Саяси конфликттердіњ шешілуі
жүктеу/скачать 121.5 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. 2. Конституцияның ролі.
| 2. Саяси конфликт.
2.1. Саяси конфликтілердің шешілуі. Саяси даудың динамикасы, кез – келген басқалары сияқты, әмбебапты кейбір сатылардан тұрады (қарама –қайшылықтың жасырын пісіп жетілуі, шиеленісушілік, эскалация және шешілуі). Әйтседе саяси қарсылықтың орталық сәті, әрқашан элитаның билік үшін күресі. Саяси элиталар арасындағы және олардың ішкі билік үшін күресі, жалпы алғанда қарапайым нәрсе. Демократиялық жағдайда ол интегралды функцияға ие, себебі басқа жеке қоғамның рационалды қадағалануына әкеп соқтырады. Ол қоғам мен мемлекетті кризиске нмесе құлдырауына әкеп соқтырады. Егер билік басқарылымы компаннтсіз болса, немесе қоғамдық топтардың осы күреске деген ешқандай әсері болмаса. Мұндай саяси конфликттерге, саяси партияларда қатыстырылса, басқа саяси субъектілер және қоғамның саяси жүйелеріне құлдырау қаупі тұрды. Басқарушы және басқарусыз топтардың арасындағы және ішкі конфликттерінің зардаптары, олардың демократиялық даму сатысына байланысты. Биліктің бөлінуі және парламентаризмнің бай дәстүрі бар жерде, саяси мәдениет жоғары және ұлттық немесе діни қарама- қайшылықтар жоқ болса, бұл елдерде мұндай конфликттер ең басты рационалды ымыралы жолмен шешімін табады. Оларда биліктң бір саяси топтан, келесіге өтуі немесе ауысуы қоғамның күйзеліссіз өтеді. Мұндай тәжірибесі болмаған елдерде, әр түрлі фракциялар арасындағы конфликт әскри іс- әрекетті есіңізге түсіреді. Парламенттік қақтығыстар көшеге ауысады. Билік зорлық зомбылыққа жүгінеді. Саяси биліктің мұндай түрі істі азаматтық соғысқа әкеп тірейді. Мұндағы кейбір елдердің жеке ірі партияларында өзіндік әскери немесе қаруланған отрядтарының болуы (немесе болғандығы) ерекше қауіп туғызады. Әрине, бұл конфликтті жақтаушы партиялар мен билік арасында, «көшеге» ауысқан конфликтіде, оның артында тұрған саяси элиталар жалған элиталар қарсы бейбіт қарым – қатынас бола алмайды. 2. 2. Конституцияның ролі. Саяси конфликтілерді шешудің заңды түрі, конфликтіекені бәрімізге белгілі. Кейде, әсіресе қоғамның сапалы жаңа жағдайға ауысқанда, оны қайта қарастыру қажеттігі туады. Әйтседе, конституциялық реформа өткізуде, кейбір қиыншылықтар туады. Жекелегенде, оны экономикалық жүйеде түбегейлі трансформация жасамауды ұсынады. Істің беделдігі әуел бастан құқыққтыққ сенімділікті талап етеді, сондықтан конституция трансформация басталғанға дейін қабылдануға тиіс. Егер халық заң шығарушы және бақылау органдарына сенімін артса (конституциялы сот сияқты), ал конституция мамандандырылған көпшілікпен мақұлданса, онда жекелеген топтарға тарнсформациялау жолын бұрмалауға (өз пайдасына қарай) немесе жаңа жүйеге ескі жеңілдіктерін кіргізіп қоюға жол берілмейді. Конституциядағы жаңа экономиялық жүйе бұған кепіл бола алады. Экономикасына өзгерту енгізіп жатқан елдерге, әрине, қоғам мен мемлекеттің арасындағы заңды бекітімнің маңызы зор, сондықтан конституцияда мемлекеттің экономикаға араласуының шекарасын анықтап алу қажет. Конституцияның экономикалық теориясының өкілдері, Нобель сыйлығының лауреаты Дж. Бьюкеннің көзқарасы негізінде, осыған байланысты ұсыныстар тізбегін жасады: жекелегенде, мемлекеттің экономикадағы шектелген үлесін конституцияда қадағалау, мемлекеттің борышын және салық салу шекарасын анықтау. Бағаның құрылуына және субвенцияның белгілі бір тәжірибелеріне араласуға тыйым салуда ерекше орында. Және мелекеттік меншіктегі өндірістік өнімнің шығарылу көлемі де шектеулі болуы мүмкін. Мұндай шектеу қоюдың қаупі, конституцмямен адағаланатын мақсаттар қол жетпес болуы мүмкін, Мұндайда конституция шындыпен байланысын жоғалиады, бірте- бірте өз күшінде жоюы мүмкін. Бұдан қашу үшін, конституцияы өз кезінде мақсатты түрде «Трансформациялық талаптар» мен толықтыру керек, бұл конституцияда жаңа жаңа экономикалық жүйе орнатылғанша болатын шара. Мұндай трансформациялық бағдарлама нарықтық қожайындықта барлық элементтерді қажает ете білуі қажет, конституциямен қадағалап бағындырады және саяси бәсекелестікке жетілмегендік қаупі барларды: ең бірінші мүліктен кірген кірісті қайта қарастыруға байланысты элементтер жатады. әсіресе осы жерде саяси теңсіздіктің пайда болу қаупі зор, себебі қатыгез қақтығыстар, әрине меншікті бөлу немесе қайта бөлу кезіде пайда болады. Егер трансформациялау бағдарламасы мамандандырылған көпшілікпен қабылданған болса, онда ның