Сабақтың мақсаты: Білімділік: Әдеби тіл және мемлекеттік тіл туралы түсінік қалыптастыру, «Тіл туралы» заң туралы мағлұмат беру

1. 
   Сөйлемдерге синтаксисьік талдау жасау
   
2. 
   Көсемшелерге сұрақ қою арқылы сөйлемнің қай мүшесі екенін анықтау
   

Сибан көші Еламанның аулына қарамай, әрі асып кете берді.

1. 
   Мақал-мәтелдерді мәнерлеп оқу
   
2. 
   Морфологиялық талдау жасау
   
3. 
   Көсемшенің қызметін анықтау
   

Дұшпан күлдіріп айтады, дос жылатып айтады.

1. 
   Мәнерлеп оқу
   
2. 
   Мазмұндау
   
3. 
   Көемшелерді тауып, қай сөйлем мүшесі екенін ажырату
   

1. 
   206-жаттығу Адам бейнелері берілген сөйлемдерді көшіріп жазып, морфологиялық талдау жасау
   
2. 
   Пысықтауға арналған сұрақтармен жұмыс
   

Өздеріңе таныс «Бозторғай» әнін Кенен 11 жасында шығарған. Шешесінен 7 жасында жетім қалған. Жалшылықта жүріп, аспандағы бозторғайға осылайша мұңын шаққан еді. Бірде бала қойшы көрші ауылда той болып жатқанын естіді. Жайып жүрген қойын досына тапсырады да, Көкшолағымен тойға кетіп бара жатқандарға қосылады. Жол-жөнекей Шәлипа деген қызбен айтысады. Байдың қызы оны менсінбейді. Осы жолы Кенен «Көкшолақ» әнін шығарады.

Осыдан бастап ол «бала ақын» аталып, жиын-тойларда өнерімен көзге түседі. Сүйінбай, Бөлтірік, Сарбас сияқты арқалы ақындардың шығармаларынан, өздерінен өнеге алады. Оның мектебі де, университеті де өмірдің өзі, халық ауыз әдебиеті болады.

Кенен Әзірбаев – ең алдымен әнші, ақын, халық сазгері. Оның әндері халық арасына кең тараған. Кенен –айтыс ақыны. Он алты жасынан-ақ белгілі ақындармен айтысқа түскен.

(120 сөз)

Тапсырма:

Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау:

1-топ:

Өздеріңе таныс «Бозторғай» әнін Кенен 11 жасында шығарған.

Бірде бала қойшы көрші ауылда той болып жатқанын естіді.

Өткенді қайталау

1. 
   Сөз дауыссызға бітсе, у дауысты
   

2. 
   ы, і + у у
   

3. 
   п, к, қ + у п б
   

қ ғ

1. 
   У дыбысына аяқталған сөздердің бәрі тұйық етістік бол бере ме?
   
2. 
   Жұмбақтың шешуін тап.
   
3. 
   Жаю, тыю, сүю деген сөздер қай сөз табына жатады?
   

1. 
   «Құмырсқалар өркениеті» тақырыбындағы мәтінді мәнерлеп оқу
   
2. 
   Абзац бойынша оқушыларға мазмұндату
   
3. 
   Өзіндік жұмыс
   

2-нұсқа: у зат есім болатын сөздерді теріп жазу

4. 
   1-3 азат жолдарға морфологиялқ талдау жасау
   
5. 
   7-азат жолға синтаксистік талдау жасау
   

«Адамдарға сөзіңмен ұнау үшін не істеу керек?» деген сұрақ төңірегінде ойланып, эссе жазу

Көркем әдебиеттен тұйық етістікті сөйлемдер жазып, тұйық етістікті сөздің қай сөйлем мүшесі қызметін атқарып тұрғанын анықтау

1. 
   Етістік шақ, рай тұлғасында жіктеліп келіп, баяндауыш болады.
   

2. 
   Етістік көсемше тұлғасында іс-әрекеттің амалын, қасиетін білдіріп, пысықтауыш болады.
   

3. 
   Етістік есімше және тұйық етістік тұлғаларында А.септігінде келіп, бастауыш болады.
   

4. 
   Есімше формалы етістік немесе А.с –гі тұйық етістік З.е-мен тіркесіп келіп, анықтауыш болады.
   

5. 
   Б.с.,Т.с., Ж.с., Ш.с., К.септіктерінің бірінде келіп, екеуі де кейде толықтауыш болады.
   

1. 
   Мәнерлеп оқу
   
2. 
   Сөйлемдерді жеке-жеке оқып, етістіктерін табу, қай сөйлем мүшесі қызметін атқарып тұрғанын анықтау
   

Сөйлемдерге синтакситік талдау жасау

Етістіктерді теріп жазып, шағына, райына ажырату

1. Мәнерлеп оқу

2. Мазмұнына талдау жасау

3. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау

212-жаттығудың 1-бөліміне синтаксистік талдау жасау

Сұрақ-тапсырмалар бойынша жұмыс

Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: Етістіктің сөйлемдегі қызметі

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Етістіктің сөйлемдегі қызметі жайлы алған білімдерін нығайту, етістік тарауы бойынша өткенді қайталау

Тәрбиелік: Оқушыларды парасаттылыққа, байыптылыққа, білуге алға ұмтылуға тәрбиелеу

Дамытушылық: Оқушылардың сөздік қорын, ойын дамыту

Сабақтың типі: Пысықтау сабағы

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Мәнерлеп оқу, талдау, ауызша тіл дамыту, шығармашылық жұмыс
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

Үйге 212-жаттығудың 1-бөліміне синтаксистік талдау жасап келуге берілген болатын.

Үй тапсырмасын тексеремін.

Қосымша сұрақ-тапсырмалармен жұмыс.

1. Мәнерлеп оқу

2. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау
213-жаттығу

1. 
   Мәнерлеп оқу
   
2. 
   Тақырып қою
   
3. 
   Ауызша ой, тіл дамыту
   

4. 
   Сөйлемдерге морфологиялық талдау жасау
   

1. Мәнерлеп оқу

2. Етістіктерді тауып, толық талдау жасау
еді – көм. ет., ж.ө.ш., а.р.

шыққам – нег.ет., есімше, І ж.ж.ж., б.ө.ш.,

3. 
   Мәтінге сүйене отырып, Аянға мінездеме жазу
   

215-жаттығу Үлгі бойынша талдау жасап келу

Үйге 215-жаттығу бойынша үлгіге сүйене отырып, талдау жасап келуге берілген болатын.

Үй тапсырмасын тексеремін.
ІІІ. Өткен тақырыптарды қайталауға арналған жаттығу жұмыстары
216-жаттығу

1. 
   «Ақсүйек» мәтінін мәнерлеп оқу
   
2. 
   Мәтін мазмұнына талдау жасау, мағынасын таратып айту
   
3. 
   Мәнінен есімше және көсемше тұлғалы етістіктерді тауып, мағынасы мен қызметін ауызша түсіндіру
   

1. Мәтінді мәнерлеп оқу

2. Ойынға ат қою

3. Етістіктерді теріп жазып, шағын ажырату

1. Мәтінді мәнерлеп оқу

2. Өзіндік жұмыс

Мәтіннен әр топ өздеріне берілген сөз таптарын теріп жазу

Зат есім:

Сын есім:

Сан есім:

Есімдік:

Үстеу:
219-жаттығу

Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау

ІҮ. Қорытынды

Ү. Бағалау

ҮІ. Үйге тапсырма:

Сынақ-тапсырма бойынша жұмыс

«Достықта не жақсы, не жаман» деген сұрақ төңірегінде 10 ереже түзіп шығу

Қазақ тілі

Сабақтың тақырыбы: Синтаксис. Сөз тіркесі туралы түсінік

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: Синтаксис тарауы туралы жалпы түсінік қалыптастыру, сөздердің байланысу жүйесі, грамматикалық байланысты жүзеге асырушы тұлғалар туралы білімдерін еске түсіру

Тәрбиелік: Оқушыларды ұлттық мұраларды қастерлеуге, адамгершілікке, өлеңді, өнерді сүюге тәрбиелеу

Дамытушылық: Оқушы ойын, тілін, сөздік қорын дамыту, дүниетанымын кеңейту

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Сабақтың түрі: Дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдіс –тәсілдері: Сұрақ-жауап, түсіндірмелі, талдау-жинақтау, мәтінмен жұмыс, мәнерлеп оқу, ауызша тіл дамыту


Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау

Үйге сынақ-тапсырма бойынша «Достықта не жақсы, не жаман» деген сұрақ төңірегінде 10 ереже түзіп шығуға берілген болатын. Үй тапсырмасын тексеремін.

Егер құрамындағы сөздерді қосымшасыз алсақ, мағыналық байланыс болмайды.

