Сауда мақсатында теңізде жүзу туралы 2002 ж. 17 қаңтардағы №284-іі қазақстан Республикасының Заңы

2. Контрсталиялық уақыт сталиялық уақыт аяқталған кезден бастап күнтiзбелiк күндермен, сағаттармен және минуттармен есептеледi.

3. Контрсталиялық уақытқа жексенбi және ресми белгiленген мерекелiк күндер, портта жұмыс iстемейтiн деп жарияланған уақыт, сондай-ақ еңсерiлмейтiн күш немесе жүктің сақталуына қатер төндiретiн не оны қауiпсiз тиеуге кедергi келтiретiн гидрометеорологиялық жағдайлар туғызған жүк тиеудегi үзiлiстер де кіреді. Тасымалдаушыға байланысты себептермен жүк тиеу жүргiзiлмеген уақыт контрсталиялық уақытқа енгiзiлмейдi.

4. Осы бапта, сондай-ақ осы Заңның 66-68-баптарында белгiленген ережелер жүк түсiру портында оны түсiру кезiнде де қолданылады.

66-бап. Демерредж

67-бап. Диспач

68-бап. Тасымалдаушының кеменi контрсталиялық уақыт бiткеннен кейiн жүзуге жөнелту құқығы

2. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген жағдайда, жүктi қабылдау мен салып қою кеменi белгiленген мерзiмнен астам уақыт ұстауы мүмкiн болғанымен, тасымалдаушының сталиялық немесе контрсталиялық уақыт аяқталғанға дейiн, мұндай уақыт туралы келісім болған кезде, жеткiзiлген жүктi қабылдаудан бас тартуға құқығы жоқ.

3. Жүк тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген жағдайда, тасымалдаушы сталиялық немесе контрсталиялық уақыт бiткенге дейiн, мұндай уақыт туралы келісім болған жағдайда, жүктi қабылдаудан бас тартуға құқығы бар, кейiн ол кiдiртiлiп берiлуi салдарынан кемеге тиiстi түрде және қалған жүк үшiн зиян келтiрiлмей кемеге кешiктiрiлiп қана тиелуi мүмкiн. Бұл орайда тасымалдаушы жалдау ақысын толық алуға құқығын сақтап қалады.

69-бап. Тасымалдау үшiн жүк қабылдауды уақытша тоқтату немесе шектеу

2. Порттың теңiз әкiмшiлiгi жүктi жөнелтушiлерге жүктi тiкелей аралас немесе тiкелей теңiз қатынастарында тасымалдау және көлiктiң басқа түрлерiн ұйымдастыру кезiнде тасымалдау үшiн жүк қабылдауды уақытша тоқтату туралы немесе шектеу туралы дереу хабарлайды.

70-бап. Кеменiң кiдiртiлгенi үшiн залалдарды өтеу

71-бап. Кеменi жалдаушының талап етуiмен жүзуге мерзiмiнен бұрын жөнелту

72-бап. Жүктi буып-түю және таңбалау

2. Жөнелтушi жүктi тиiсiнше таңбалап, тасымалдаушыға ол туралы қажеттi мәлiметтердi табыс етуге мiндеттi. Жүк айрықша назар аударуды қажет ететiн жағдайда жөнелтушi жүктiң қасиеттерi мен оны қарап-ұстаудың тәртібін тасымалдаушыға хабарлауға мiндеттi.

73-бап. Палубалық жүк

2. Тасымалдаушы мен жөнелтушi жүктiң палубада тасымалдануы тиiс немесе мүмкiн екендiгi туралы келісімге келген жағдайда, тасымалдаушы мұндай келісімге қол жеткiзiлгенi туралы коносаментте немесе жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын растайтын басқа құжатта көрсетуге мiндеттi. Тасымалдаушы оны көрсетпеген жағдайда, ол жүктi палубада тасымалдау туралы келісімнiң жөнелтушiмен жасалғаны туралы дәлелдеуге тиiс. Тасымалдаушының коносаментті адал жолмен иемденген үшiншi тұлғаға қатысты, соның iшiнде алушыға қатысты мұндай келісімге сiлтеме жасауға құқығы жоқ.

3. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында белгiленген ережелердi бұза отырып, палубада жүк тасымалданған жағдайда, тасымалдаушы палубада жүк тасымалдау туралы келісімге сiлтеме жасай алмайды және жүктi тек қана палубада тасымалдау салдарынан жүктiң жоғалғаны, кем шыққаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) немесе оның кешiктiрiлiп жеткiзiлгенi үшiн жауапты болады. Бұл орайда осы Заңның 102-бабында көзделген ережелер қолданылуға жатпайды.

Тасымалдаушы жауапкершiлiгiнiң мөлшерi осы Заңның 104 және 105-баптарына сәйкес айқындалады.

4. Егер жүктi трюмде тасымалдау туралы келісім болса, жүктi палубада тасымалдау осы Заңның 105-бабына сәйкес тасымалдаушының жауапкершiлiгiн шектеу құқығын жоғалтуға әкеп соғатын әрекетi (әрекетсiздiгi) деп қарастырылады.

74-бап. Қауiптi жүк

Жөнелтушi тасымалдаушының алдында оған осындай жүктi тиеу салдарынан келтiрiлген зиян үшiн жауапты болады. Қауiптi жүктi тасымалдағаны үшiн жалдау ақысы қайтарылуға жатпайды. Жалдау ақысы төленбеген жағдайда тасымалдаушы жөнелтушiден оның құнын толық көлемінде өндірiп алуға құқылы.

2. Қауiптi жүкке, ол кемеге тиелгенге дейiн, сондай-ақ қауiптi жүктi тасымалдауға арналған кеменiң өзiне мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы болуға, онда қоршаған ортаға олардың әсерiн бағалау қамтылуға тиiс.

Халықаралық сертификат немесе мемлекеттік экологиялық сараптаманың қорытындысы болмаған жағдайда қауiптi жүктердi теңiз көлiгiмен тасымалдауға жол берiлмейдi.

3. Егер тасымалдаушының келісімiмен кемеде тұрған қауiптi жүк кемеге, кемедегi адамдарға және жүкке қатер төндiрсе, тасымалдаушы мән-жайларға қарай, жалпы авария жағдайларын қоспағанда, жөнелтушiге шеккен зиянын өтемей, мұндай жүктi түсiрудi, жоюды немесе зарарсыздандыруды жүзеге асыруға құқылы.

Тасымалдаушының қауiптi жүкпен кеменiң нақты жүрiп өткен қашықтығына бара-бар мөлшерде жалдау ақысын алуға құқығы бар.

75-бап. Жүктi ауыстыру

76-бап. Бөгде жүктi түсiрiп тастау

2. Жүк кемеден, кеменiң бөлiгiнен немесе кеменiң жайларынан уақтылы түсiрiлмеген жағдайда кеменi жалдаушының жалдау ақысын тиiсiнше азайтуды, сондай-ақ кеменi жалдаушыға келтiрiлген зияндарды өтеудi талап етуге құқығы бар.

2011.15.07. № 461-IV ҚР Заңымен 77-бап өзгертілді (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін алты ай өткен соң қолданысқа енгізілді) (бұр. ред. қара)

Жөнелтушi, жүктi кедергiсiз тасымалдау үшiн қажеттi, Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген құжаттарды (сертификат, лицензия, ветеринариялық сертификат, кеден декларациясы және өзге де құжаттар) тасымалдаушыға беруге мiндеттi.

Жөнелтушi мұндай құжаттардың уақтылы берілмегенi, дұрыс немесе толық болмауы салдарынан келтiрiлген зияндар үшiн тасымалдаушының алдында жауапты болады.

