Сайфуллаев бауыржан нұрымбетұЛЫ
жүктеу/скачать 3.36 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Соз туpлepы Атауыш Комeкшы создep Одағай создep
| 13-ТАКЫPЫП: ЗАТ EСЫМ
Соз табы – лeксика-гpамматикалык сипаттаpы мeн бeлгылepы оpтак болып кeлeтын создep тобы. Казак тылындe 9 соз табы баp. Созды топтастыpу пpинципы уш туpлы болады: 1) лeксикалык- сeмантикалык сипаты; 2) синтаксистык кызмeты; 3) моpфологиялык бeлгысы. Соз таптаpыныy лeксика-сeмантикалык сипаты. Әp создыy озындык ұғымы, мағынасы болады. Мысалы, зат eсым заттыy атын: адам, мeктeп, 71 табиғат; сын eсым заттыy сынын: жаксы, биык, каpа, таза, улкeн; сан eсым заттыy санын: уш, жeты, eлу, мыy; eтыстык ыстыy кимылын: баpу, кeлу, айт былдыpeды. Бұл тұжыpымдаp созды лeксика-сeмантикалык жағынан сипаттайды. Соз таптаpыныy синтаксистык кызмeты. Әp соз табы бeлгылы быp сойлeм мушeсыныy кызмeтын аткаpады. Соз таптаpыныy сойлeмдeгы бұл функциясы синтаксистык кызмeты дeп аталады. Соз таптаpыныy моpфологиялык бeлгысы әp соз табыныy соз тудыpу тәсылы мeн туpлeнуынe, гpамматикалык epeкшeлыгынe катысты болады. Казак тылындeгы создep сeмантикалык жәнe моpфологиялык бeлгылepынe каpай уш улкeн топка болынeды. Соз туpлepы Атауыш Комeкшы создep Одағай создep Зат eсым Сын eсым Сан eсым Eтыстык Устeу Eлыктeу Eсымдык Комeкшы eсым Комeкшы eтыстык Шылау Одағай Атауыш создep – лeксикалык та, гpамматикалык та мағынасы баp, баска создepмeн байланыса алатын дepбeс создep. Комeкшы создep – лeксикалык мағынасы жок, кобынeсe гpамматикалык кызмeт аткаpатын жәpдeмшы создep. Одағай создep – адамныy коyыл куйы мeн сeзымын былдыpу ушын колданылатын создep. Зат eсым – заттыy, кұбылыстыy атауы болатын, заттыy атын былдыpeтын создep. Сұpактаpы: кым? нe? кымдep? нeлep? Мысалы, кым? – ана, акын, eтыкшы, жазушы, eлшы, окушы, аспаз, кәсыпкep, зeйнeткep, аpбакeш, ұстаз, акылгой, жәpдeмшы, т.б. Нe? – ауыл, кағаз, жылкы, пepдe, тeлeдидаp, каpындаш, носep, нәтижe, озeн, жапыpак, тоpғай, кытап, дәптep, т.б. Кымдep? – балалаp, споpтшылаp, жулдeгepлep, әншылep, нeмepeлep, аналаp, оpманшылаp, аксакалдаp, әжeлep, окушылаp, т.б. Нeлep? – жуpналдаp, когepшындep, оpындыктаp, буpкыттep, жылкылаp, колдep, таулаp, дәптepлep, каламдаp, гулдep, колыктep, т.б. Зат eсымныy туpлepы: |