Есімді Етістікті

Сөз тіркесінің түрлері басыңқы сөздің қай сөз табынан болуына қарай анықталады.
Басыңқы сыңары: зат есім

Сын есім есімді тіркес

Сан есім

есімдік
Басыңқы сыңары: етістік - етістікті тіркес

Құс секілді ұшатын – етістікті

Ұшатын қасиеті – есімді

Қасиеті болатын – етістікті

Ерекше қасиеті – есімді

Ү. Жаңа сабақты бекіту
223-жаттығу Ауызша
1. Мәндегі сөйлемдерді мәнерлеп оқу

2. Сөйлемдердегі бір-бірімен байланысып тұрған сөздерді атап, қай сөз таптарының байланысып тұрғанын атау

1. «Шөген» мәтінін мәнерлеп оқу

2. Мәтін мазмұнына талдау жасау

3. Мәтінен қалаған 3 сөйлемдердегі сөздерді байланыстыры, сөз тіркестерінің түрлеріне ажырату

Үлгі: Аса шеберлікті қажет ететін бұл сайыс түрі қазақ халқында ұлттық ойын ретінде қолданылған.

Шеберлікті қажет ететін – етістікті

Бұл сайыс – есімді

Сайыс түрі – есімді

Сайыс түрі қолданылған – етістікті

Қазақ халқында – есімді

Қазақ халқында қолданылған – етістікті

Ұлттық ойын ретінде қолданылған - етістікті
227-жаттығу

1. Мәтіндегі сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау

2. Сөйлемдегі сөз санын анықтап, қандай сөз тіркестері бар екенін ажырату.
ҮІ. Қорытынды

Ү. Бағалау

ҮІ. Үйге тапсырма:

226-жаттығу

Мәтіннен қалаған 5 сөйлемді сөз тіркестеріне жіктеп, түріне ажырату

Қазақ тілі

Үй тапсырмасын тексеремін.

Күрделі сөз 2. Бір мағынаны білдіреді

4. Орындары тұрақты

Күрделі сан есімдер

Күрделі зат есімдер

Күрделі етістік

Негізгі сөз бен көмекші сөздер

Күрделі сөз ┼ басыңқы сөз = сөз тіркесі

Тұрақты тіркестер

Ү. Жаңа сабақты бекіту
229-жаттығу

1. Мәнерлеп оқу

2. Баған түрінде теріп жазу
Сөз тіркесі Күрделі сөздер Тұрақты тіркестер


230-жаттығу

1. Мәтінді мәнерлеп оқу

2. Мазмұнына талдау жасау

3. Қарамен жазылған сөздердің сөз тіркесі, күрделі сөз немесе тұрақты тіркес екенін ажырату

1. Мәтінді мәнерлеп оқу

2. Сөйлемдерге синтаксистік талдау жасау
ІҮ. Қорытынды

Ү. Бағалау

ҮІ. Үйге тапсырма: 231-жаттығу қарамен жазылған сөздердің сөз тіркесі не күрделі сөз екенін анықтау

Қазақ тілі

Үй тапсырмасын тексеремін.

• 
  Сөз тіркесі дегеніміз не
  
• 
  Сөз тіркесінің күрделі сөздер мен тұрақты тіркестерден айырмашылығы неде?
  
• 
  Күрделі сөздер мен тұрақты тіркестерді бір-бірінен қалай ажыратамыз. Мысалдар арықылы дәлелдеңдер.
  

1. Мәнерлеп оқу

2. Мазмұнына талдау жасау

3. Сөйлемдердегі сөз тіркестерін тауып, түріне ажырату

Абай түсінсе – етістікті....

1. Мәнерлеп оқып шығу

2. Мазмұнына талдау жасау

Көкбай туралы мағлұмат

3. Сөз тіркестерін анықтап

Терме диктанты

1-қатар - сөз тіркесі

2-қатар - күрделі сөз

3-қатар - тұрақты тіркестерді теріп жазу

Қонақасы, қонақүй, мүшелтой, қабілетті бала, жүрегі алып ұшу, зығырданы қайнау, пікірталас, жаман-жәутік, құлаққа ұрған танадай, аппақ, құдық қазу, әңгір таяқ орнату, талапкерлер сөйледі, демалысқа кету, тілашар, қаннен-қаперсіз, көңіліне қона қоймау.

Сөз тіркесі: қабілетті бала, құдық қазу, талапкерлер сөйледі, демалысқа кету,
Тұрақты тіркестер: жүрегі алып ұшу, зығырданы қайнау, құлаққа ұрған танадай, әңгір таяқ орнату, көңіліне қона қоймау.
Күрделі сөздер: Қонақасы, қонақүй, мүшелтой, пікірталас, жаман-жәутік, аппақ, тілашар, қаннен-қаперсіз
233-жаттығу Шығармашылық жұмыс
Өздерініңіз бірнеше күрделі сөздер мен тұрақты тіркестерді тауып жазып, солармен сөз тіркестерін құраңыздар. Сөйлем етіп жазыңдар
235-жаттығу

1. Мәнерлеп оқу

2. Мазмұнын таратып айту

3. Тапсырма бойынша жұмыс