78-бап. Теңiз жүкқұжатын беру

79-бап. Коносамент беру

Коносамент, жөнелтушi қол қойған, осы Заңның 81-бабы 1-тармағының 3)-8) тармақшаларында көрсетiлген деректер болуға тиiстi құжаттың негiзiнде жасалады.

2. Жөнелтушi тасымалдаушыға коносаментке енгізу үшiн табыс етiлген деректердiң дұрыстығына кепiлдiк бередi және мұндай деректердiң дұрыс еместiгi салдарынан тасымалдаушыға келтiрiлген залал үшiн жауапты болады. Тасымалдаушының жөнелтушiге залалдарды өтеттiрiп алуға құқығы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бойынша тасымалдаушының жөнелтушiден өзге тұлға алдындағы жауапкершiлiгiн жоймайды.

80-бап. Коносаменттiң түрлерi

81-бап. Коносаменттiң мазмұны

1) тасымалдаушының атауы және оның тұратын жерi;

2) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес тиеу портының атауы және тасымалдаушының тиеу портында жүктi қабылдаған датасы;

3) жөнелтушiнiң атауы және оның тұратын жерi;

4) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес түсiру портының атауы;

5) егер алушыны жөнелтушi көрсеткен болса, алушының атауы;

6) жүктің атауы, жүктi бірдейлендiруге қажеттi негiзгi таңбалар, тиiстi жағдайларда жүктiң қауiптi сипатын немесе ерекше қасиеттерiн көрсету, орынның немесе заттардың саны және жүктiң массасы немесе оның өзгеше түрде көрсетiлген саны. Бұл орайда барлық деректер жөнелтушi қалай ұсынса солай көрсетiледi;

7) жүктiң сыртқы жай-күйi және оның буып-түйiлуi;

8) алушы төлеуге тиiс мөлшердегi жалдау ақысы немесе жалдау ақысын олардың төлеуге тиiс екенiн өзге де түрде көрсету;

9) коносаменттiң берiлген уақыты мен орны;

10) егер коносамент біреуден көп болса, олардың түпнұсқаларының саны;

11) тасымалдаушының немесе оның атынан әрекет етушi адамның қойған қолы. Кеме капитаны қол қойған коносамент тасымалдаушының атынан қол қойылған деп есептеледi.

Тараптардың келісімi бойынша коносаментке өзге де деректер енгiзiлуi мүмкiн.

2. Жүк кеме бортына тиелгеннен кейiн тасымалдаушы жөнелтушiнiң талап етуiмен оған борт коносаментiн бередi, онда осы баптың 1-тармағында көзделген деректерге қосымша, жүктiң белгiлi бір кеменiң немесе кемелердiң бортында екендiгi, сондай-ақ жүктiң тиелген датасы көрсетiлуге тиiс.

3. Тасымалдаушы кеме бортына жүк тиелгенге дейiн жөнелтушiге тасымалдау үшiн қабылданған жүкке коносамент немесе сол жүкке қатысты өзге де тауарға билiк жасау құжатын берген жағдайда жөнелтушi тасымалдаушының талап етуi бойынша борт коносаментiнiң орнына сондай құжатты қайтаруға мiндеттi.

4. Тасымалдаушы бұрын берiлген кез келген құжатты толықтыру арқылы, егер осылайша толықтырылған құжатқа борт коносаментiнде болуға тиiс деректердiң бәрi енгiзiлген болса, жөнелтушiнiң борт коносаментiне қойған талаптарын қанағаттандыра алады.

82-бап. Коносаменттегi ескертпелер. Коносаменттiң дәлелдеу күшi

2. Тасымалдаушы немесе оның атынан коносамент берушi басқа тұлға коносаментте жүктiң сыртқы жай-күйiн көрсетпесе, коносаментте жүктiң тиiстi сыртқы жай-күйi көрсетiлген деп есептеледi.

