Сабақ тақырыбы : Қос сөздерден өткенді қайталау

1. 
   Сын есімнің жасалуы.
   
2. 
   Орхон-Енисей ескерткіштерінде кездесетін сын есімдер.
   
3. 
   Ешбір тіреусіз күмбез.
   

жұмбақтын шешуін тап, сын есімдерді тауып, түрлерін ажырат.

4. Тіреусіз сөзіне морфологиялық кешінді талдау жаса.

5.Алтын сөзіне фонетикалық кешінді талдау жаса.

б.Берілген сын есімдерді қатыстырып ойтолғау жаз: қыз, әдемі, сыпайы, гүлдей, жайдары, ұзын бойлы, білімді, қалың, сабырлы, желсіз, шашты.
Тіреусіз


1 .Тіреусіз 2 құрамынан түр .

2. Құрылысына қарай: дара.

3. Тұлғасына қарай туынды.

4. Сөзде 1 лексикалық, 2 грамматикалық мағына бар.

5. Лексикалық мағынасы заттың қасиетіне берілген атау.

6. 1 Грамматыкалық мағына тіреу зат есім.

7. - сіз зат есіммен сын есім тудыратын жұрнақ.

8. Тіреусіз кандай? Қатыстық сын есім.

1 .Жуан буынды сөз (а.ы жуан дауыстылар)

2. Ал-тын

т.б б.б

3. 
   Ал-тын бір жағдайда ғана тасымалданады.
   
4. 
   Екпін - тын буындағы ы-ға түсіп тұр.
   
5. 
   Алтын-түбір
   Буын үндестігі жоқ.
   
6. 
   Алтын дыбыс үндестігі жоқ
   

І.Сан есімнің түрлері, жасалу жолдары.

2. Орхон-Енисей еекерткіштерінде кездесетін сан есімдер.

З. Жиырма беске келгенде

Шайқалып аққан сең едің. ( Бұқар жарау) Олеңіндегі сан есімдерді тауып, түрлерін ажырат, дәләде.

1.Жиырма беске 3 кұрамынан түр.

2.Кұрылысына қарай; күрделі

З.Тұлғасына қарай;туынды.

4.Сөзде I лексикалық 2фаммагикалық мағына бар.

5 Лексикалық мағынасы саңға берілген атау.

б 1-грамматикалық мағына жиырма бес неше? сан есім

7-ке барыс септігі арқылы берілген

категориалық грамматикалық мағына.

8. Жиырма беске күрделі есептік сан

есім.
ІҮ топ Үстеу
1.Үстеудің мағыналық түрлері, жасалу жолдары.

2.Орхон-Енесей ескерткіштерінде кездесетін үстеулер.

Үстеулерді тауып, ережесін айт.

4. Бүгін сөзіне морфологиялық кешенді талдау жаса.

5.Ертең сөзіне фонетикалық кешенді талдау жаса.

6.Балаша, ерте, кеш, шалқсынан, әжептәуір, қыруар, нағыз, акырып, бері, күні-түні үстеулерді қатыстырып ойтолғау жаз.
Қазір:

1. 
   Бір құрамынан тұр.
   
2. 
   Құрылысына қарай: дара.
   
3. 
   Тұлғасына қарай: негізгі.
   
4. 
   Сөзде 1 лексикалық, Іграмматикалық мағына бар.
   
5. 
   Лексикалық мағынасы: мезгілге берілген атау,
   
6. 
   1 грамматикалық мағына қашан? үстеу.
   
7. 
   Мағынасына қарай: мезгіл үстеу.
   

2. 
   Ер-тең
   т.б. б.б
   
3. 
   Ер-тең бір жағдайда ғана тасымалданады.
   
4. 
   Ер-тең екпін -тең буындағы е-ге түсіп тұр.
   
5. 
   Буын үндестігі жоқ.
   
6. 
   Дыбыс үндестігі жоқ.
   

5O=2 □3 Δ

1Δ (қатан)

2□=___□Ø___; 2▲= −−−−−−−−−−−−

2□(е²жіңішке) 2Δ (р, н Үнді)
2□=___□Ø___; 2□=___□Ø___;

2□(е²езулік) 2□(е²ашық)

1. 
   Ұйымдастыру кезеңі
   
2. 
   Жаңа сабақ
   

Ол екі арада банды атын ұстап мініп алып, Хамиттің атына қарай ұмтылды.

Асты сызылған сөздерге қандай сұрақ қойгызу арқылы жіктеу есімдік ережесіне тоқталу.

Балалар енді осы сөйлемді жекеше көпше түрде айтып көрейік

1. 
   мен біз, біздер
   
2. 
   сен сендер
   

Жіктеу есімдіктерін теріп жазу:

Ол, сен, сен, мен.

194-жаттығу.

Оқулық бойынша орыңдау.

Жаттығудағы сен, біз, сенімен, сенен есімдіктерне морфологиялық сатылай комплексті талдау жасаңыз.

Сенімен сөзіне фонетикалық кешенді талдау жасаңыз.

Сенімен.

7 O=3 □4 Δ 3 □= __□Ø_______

3 □(е²і езулік)□
3 □=_____□Ø________ 4 Δ=__1Δ(с қатаң)Δ____

3 □(е² і)жіңішке□ 3Δ(н²м) үндіΔ

Мен жіктеу есімдігімін. Зат есімге ұксас болғанымен, менің өзіндік ерекшелігім бар.Септік жалғауын жаныма серік етемн.Септік жалғауынсыз тұрғанда

сөйлемде көбіне бастауыш қызметін атқарамын.

Балалар, сіздер мені үнемі қолданасыздар, бірақ жіктеу ексімдігі екенімді білмей жүрдіңіздер. Енді мені естен шығармайтын боласыздар. Сіздермен танысқаныма қуаныштымын.

Екі көрген таныс- демей ме қазақ.

Ендеше, менімен үнемі кездесесіздер. Яғни, доспыз ғой? Мені ұмытпайды деп сенемін.
Үйге: 195- жаттығу
Морфологиялық талдау
Сен

1. 
   Бұл сөз екі құрамнан тұрады: Сен
   
2. 
   Тұлғасына қарай- негізгі (себебі бір ғана түбірден жасалған)
   
3. 
   Құрылысына қарай- дара
   

4. 
   Сөзде 1 лексикалық, ] грамматикалық мағына бар.
   
5. 
   Лексикалық мағынасы - адам есімінің орнына жұмсалатын атау.
   
6. 
   Грамматикалық мағынасы- жалпы грамматикалық мағына- есімдік.
   
7. 
   Кім? Деген сұраққа жауап береді.
   
8. 
   Мағынасына қарай жіктеу есімдігі
   

1. 
   Жіңішке буынды сөз ( е2, і жіңішке дауыстылар)
   
2. 
   Се- ні- мен
   а.б а.б б.б
   
3. 
   Се-німен. Сені-мен 2 жағдайда тасымалданады.
   
4. 
   Екпін - мен буындағы е-ге түсіп тұр.
   
5. 
   Сені+мен. Буын үндестігі бар.
   
6. 
   Сені+мен. Дыбыс үндестігі бар, ішерінді ьпдтал
   д/ты үнді
   

Үй жұмысын тексеру.

Күллі оқушы

Осы тіресерге ортақ мағна не?

Ортақ мағына жалпылау, жинақтау мағыналарын білдіреді.

Ендеше, балалар, жалпылау, жинақтау мағыналарын білдіретін есімдіктің түрі жалпылау есімдігі деп аталады.

Жоғарыдағы асты сызылған мысалдар жалпылау есімдігі екені ескертіледі.

200- жаттығудағы.

Өлеңдердегі жалпылау есімдігінің астын сызу.

Сөйлем құрастыру.

Есімдіктер	Жалпылау есімдігі
Жіктеу	Біз бәріміз мектепке бардық.
Өздік	Өзіміз түгіл жиналдық
Сұрау	Қайдағы бәрі келді?
Сілтеу	Аналар, баршасы бізді тыңдады

Жазған сөйлемдерінен бір жалпылау есімдігіне морфологиялық сатылай комплексті талдау, бір жалпылау есімдігіне фонетикалық кешенді талдау жасау.