жабылып қалу мүмкіндігі аз. Осының арқасында, саяси конфликтілер құруға ұмтылып жзатқан экономикалық жүйенің рамкісінде болады, бұл жүйенің өзі таңдаған жолына түсуге жол берілмейді. Ұсынылған стартегияның артықшылығы халықтың сенімін жаулау көзқарасынан алғанда өте мол. Ең негізгісі, саясаткерлкер әр түрлі топтар ызығушылығы бойынша көрсететін қысымнанан арылады. Трансформацияның саяси институттары о, бастан конституциямен қорғалғандықтан, олар «ауыспалы» болмайды, саясаттың тұрасыздығына бағынбайды, және осының арқасындла тұрақты фактор болады. Әрине, тарнсформация, тіпті конституциямен қорғалған болса да, өткір мәселелерді шеше алмайтынын жасырмауымыз қажет. Кейбір елдерде конституция жоғары ықпалдылыққа ие, тіпті болашақ заң жүйесінде біріккен болмаса да. Ал кейбір елдерде керісінше, заң ағаз жүзінде ғана, және ол тоқтаусыз бұзылады. Осылайша, кез келген мәселенің конституциялық жолмен шешілуі әр елде әр түрлі. Дегенмне конституциялық норманың ықпалдылығы тәжірибеге байланысты болғандықтан, кейбір шығысеуропалық елдер, Ресейдің кейбір тәжірибелері бар болғандықтан, иұндай мәселелер шешімін табады. Конституцияның экономикалық теориясының пайымдауынша, тұрғылықты саяси реформамен процестің атысушыларының барлығы, тек егер ешкім осыған байланысты жағдайдан бұғып қала алмайтын жағдай қамтамасыз етілсе ғана келіседі. Бұл тұрғыда осы теорияны ұсынушылар конституцияны оны абылдауда квалификациялы көпшіліктің болу принципін талап етеді., мұндай әдісті қолайлы деп санайды. Бірақ мыаныда көзден таса алмаған жөн, жаңа конституцияға дауыс жинау, өмірге стратегиялық әрекеттің мүлдем басқа түрін әкелуі мүмкін. Әсіресе, аз топтар өздерінің шексіз талаптарын алдыға тартқанда, ондай болмаған жағдайда өз келісімдерін бермейміз деп сес көрсетеді. Егер осы себептен бір ауыздықтан бас тарту керек болса, онда бұл топқа өз еркінсіз жаңа ережеге бағынуы керектігін көрсетеді. Бұл мәселені мынандай жолмен шешуге болады, ауызбіршілік ережесі тек өкілетті органдарға қатысты болу, бұл оганның мүшелеріне шешімнің нәтижесінен ешқандай да бір материалды бағыныштылық болмасын. Либералды демократиялы дамыған қоғамдарда саяси элиталар арасыдағы және ішкі конфликтері жиі болып тұрады әдәс-тәсіл жетіспеушілігінен, демагогиядан, алдауға және қастыққа жүгінеді, сондықтан саясат мораль және адамгершіліктен алыс және оға қарама-қайшы десе де болады. әйтсе де, дамыған либералды деократиялық қоғамның, саяси элиталарының қоғамдағы дәрежесі мен, социалистік қоғамдағы саяси элитаның дәрежесііғ арасындағы үлкен айырмашылық, біріншісі қоғаммен қатаң қадағаланады. Жеке меншікті мемлекет пайдасына алуды жеңіп шығу үшін байсалды негіз қалау және мемлекет өкілеттілігі ен халақ арасында сенім атосферасын орнату, тіпті тұрақты қоғам жағдайында да өте қиын. Конституцияға бағыну дәстүрлі ерекше рөлде, бірақ кез келген Конституция құқықтық жүйемен толықтырылуы керек, нақтылы жағдайға жауап беретін және халықтың басым көпшілігінің қолдауын белсенді пайдаланатын. Конституция негізгі саяси институттың міндетіне анықтық енгізеді. Әйтсе де оның құрылымы салық төлеушілер үшін тым күрделі болауы және ауыртпалықты болмауы керек. Мүмкін мемлекет қолындағы меншік көлемі шектеулі де шығар. Коституциядағы тіркелген мақсаттардың қол жетпестігі де, қауіп туғызады. Мұндай да саяси теңдік жойылады, бұзылады. Жекелегенде мүліктен кіретін кірісті қайта бөлу кезінде, конкуренцияға байлаысты, жағдай шиеленісіп кетуі үмкін. Мұндай жағдайда саясаткерлерге қысымына арылу қиынға түседі, оларға әр түрлі қызығушы таптар қысым көрсете бастайды. Басты мәселе әр түрлі елдерде, әсіресе саяси және экономикалық дамыған елдерде Конституция жиі бұзылады, бұл мемлекет билігін едәуір әлсіретеді. Халық және элита арасындағы, элита топтары арасындағы конфликттер конституция рамкасы ішінде қалуы үшін, қоғам үшін қайталанбас қайталанбас зардаптарға әкелінбес үші бірнеше шарттың орындалуы қажет: - халықтың саясаткерге және саясатқа деген парасатты сенім базисін құру; - профессионалды сапа проритеті, билік органдарының қалыптасуындағы ұлттық белгілер емес; - демократиялық (қоғамдық) ұйымдар биліктің ауысуын және әрекетін бақылайды; - экстремистік (ұлттық, діни) ұйымдардың немесе қозғалыстардың әрекетін тоқтатпай, кесу; - азаматтық қоғам институтыың жетілдіруі және өзіндік толерантты көпқырлы байланыстар, жетілдіруді қолға алу. жүктеу/скачать 121.5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|