3. Осы баптың 1-тармағына сәйкес жол берiлетiн ескертпе енгiзiлген деректердi қоспағанда, егер өзгеше дәлелденбесе, коносамент тасымалдаушының жүктi тасымалдау үшiн қабылдауы коносаментте сипатталғандай етiп куәландырылады. Егер коносамент жүктiң коносаменттегi сипатталуын негiзге ала отырып адал әрекет еткен үшiншi тұлғаға берiлсе, тасымалдаушының өзгеше дәлелдеуiне жол берiлмейдi.

83-бап. Коносамент даналарының көп болуы

84-бап. Коносамент беру

1) атаулы коносамент атаулы өткізу жазбалары бойынша немесе талапты басқаға беру нысанына қойылатын ережелерге сәйкес өзге де нысанда берiлуi мүмкiн;

2) ордерлiк коносамент атаулы немесе бланкiдегi өткізу жазбасы бойынша берiлуi мүмкiн;

3) коносамент ұсынушыға жай ғана тапсыру арқылы берiлуi мүмкiн.

85-бап. Жүкке билiк ету құқығы

2. Жөнелтушiнiң кеме кеткенге дейiн жөнелтiлетiн жерiнде жүктi керi қайтаруды, жүктi аралық портта берудi немесе оны, осы Заңның 89 және 91-баптарында көзделген талаптарды сақтай отырып, жөнелтушiге берiлген барлық коносамент түпнұсқаларын көрсеткен немесе тиiстi қамтамасыз етудi ұсынған кезде, тасымалдау құжатында көрсетiлген алушыдан басқаға берудi талап етуге құқығы бар.

86-бап. Тасымалдаушының жүкке қатысты мiндеттерi

2. Тасымалдау үшiн қабылданған жүкке оның ерекше қасиеттерiне қарай жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартында аталған тиiсiнше назар аударып қарау талап етiлетiн жағдайда, тасымалдаушы жүктiң осындай нұсқауларға сәйкес сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi.

3. Осы баптың 1-тармағында белгiленген талаптарды бұза отырып жасалған шарттар жарамсыз болады.

87-бап. Жүк тасымалдаудың мерзiмi мен маршруты

88-бап. Кеменiң белгiленген портқа кіруiне кедергiлер

2. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлген және тасымалдаушы хабарлама жiберген кезден бастап ақылға сыйымды мерзiм iшiнде жүктi не iстеу керек екенi туралы нұсқау түспеген жағдайда, кеме капитанының пiкiрiнше, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы не жүкке билiк жасауға уәкiлеттi тұлға үшiн неғұрлым тиiмдi болып көрiнуiне қарай, кеме капитаны жүктi ең жақын порттардың бірiнде түсiріп кетуге не жүктi жөнелтiлген портына қайтаруға құқылы.

3. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген және тасымалдаушы хабарлама жiберген кезден бастап үш тәулiк iшiнде жүктi не iстеу керек екенi туралы нұсқау түспеген жағдайда, кеме капитаны жүктi ең жақын порттардың бірiне түсiрiп кетуге және жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаға бұл туралы хабарлауға құқылы. Кеме капитаны өзi алған өкiмдi кемедегi басқа жүктердің иелерiне залал келтiрмей орындай алмайтын болған жағдайда да солай iстеуге құқылы.

4. Тасымалдаушы жөнелтушiнің немесе кеменi жалдаушының не жүкке билiк жасайтын уәкiлеттi тұлғаның өкімін күткен жағдайда, тасымалдаушының осындай күтуге байланысты шығыстарын, сондай-ақ кеменiң нақты жүріп өткен қашықтығына бара-бар мөлшерде жалдау ақысын өтеткiзiп алуға құқығы бар.

89-бап. Тараптардың жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

1) кеменi немесе жүктi басып алу қатерiн төнгiзетiн соғыс қимылдары мен өзге де iс-әрекеттер;

2) жөнелтiлетiн орынның немесе баратын орынның қоршауға алынуы;

3) жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартының тараптарына байланысты емес себептермен кеменiң кiдiртiлуi;

4) төтенше сипаттағы жағдайлар кезiнде кеменi мемлекеттік қажеттерге тарту;

5) тасымалдануға тиiс жүктi жөнелтiлетiн жерден алып шығуға немесе баратын жерiне жүктi алып кіруге тыйым салынған мән-жайлар туындаған кезде ол шартты орындаудан бас тартуға құқылы.

