түрі: Дәстүрлі

Сабақ әдісі: Практикалық жұмыс беру, кроссвордтар шешу, сұрақ-жауап

Сабақ типі: Қайталау, пысықтау сабағы

Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын тексеру

Үй тапсырмасы бойынша тапсырмалар беру

Үй тапсырмасын қорыту

Үйге тапсырма

Сабақты қорытындылау

Үй тапсырмасы 1.3 тақырып. Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар:

1. 
   Компьютер дегеніміз не?
   
2. 
   Аппараттық құралдар неден тұрады?
   
3. 
   Бағдарламалық құралдар ұғымына не кіреді?
   
4. 
   Компьютерде қандай мәліметтер түрлері өңделеді?
   
5. 
   Компьютердің бағдарламалық жасақтамаларына не кіреді?
   
6. 
   ОЖ-нің негізгі функцияларын ата?
   
7. 
   Интерфейс деген не?
   
8. 
   Қолданбалы бағдарламалардың міндеттері қандай?
   
9. 
   Бағдарламалау жүйелері не үшін қолданылады?
   
10. 
    Драйвердің ролі не?
    
11. 
    Компьютер ішкі жадта қалай орналасады?
    
12. 
    Сыртқы жадтың қандай құрылғыларын білесіңдер?
    
13. 
    Файл дегеніміз не?
    
14. 
    Файлдармен қанндай операциялар жүргізуге болады?
    

Сұрақтарға жауап беріліп болған соң оқущыларға карточка үлестіріледі.

Карточка:




Карточка беріліп, жауап бергеннен кейін тақтаға Ақпаратты компьютерде сақтау тақырыбына арналған плакат ілініп, оқушыларға жеке жұмыстануға тапсырма беріледі.

Оқушылардың бжауаптары бағаланады.

Үйге тапсырма тақырыпты оқып келу.

Сабақ аяқталды

Сау болыңыздар




– сабақ сыныбы____ күні _______ Пән мұғалімі ________________
Тақырыбы: Есептеуіш техникасының даму тарихы. ЭЕМ-нің қоғам өміріндегі ролі. ЭЕМ-ді қолдану аймақтары.

Сабақ мақсаты: а) Оқушыларды ЕТ-нің даму тарихы мен оның құрылуының негізгі принциптерімен таныстыру.

Сабақ түрі: Дәстүрлі

Сабақ әдісі: Пікірлесіп-түсіндіру

Сабақ типі: Жаңа білімді меңгрету сабағы

Сабақ барысы: Ұйымдастыру кезеңі

Үй тапсырмасын тексеру

Жаңа сабақ түсіндіру

Жаңа сабақты бекітуге сұрақтар, тапсырмалар

Үйге тапсырма

Сабақты қорытындылау

Сәләматсыңдар ма?

Үй тапсырмасы Информатика дегеніміз не? Компьютер ақпарат өңдеу құралы. Компьютердің аппараттық және бағдарламалық жасақтамалары. Ақпаратты компьютерде сақтау.

Үй тапсырмасы бойынша сұрақтар:

1. 
   Компьютер дегеніміз не?
   
2. 
   Аппараттық құралдар неден тұрады?
   
3. 
   Бағдарламалық құралдар ұғымына не кіреді?
   
4. 
   Компьютерде қандай мәліметтер түрлері өңделеді?
   
5. 
   Компьютердің бағдарламалық жасақтамаларына не кіреді?
   
6. 
   ОЖ-нің негізгі функцияларын ата?
   
7. 
   Интерфейс деген не?
   
8. 
   Қолданбалы бағдарламалардың міндеттері қандай?
   
9. 
   Бағдарламалау жүйелері не үшін қолданылады?
   
10. 
    Драйвердің ролі не?
    
11. 
    Компьютер ішкі жадта қалай орналасады?
    
12. 
    Сыртқы жадтың қандай құрылғыларын білесіңдер?
    
13. 
    Файл дегеніміз не?
    
14. 
    Файлдармен қандай операциялар жүргізуге болады?
    

Есепшот суреті

Ең ерте заманғы және бәрімізге белгілі есептеу құралдары есепшот болып табылады. Есепшоттың пайда болған уақытын ешкім де дәл айта алмайды. Деректерге қарағанда есепшоттың жасы 2000-5000 жыл болуы мүмкін. Ал пайда болған жері ертедегі Қытай немесе ертедегі Египет, тіпті ежелгі Греция болуы да мүмкін. Бұл санау құралын гректер мен Батыс Европалықтар «Абак», қытайлықтар «Суанпан», жапондықтар «Серобян» деп атаған. Бұл құралды оның шұңғыл тақтада орналасқан тастарын араластыру және жылжыту арқылы пайдаланған. Тастар піл сүйегінен, түрлі-түсті әйнектерден, металдан жасалған. Оның өзгертілген түрі осы күнге дейін қолданылып келеді.