1. 
   Бұл сөз 1 құрамнан тұр
   
2. 
   Тұлғасына қарай- негізгі сөз
   
3. 
   Құрылысына қарай- дара
   
4. 
   Сөзде 1 лексикалық, 1 грамматикалық мағына бар.
   
5. 
   Лексикалық мағынасы жалпылау мағынасына берілген атау.
   
6. 
   Грамматикалық мағына- есімдік
   
7. 
   Қанша? деген сұраққа жауап берді жалпылау есімдігі.
   

1. 
   Оқушылардың теориялық ж/е іс-тәжірибелік білім дәрежелерін бақылау.
   Ауызша ж/е жазбаша жұмыстар орындату арқылы оқушы деңгейін анықтау.
   
2. 
   Оқушыларға адамдардың ақыл-ойы табиғаттың ұлы заңымен үйлесу керек екецдігін
   ұғындыру.
   

Талдау дағдысын қалыптастыру.

маркерлер, суреттер, сабаққа қаетті плакаттар.

1.Оқушылармен амандасу

2.Сынып тазалығы мен оқушыларды түгендеу.

3. Оқұшыларды топқа бөлу.

- Балалар, бүтінгі өтетін сабағымыз - шылаудан өткенді қайталау. Яғни, біз сіздермен шылау тақырыбын аяқтадық. Әр тараудың сонында өздерініз білесіздер біз білім диаграммасын шығарыл отыратынбыз, ендеше бүгін сіздер шылауды қаншалықты менгергендеріңізді бақылаймыз.

Ендеше, сабағымызды бастайық. Математикалық сынып болғандықтан геометриялық фигуралары бойынша таңдап алу.

Сөйтіп өздерінің таландарына түскен тақырыптар бойынша жұмыс түрін бастаймыз.

Топтастыру оқушыларды еркін ойлауға және тақырыпты ашық талқылауға бағытталған оқыту стратегиясы.

І.Оқушыларға <Көктем> тақырыбын бердім.

2. Алдарына дайын қағаз (плакат)қойылды. Уақыт 5 минут.

3-<Көктем> тақырыбы бойынша ойыңызға келген сурет салу. Ол сурет арқылы шылауды

бейнедейміз. (топпен жумыс).

4. Берілген уақыт біткенше жаза берідіздер.
Топ идеяларды топтастырып жазады.

І.Топ мүшелері ойын қорытып болған сон, уақыттың біткенін ескертемін.

2. 
   Үш қатар да жазғанын тақтаға іледі.
   
3. 
   Топ атынан шықкан окушы <Шылау> анықтамасын айтып береді.
   
4. 
   <Шылау> туралы кіріспе сөзінде толық айтып кетеді.(8-9 минут).
   

78

Зерттеңіз: 4 минут жалпы шылау туралы топ оқушылары өздері білетін, оқыған білімдерін ортаға салады. 2 оқушыдан шылаудың зерттелу тарихы, деңгейі жөнінде сұрау өтемін. I Тақтаға диаграммаларды толтырып болғасын 3 сөз беріліп, осы сөздерге фонологиялық, фонетикатикалық талдау жасалады.

3□(а³)æóáí

З_□= ---------------;

ٱØ

3□(а³)áǿǔ□

ٱØ

3□(а³)åçơëêê

ٱØ

Табу керек: Δ=?

2Δ(ň,ơ)□áóáæ+ΔØ

3Δ= ----------------------;

1Δ(í) ٪óí ä

Астанадан

1. Бұл сөз жуан буынды сөз.

2. Ас -та-на-дан болып 4 буынға бөлінеді. Себебі сөзде 4 дауысты 4 дыбыс бар.

3.

Ас- Бұл сөз үш жағдайда

та- тасымалданады. Себебі сөз буын

на- жігіне сәйкес тасымалданған.

дан-

5. Сөзде буын үндестігі бар.

Ас - та - на +дан – (ден)

Жұмыстар талданып болған соң Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың жолдауында атап өткендей, білім саласындағы елеулі өзгерістер жайында тоқталамыз. Оқушыларды жолдаудан алған үзінділерден шылаулар таптыру.

