Сабақтың мақсаты: Күнделік оқисың. Мәтін бойынша сұрақ қойып үйренесің

Сабақтың тақырыбы: Айтыс өнері

Айтыс - это состязание между двумя импровизаторами- песенниками, называемых в народе акынами. Во время айтыса акыны вели как бы песенный диалог на любую произвольную тему. Это состязание на находчивость, умение быстро, оригинально и метко, с юмором и остроумием ответить противнику, на ходу экспромтом придумывая ответ в песенной форме, сопровождая свой ответ игрой на домбре, кобызе и выразительными жестами.

• Айтыс - это состязание между двумя импровизаторами- песенниками, называемых в народе акынами. Во время айтыса акыны вели как бы песенный диалог на любую произвольную тему. Это состязание на находчивость, умение быстро, оригинально и метко, с юмором и остроумием ответить противнику, на ходу экспромтом придумывая ответ в песенной форме, сопровождая свой ответ игрой на домбре, кобызе и выразительными жестами.

• Айтыс - халық арасында ақындар деп аталатын екі импровизатор ақындар арасындағы жарыс. Айтыс кезінде ақындар кез-келген кездейсоқ тақырыпта ән диалогын жүргізеді. Бұл тапқырлыққа, тез, ерекше және орынды әзілмен және тапқырлықпен қарсыласына жауап береді.
• Айтыскер ақындар бір-біріне домбыра, қобыз және мәнерлі қимылдармен жауап қайтарып отырған.

Көрнекті айтыскер тағы бір ақынмен кездесу үшін ұзақ жол жүреді. Мұндай айтысқа адамдар ең шалғай ауылдардан да ағылып жиналатын болған. Айтыскер ақын өз аймағын, оның тұрғындарын және олардың мінез-құлқының ерекшеліктерін дәріптеді. Осылай солтүстіктегі қазақтар оңтүстіктегі қазақтардың қалай өмір сүретіндігін және батыс, шығыс тұрғындардың тыныс тіршілігін осы айтыс арқылы танитын болған.

• Көрнекті айтыскер тағы бір ақынмен кездесу үшін ұзақ жол жүреді. Мұндай айтысқа адамдар ең шалғай ауылдардан да ағылып жиналатын болған. Айтыскер ақын өз аймағын, оның тұрғындарын және олардың мінез-құлқының ерекшеліктерін дәріптеді. Осылай солтүстіктегі қазақтар оңтүстіктегі қазақтардың қалай өмір сүретіндігін және батыс, шығыс тұрғындардың тыныс тіршілігін осы айтыс арқылы танитын болған.

• Именитый айтыскер преодолевал долгий путь, чтобы встретиться с другим знатным акыном. На такое событие народ стекался даже из самых отдаленных аулов. Во время айтыса айтыскер воспевал свой регион, его жителей, особенности их нравов. Таким образом, казахи из севера прекрасно знали о том, как живут казахи на юге; западные казахи узнавали о своих соотечественниках из восточной части страны, и наоборот; хотя и те, и другие могли и не быть ни разу в этих краях.

Иностранные гости, попадавшие в казахские земли и становившиеся свидетелями таких состязаний, давались диву виртуозностью и находчивостью акынов. Например, польский поэт и этнограф Адольф Янушкевич в середине XIX века восторженно писал об увиденном айтысе: «Как на Олимпийских играх два поэта боролись друг с другом. Едва один выстрелит строфой, другой немедля отстреливается; первый смело нападал, второй мастерски защищался; страсть у обоих все возрастала и разжигала острую борьбу. Это была захватывающая картина».

• Иностранные гости, попадавшие в казахские земли и становившиеся свидетелями таких состязаний, давались диву виртуозностью и находчивостью акынов. Например, польский поэт и этнограф Адольф Янушкевич в середине XIX века восторженно писал об увиденном айтысе: «Как на Олимпийских играх два поэта боролись друг с другом. Едва один выстрелит строфой, другой немедля отстреливается; первый смело нападал, второй мастерски защищался; страсть у обоих все возрастала и разжигала острую борьбу. Это была захватывающая картина».

Жаңа сөздер

Айтыс – айтыс

Шаһар – город

Шілдехана - шилдехана

1-тапсырма. Бос орынға сөздерді қой. (Поставьте нужные слова)

• 1) Айтысқа ______ көп келеді.
• 2) Айтыста ______ел туралы айтады.
• 3)Ақындар ______ туралы көп біледі екен.
• 4) Ақындарға ______беріледі.
• Керекті сөздер: сыйлық, халық, шаһар, айтыс

3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқы. (прочитать текст)

• Бүгін мен Ақшабайдың ауылына тойға бардым. Той өте керемет өтті. Шілдеханаға танымал айтыс ақындары келген.
• Ақындар бірінен-бірі өлеңмен жылдам жауап берді. Олардың өнеріне таңғаласың.
• Ақындар Сығанақ шаһары туралы көп біледі. Олар елдегі жаңалықтарды әнге қосып айтты. Халық өте көп болды. Жеңімпаз ақынға Ақшабай алтын құмыра мен шапан берді.
• Меніңше, айтыс - нағыз өнер. Ол - ата бабамыздан келе жатқан мұра.
• 1801 жыл 20 шілде. Сығанақ қаласы.

• Сегодня поехал в село Акшабай на той. Той прошла замечательно. В шилдехана той пришли знаменитые айтыс акыны.
• Акыны быстро ответили друг другу стихами. Вы будете поражены их искусством.
• Акыны знают многое про городе Сыганак. Пели новости страны. Население было очень большим. Акшабай подарил победителю золотой кувшин и чапан.
• На мой взгляд, айтыс - это настоящее искусство. Это наследие наших предков.
• 20 июля 1801 г. Город Сыганак.

4-тапсырма. Сөйлемдердің дұрыс не бұрыс екенін үлгі бойынша айт. (Правильны ли предложения или нет. Следовать примеру)

• 1. Сұлтан шілдеханаға барды.
• (Султан пошел в шилдехана той.)
• 2. Сұлтан айтысқа қатысты.
• (Султан принял участие в айтысе)
• 3. Сұлтан ақындардың өнеріне таңғалды.
• (Султан был поражен искусством поэтов)
• 4. Сұлтан айтыстан ел жаңалықтарын білді.
• (Султан узнал новости страны из айтыса)
• Үлгі: Бірінші сөйлем дұрыс, өйткені Сұлтан шілдеханаға барды.
• Пример: Первое предложение правильное, потому что Султан пошел в шилдехана той.

6а-тапсырма. Мәндес сөздерді тап. (Найдите слова со схожим значением)

• Ата-баба, танымал, шаһар, жылдам

Атақты
қала
тез
Арғы ата

жүктеу/скачать 3.43 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: