Жаңа тақырып
|
Пікірталас (сөз сайысы, ой бөліс, ой талқы) - ойындар арқылы пікірсайыс білігін қалыптастыру. Тіл үйренушілердің шешендік сөйлеу мәнері, адамдармен шынайы қарым-қатынасқа түсу мүмкіндігі тек қана пікірталас тудыратын тақырып төңірегінде қатысымға түскен кезде ғана жүзеге асырылады. Оқу үдерісінде мұндай пікірталастыру, қарым-қатынасқа түсу арқылы, тіл үйренушінің қызығушылығын арттыратын ойындарды қалай ұйымдастыру керек. Тіл дамыту сабақтарында оқытушы мәселелік және сөз сайысын тудыратын оқу материалдарын мол қамту керек. Мұндай материалдарға пікірталасын дамытатын, тудыратын мәтіндер мен тапсырмалар іріктеледі. Пікірталас ойынының мақсаты.
1. Оқытушы пікірталасты қалай тудыру жағдаятын ұсынады және қалай өткізуді үйретеді.
2. Тіл үйренушілерді пікірталас мазмұнында шешен сөйлеуге, ойын дұрыс жеткізуге үйрету.
3. Ұлттық шешендік өнер нәрін, сөйлеу мәдениеті аса жоғары, пікірін дәлелдейді, жеткізе алатын ұлылардың, белгілі ақын-жазушының ата-бабаларынан қалған қанатты сөздерді барынша пайдаланып, әдемі жатық сөйлеуге үйрету.
Пікірталасты жүргізу бірнеше кезеңдерден тұрады:
" Дайындық кезеңі;
" материал жинау кезеңі;
" өзара пікірлесу кезеңі;
" материалмен танысу кезеңі;
" сөйлеуге дайындық кезеңі.
Пікір алмасу - латын сөзі (discussio), беретін мағынасы "зерттеу", "талқылау", "талдау". Пікір алмасу көпшілік арасында өтеді. Мақсаты-әр түрлі қозғалыстарды салыстыра зерттей отырып, шындық пікірді көрсету, талас мәселенің шешімін іздеп табу. Пікір алмасу - дұрыстыққа көз жеткізудің ең тиімді тәсілі, өйткені қатысқандар көзі жеткендіктен де бір пікірге өздері келеді.
Ойталқы сөзі латын тілінен алынған (disputatio), мағынасы - "ой жүгірту", "жарыс сөз", "айтыс". Ойталқы ғылыми және қоғамдық мәні бар тақырыптардың төңірегінде көпшілік арасында өтетін сөз жарысы. Сөз жарысына қатысқандар белгілі бір пікірге тоқталады.
Пікірсайыс - көне гректің сөзі (polemikos), мағынасы - "жаулық", "дұшпандық". Әрине, бүгінгі мағынасы басқаша: талқылау мақсатында жиналыстарда, баспасөз беттерінде орын алатын сайыс. Мұнда қарсы жақты жеңіп шығу, өз пікірінде қалып, соны бекіту. Сайысшылар әлеуметтік мәселелерді шешеді, қоғамның дамуына жол бермей отырған кедергілермен күреседі.
Ойбөліс - француз сөзі (debat), мағынасы - "айтыс", "жарыссөз". Ойбөліс - көпшілік алдында екі адамның не екі топтың бірдеңе туралы ой пікірлерін ортаға салуы.
Сөзталас - орыс сөз (прения), мағынасы қандай да бір мәселені көпшілік арасында талқылау. Сөзталас ойбөліс сияқты, баяндамаларды талқылағанда, хабарламалар жасағанда, жиналыстар мен конференцияларда орын алады.
Америкалық Парламенттік Формат (АПФ) – бұл парламенттік тұрпаттағы дәйектердің, тапқырлықтың және риторикалық қасиеттердің сайысы. Әрқайсысы екі ойыншыдан тұратын екі команда – Үкімет пен Оппозиция қаралуға ұсынылған қарарды талқылайды. Әр раундқа жаңа қарар таңдап алынады. Пікірсайыс барысын палата спикері басқарады. Ол сонымен бірге сайыстың төрешісі қызметін атқарады. Егер раундта бірнеше адам төрешілік етсе, онда олардың арасынан бір палата спикерін таңдап алынады.
Карл Поппердің пікірсайысы, философтың атымен аталған, бұл ең көп таралған пікірсайыс форматы. Оның негізі екі пункт арасындағы классикалық талқылауға негізделген: біреуі оң және біреуі жағымсыз.
Бұл пікірсайыс алдын-ала дайындықты қажет етеді, өйткені дәлелдер келтірген кезде оларды статистикалық мәліметтер, дәйексөздер, ғылыми дәлелдер және басқалармен қамтамасыз ету қажет.
Карл Поппер форматы екі негізгі бөліктен тұрады: сөйлеу кезеңі және сұрақтар туры, оларды пікірсайыс қажеттіліктеріне сәйкес қиыстыруға болады.
Линкольн-Дуглас пікірсайысы - бұл 1858 жылы Авраам Линкольн мен Стивен Дуглас арасында болған пікірталастардан туындаған ең танымал пікірсайыс формаларының бірі.
Бұл пікірсайысқа тек екі адам қатысады, олар әлеуметтік сипаттағы мәселелерді (құндылықтар, моральдық принциптер және басқаларын) талқылайды.
Спикерлер қосымша деректерді (статистика, сандар, басқаларын) қажет етпейді, керісінше өз дәлелдерін келтіру үшін логиканы қолданады.
Бұл пікірсайыс жеті кезеңнен тұрады.
Австралиялық дебат үш адамнан тұратын екі топпен жүзеге асырылады, олар «ұсыныс» деп аталатын тақырыпты талқылайды.
Ұсыныс қолдауға немесе жоққа шығаруға болатын оң форматта ұсынылған, мысалы: «мысықтар иттерден жақсы».
Команданың үш мүшесінің әрқайсысы атқаратын рөліне қарай аталады
Еуропалық стильдегі пікірсайыс төрт немесе одан да көп топпен өтеді және осы топтардың әрқайсысы бір ұлттың өкілі болып табылады.
Талқыланатын мәселе - осы төрт ұлтқа әсер ететін проблема, мысалы: баламалы энергия түрлерін жүзеге асыру, иммиграция, ұлтты қорғау және басқалар.
Бұл пікірсайыс екі раундты құрайды. Бірінші турда әр топтан бір спикер мәселенің өз ұлтына қалай әсер ететіндігін ұсынады; бұл кезеңде спикерлерді басқа қатысушылар бөле алмайды.
|