Сонымен қатар биылғы жыл Елордамыз Астана қаласына 10 жыл толып отыр. Осы он жыл ішінде қаламыз қандай жетістіктерге қол жеткізгенімізді білесіздер. Ендеше сол жөнінде қазір біз сіздермен компьютерден мультимедиялық энциклопедиядан көре отырып «Асқағым-Астанам» деген тақырыпта мәтін құрастыру. Ол мәтіндердің ішінде шылау сөздер болуы керек. 4 минут уақыт беріледі. Уақыт біткен сон мәтін оқылып талданады және ішінен шылаулар теріліп айтылады.

Сабақты бекіту:

Тестік тапсырмалар бойынша жасалады. 10 сұрақ берілген 2 минут ішінде сұрақтарға жауап беру және бір-бірінікін тақтадағы тестін кілті бойынша тексеру.

Сабақ тақырыбы: Еліктеу сөздің түрлері

Сабақ тақырыбы: аралас сабақ.

Сабақтың әдісі: әңгімелеу, салыстыру.

1. 
   Сабақтың білімділік мақсаты: лексикалық сөздік қорларын дамыту, еліктеу сөздердің
   түрлері, мағыналық ерекшеліктеріе түсінік беру, фонетикалық талдау жасату.
   

1. 
   Сабақтың тәрбиелік мақсаты: әсерлеп, бейнелеп сөйлеуге дағдыландыру.
   
2. 
   Пәнаралық байланыс: салауаттану, әдебиет.
   

1. 
   Сабақтың мақсатымен таныстыру.
   
2. 
   Еліктеу сөздердің басқа сөз таптарынап айырмашылықтары жайлы,
   келтірген мысалдары, жаттығу жұмыстары, анықтамасы жайлы тусініктерін
   пысықтау.
   

1. 
   Келтірген мысалдарға сүйеніп, анықтамасын айт.
   
2. 
   Бір-екі еліктеу сөздерге мағыналық фонетикалық талдауларын тексеру.
   

Қорытындылай келе, тілімізге кұбылыстарға, қоршаған ортаға, табиғатқа байланысты сан алуан қимылға, дыбысқа еліктеуден туған сөздерді - еліктеу сөздер дейміз.

Ал бүгін еліктеу сөздердің мағына жағынан екі түріне бейнелеуіш және еліктеуіш сөздерге тоқталамыз.

Табиғатта заттардың қозғалуы, бір-бірімен соғылуы, түрлі қимыл, әрекеттердің нәтижесінде әр түрлі дыбыстар пайда болады, сол дыбыстарға еліктеуден пайда болған сөздер - еліктеуіш сөздер. М: Сатыр-сұтыр сойыл, құрық үні.

Баяғы жартас — бір жартас,

Қанқ етер, түкті байқамас. (Абай)

Ол тарс-тұрс ете қалған дыбысқа жалт қарады. (І.Е.)

Ол ол ма, аздан соң жүрегі дүрс-дүрс соғып, басы айнала бастады. (С.Ж.)

Сонадайдан жарқ-жұрқ ойнап, назар аударған өз күмбезі екен (М.С.)- Сондықтан ашу мен ыза қысып, қалш-қалш етеді. (З.Ақ.)

Еліктеуіш сөздер де, бейнелеуіш сөздер де қосарланып та, қайталанып та, көмекші етістікпен, көбінесе ет көмекші етістігімен тіркесіп жұмсалады.

Дені сау адамның құлағы естіп, көзі көреді. Құлағы ауыр, көзі зағип адамдарда бұл мүмкіндіктер шектеулі.

Жаңалықты, әңгімені қол, ауыз қимылы арқылы қабылдайды.

- бір-екі еліктеу сөзге фонетикалық талдау жасату.

Жалт-жұлт, (бұл сөз айтылу, жасалу жолына қарай, жуан буынды сөз). Құрамындағы дауысты дыбыстары жуан, бір буынды, бітеу буып, қосарлану арқылы жасалған.

Дауысты дыбыстарын жіктеу.

Жалт-жұлт.

1. 
   12о=2п (а, ұ) тілдің қатысына қарай жуан.
   
2. 
   □12=1□ (а-езулік), 1□ (ұ-еріндік).
   

305-жаттығу. (суретке сүйеіп мәтін құрау) 306-жаттығу.