Осы тармақтың 3) және 5) тармақшаларында көзделген мән-жайлар, егер кеме қысқа мерзiмге кiдiртiледi деп көзделсе, екiншi тарапқа зияндарды өтемей жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тарту үшiн негiз бола алмайды.

Осы тармақта көзделген мән-жайлар туындаған кезде тасымалдаушы жүктi түсiруге жұмсалған шығыстарды көтермейдi.

2. Жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты тараптарының әрқайсысы, сондай-ақ рейс кезiнде осы баптың 1-тармағында көзделген кез келген мән-жайлардың бірi туындауы салдарынан, оны орындаудан бас тартуға құқылы. Бұл орайда жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы тасымалдаушыға жүкке жұмсалған барлық шығыстарын, соның iшінде оны түсiруге жұмсалған шығыстарын, сондай-ақ кеме нақты жүрiп өткен қашықтыққа бара-бар мөлшерде жалдау ақысын өтейдi.

90-бап. Тасымалдаушының жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

91-бап. Жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуы

1) егер жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы сталиялық немесе контрсталиялық уақыт бiткенге дейiн бас тартса не кеме рейске шыққанға дейiн аталған жәйттердің қайсысы бұрын туындаса, толық жалдау ақысының екiден бірiн, босқа тұрып қалу болған жағдайда - тасымалдаушы жүк есебiнен жасаған және шығыстар жалдау ақысының сомасына енгiзiлмеген босқа тұрып қалу үшiн төленетiн ақыны;

2) егер жөнелтушiнің немесе кеменi жалдаушының бас тартуы осы тармақтың 1) тармақшасында аталған жәйттердiң бірiнен кейiн болса және жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бір рейске жасалса, толық жалдау ақысын, осы тармақтың 1) тармақшасында аталған басқа да сомаларды;

3) бірiншi рейс үшiн толық жалдау ақысын, осы тармақтың 1) тармақшасында аталған басқа да сомаларды және жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы осы тармақтың 1) тармақшасында аталған жәйттердiң бірiнен кейiн бас тартса және жүктi теңiз арқылы тасымалдау шарты бірнеше рейске жасалса, қалған рейстер үшiн жалдау ақысының екiден бірiн төлеген жағдайда, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуға құқылы.

Жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы кеме рейске шыққанға дейiн жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартқан жағдайда тасымалдаушы, егер жүктi түсiру тiптi кеменi белгiленген мерзiмнен артық кiдiртетiн болса да, жүктi жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға беруге мiндеттi.

Жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан рейс кезiнде бас тартқан жағдайда, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартына сәйкес кеме кіруге тиiстi немесе қажеттiлiкке қарай кiрген портта ғана жүктің берiлуiн талап етуге құқылы.

2. Жүктi тасымалдау үшiн кеме тұтасымен берiлмеген жағдайда, жөнелтушi немесе кеменi жалдаушы толық жалдау ақысы, бос тұрып қалғаны үшiн ақы төленген, тасымалдаушының жүк есебiнен жасалған және жалдау ақысы сомасына енгiзiлмеген шығыстары өтелген жағдайда, жүктi теңiз арқылы тасымалдау шартын орындаудан бас тартуға құқылы. Тасымалдаушы жөнелтушiнiң немесе кеменi жалдаушының талап етуiмен, егер бұдан тасымалдаушыға және басқа жөнелтушiге немесе кеменi жалдаушыға залал келтiрiлмейтiн болса ғана, жүктi белгiленген портқа жеткiзгенге дейiн беруге мiндеттi.