Логарифмдік сызғыш суреті

Мұндай құрал жасау идеясын 1660 жылы Исаак Ньютон ұсынған болатын.

Паскаль машинасы суреті

1642 жылы француз математигі Блез Паскаль он тоғыз жасында дүние жүзі бойынша бірінші рет қосу машинасы деген атпен белгілі, жетектер мен дөңгелектерден тұратын механикалық есептеу машинасын жасады. Мұнда көп мәнді сандарды қосу мүмкін болды.

Арифмометр суреті

1694 жылы атақты неміс математигі Лейбниц Паскальдың идеясын дамытып, өзінің механикалық есептеу машинасы – арифмометрді құрастырды

Е
Бэббидж машинасы суреті
септеуіш машиналардың қарқынды дамуы ХІХ ғасырдан бастау алды.

«Адамсыз есептеулер автоматының» авторы ағылшын оқымыстысы Чарльз Бэббидж еді, оны қазіргі компьютердің атасы деп атайды.

1833 жылы ол программа арқылы басқарылатын «Аналитикалық машина» жобасын жасады

Бұл машинада қазіргі компьютердің құрылғылары: деректер мен нәтижелерді сақтауға арналған жад, сандар мен амалдар орындайтын арифметикалық құрылғы, берілген программаларды есептеу барысын қадағалап отыратын басқару құрылғысы, енгізу және шығару құрылғысы болды. Дүние жүзі бойынша бірінші рет1846 жылы Бэббидж машинасына программа жазған Дж.Байронның қызы Ада Лавлейс болды.

ХІХ ғасырдың соңында американдық Герман Холерит есепші-перфорациялық машина құрастырды.

Холлерит машинасы суреті

Ол 1880 жылы АҚШ-та жүргізілген халық санағының құжаттарын санауға пайдаланылды.

Өз машинасының көмегімен Холерит көп адамдар жеті жыл бойы есептейтін есептеулерді үш жылда орындауға мүмкіндік алды. Холерит есепші-перфорациялық машина жасайтын фирма құрды, ол қазір дүние жүзіне әйгілі компьютер шығаратын ІВМ фирмасына айналды.

1
Марк-1 суреті
944 жылы американ математигі Говард Айкен «Гарвард» университетінде программамен басқарылатын, релелік және механикалық элементтерге негізделген «Марк-1» автоматты есептеуіш машинасын құрастырды.
Х
ENIAC ЭЕМ-і суреті
Х ғасырдың І жартысында радиотехника қарқынды дамыды. Электрондық шамдар алғашқы электрондық есептеуіш машиналардың негізі болды. Бірінші электрондық есептеуіш машинасы 1946 жылы АҚШ-тың Пенсильван университетінде жасалды, оны ENIAC деп атады
Оның салмағы 30 т. және оның 18 000 электрондық шамдары болды, ол бір секундта 15 мың қосу, азайту амалын, 3000 көбейту амалын орындай алды.Жұмыс кезінде өте тез қызатын болғандықтан ол арнайы суытылуды талап етті. Релелі машиналарға қарағанда оның амал орындау жылдамдығы мың есе жоғары болды.

Б

БЭСМ суреті

ЭЕМ-нің даму тарихы бірнеше буындарға бөлінеді. Буындардың ауысуы электрондық техникалардың дамуымен, ЭЕМ-нің элементтік базасының ауысуымен байланысты.

Оларда ээлектрондық шамдар пайдаланылған ENIAC және барлық басқа ЭЕМ-дер - ЭЕМ-нің бірінші буынына жатады. (1940-1955 жылдар.) Оларды қазіргі ЭЕМ-нің аталары деп атауға болады.

Егер Бэббидж машинасын еске алсақ, оны ЭЕМ-нің арғы атасы деуге болады. Бірінші буындағы машиналар бірнеше жүздеген шаршы метр орын алатын және мыңдаған электрондық шамдар бар алып құрылғылар еді. Оларға бағдарламалар мен мәліметтерді енгізу үшін, перфоленталар мен перфокарталар пайдаланылды. Бұл машиналар үшін бағдарламалар машиналық командалар тілінде құрылды, сондықтан сол кездерде кез келген адамдарға онда бағдарламалау мүмкін болмады. Ең жылдам машиналардың есептеу жылдамдығы секундына 20000 операция еді.

1955 жылдан бастап келесі, екінші буындағы ЭЕМ-дер пайда бола бастады. Оларда электрондық шамдардың орнына жартылай өткізгіштер-транзисторлар пайдаланылды.

Сонымен, ЭЕМ-нің көлемі бірнеше есе кішірейді, пайдаланатын электр қуаты да азайды, сонымен қатар олардың жылдамдығы секундына бірнеше ондаған мың операциларға жетті. Сол кездерде жоғары деңгейдегі бағдарламалау тілдері: Фортран, АЛгол, Кобол қолданыла бастады. Бағдарламаларды құру машинаның модеінен тәуелсіз бола бастады.

Біраз уақыттан кейін электрондық өндіріс орындары интегралдық схемелер жасай бастады. Интегралды схема – бұл шағын жартылай өткізгіш кристалдар, оларда бірнеше жүздеген, тіпті мыңдаған транзисторлар бар. Сонан кейін, бірнеше жүздеген мың транзисторлардан тұратын жартылай өткізгіш кристалл – үлкен интегралдық схема (ҮИС) пайда болды.

Интегралдық схема негізінде құрастырылған ЭЕМ-дер - бұл үшінші буындағы ЭЕМ-дер. Бұл машиналардың жады үлкен , ал орындау жылдамдығы секундына бірнеше миллион операцияға жетті. Магниттік таспаларда жинақтауыштарға қарағанда әлдеқайда жылдам жұмыс істейтін және ақпараттың шексіз мөлшерін сақтауға қабілетті сыртқы есте сақтау құрылғыларының жаңа түрі - магниттік дискілер пайда болды.

Үшінші буындаға ЭЕМ-дер бір иашинада бірнеше бағдарламаларды қатар орындау мүмкіндігін берді. Мұндай режим мультипрограммалық режим деп аталды. Осы кездерде деректер базасы, өндірсті басқарудың автоматтандырылған жүйелері жасалып, ЭЕМ-дер халық шаруашылығында кеңінен қолданыла бастады.

1971 жылы АҚШ-тың «Интел» фирмасы компьютердің негізгі блогы - процессордың жұмысын орындауға қабілетті өте үлкен интегралдық схеманы – алғашқы микропроцессорды жасады. Микропроцессордың жасалуы - бұл информатикадағы революция болды. Осының нәтижесінде үстелдеріңде кішкене ғана ЭЕМ тұр, ол дербес компьютер ДК – деп аталады.

Қазіргі кездегі ЭЕМ-дер - бұл төртінші буындағы ЭЕМ-дер. Олар 70-жылдардан бастап өндіріске енді. Бұл ЭЕМ өзінің жадының көлемі мен есептеу жылдамдығы бойынша бірінші буындағы ондаған ENIAC типті ЭЕМ-дерге тең.

1980 жылдан бастап АҚШ-тың IBM фирмасы дербес компьютерлер шығару бойынша дүние жүзілік нарықта жетекші орын алды. Ал 90-шы жалдардың басынан бастап Apple Corporation фирмасының Macintosh маркалы машинасы көпшілікке таныла бастады. ҚР-ның Ұлттық радиоэлектроника және байланыс орталығы Германияның Siemens фирмасымен бірлесіп, мектептерге арналған дербес компьютерлерді шығару ісін жолға қойды.

Біз ЭЕМ-нің төрт буынын қысқаша қарастырдық. Олардың бір-бірінен айырмашылықтары көп, бірақ барлығының бірдей бір кемшілігі бар. Олармен жұмыс істеу үшін, арнайы тілді қолдану керек, әйтпесе олар сендерді түсінбейді. Бұл үшін сендер оны белгілі бір бағдарламалау тілінде жазуларың керек.

Қазіргі кезде көптеген елдерде бесінші буындағы ЭЕМ-ді жасау ісі қолға алынуда. Бұл машиналар кәдімгі адам сөйлейтін тілге жуық тілді түсінетін , яғни «жасанды интеллект» ЭЕМ-дері болуы керек. Бұл идея толығымен іске асқанда, ЭЕМ-ге кәдімгі сөзбен мәселені ттүсіндіріп, айтасыңдар, ал компьютер өзі бағдарламаны құрып, мәселені шешетін болады.

4

3

а

6

1

х

5

б

э

б

б

и

д

ж

м

о

а

ж

э

л

к

9

о

7

п

а

с

к

а

л

ь

ш

й

м

е

а

с

2

8

а

р

и

ф

м

о

м

е

т

р

10

э

и

и

т

р

а

н

з

и

с

т

о

р

к

и

а

к

жүктеу/скачать 2.25 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: