Сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі, тұрғын үй қатынастары және коммуналдық шаруашылық саласындағы

4.1.1.1 Инженерлік дайындық және аумақты қорғау элементтері аумақты пайдаланудың қолайлығы мен қауіпсіздігін, оларды жаңа құрылыс немесе қайта құруымен байланысты жағымсыз және техногенді процестерден қорғауды қамтамасыз етеді. Инженерлік дайындық және аумақты қорғаудың элементтерін жобалау үстіртті судың ағыны және рельефін ұйымдастыру бойынша шаралардың құрамында жүргізіледі.

4.1.1.2 Кешендік абаттандыруды жобалау кезінде рельефті ұйымдастырудың міндеттерін аумақтың функционалдық міндеттері және олардың қайта құрылу мақсаттарына байланысты анықтау керек. Қайта құрылатын аумақ рельефін ұйымдастыруды, құрылыстың алаңына ығыстырылатын топырақты пайдалану, . бар үстіртті су қайтарғыларының шарттары, топырақты жамылғы және рельефті максималды түрде сақтауға бағыттаған дұрыс. .

4.1.1.3 Рельефті ұйымдастыру кезінде 150-200 мм қалыңдығы бар топырақтың өнімді қабатын алуды және оны уақытша сақтау үшін орынды жабдықтауды қарастыру керек, ал егер онда ластанудың нормадан асқан кез келген түрлерінің жоқтығы расталған уақытта – ластанудан қорғау бойынша шаралар қарастыру керек. Аумақта топырақты еселеп салуды жүргізген кезде, сәйкестік сертификаты бар топырақтың жоғары өнімділігі бар қабаттары мен минералды топырақтарды қолдануға рұқсат етіледі.

4.1.1.4 Рельефті террасалау кезінде құлама мен тіреуіш қабырғаларын жобалау керек. Топырақты құламаларды СНжәне Е 3. 02. 01. талаптарына және ҚНмЕ 3. 03. 09. талаптарына сәйкес құру керек. Табиғи құлама бұрыштарының максималды шамасы топырақтың түрлеріне байланысты 4.1 кестесінде келтірілген.
     4.1 кесте - Түрлі топырақтардың табиғи құламаларының бұрыштары

	Градуспен
Құлама топырағы	Табиғи құламаның максималды бұрышы
Құм	27
Құмдақ	30
Саз	40
Балшық	60

4. 1.1. 5 Құламалар бекітілген болуы керек. Бекітудің технологиясы мен материалды таңдау, қаладағы құламалардың орналасқан жеріне, байрайға деген механикалық жүктемелердің жобамен алынған деңгейіне, байрайдың құлама тік болуы мен қалыптасу ортасына байланысты болады.

4.1.1.5.1 Табиғи кешеннің (ТК) аумақтарында су қоймаларының ашық арналары құламаларын берік ету үшін жиектердің табиғи түрін сақтайтын әдістер мен материалдарды қолдану ұсынылады: габионды құрылымдар немесе “Рено матрацтары”, тоқымалы емес синтетикалық материалдар, “күрез” түрінің жамылғысы, одерновка, ряждік ағаш жиек бекіткіш, табиғи тас, құм, жұмыс тас, өсімдіктердің күшеттері және т. с. с.

4.1.1.5.2 Қала құрылыстарында ашық арналар құламаларын бекітуді, механикалық жүктемелердің (тіреуіш қабырғаларды, қабырғалы блоктарды, қаптау тақтасын қолдана отырып жараларды қалыптастыр және т.с.с ).      

4.1.1.6 Тіреуіш қабырғаларды қабысқан террасалар биіктігін ескере отырып жобалау керек. 0, 4 м төмен рельефтің ауысымын ернеулі тас немесе табиғи тастың есебімен рәсімдеу керек. Рельефтің 0,4 м астам ауысымы кезінде тіреуіш қабырғаларды, жоғарғы террасаның беріктілігін, тіреуіш қабырғалардың гравитациялық (бүтін, тұтас қалау) немесе бағаналы (жұқа анкерлі, бағаналы ростверкілер) түрлерімен қамтамасыз ете отырып, инженерлік құрылыс (МСН 2.03-02) ретінде жобалаған дұрыс.

4.1.1.7 Оларға көлік коммуникацияларын МЕМСТ 1278-2004, сәйкес орналастыру кезінде құламалардың жоғарғы бровкалары мен тіреуіш қабырғалардың қоршауын қарастыру қажет. Сондай-ақ осы құрылыстардың бойында орналастырылатын жаяу жүргінші жолдардың қоршауларын, тіреуіш қабырғаларын 1, 0 м астам, ал құламалардың – 2м астам биіктігі кезінде қарастыру керек. Қоршаудың биіктігі 0, 9 м кем емесін құрау керек.

4.1.1.8 Магистральды көшелердің бойымен орналасқан рельефтің жасанды элементтері (тіреуіш қабырғалары, жер үйінділері, оймалар) шу қорғағыш экрандар ретінде (МСН 2.04-03-2005) қолданыла алады.

4.1.1.9 Үстірттік судың ағынын жобалау кезінде ҚНмЕ 2. 04. 03-85, ҚНмЕ 3. 01-02-02Ас-2008, , ҚНмЕ 4. 01-02-2009, басшылыққа алу керек. Ағынның ұйымдастырылуы рельефті ұйымдастыру сұрақтарының кешенді шешімімен және су қайтарғыш құрылғылардың ашық немесе жабық құрылғысымен қамтамасыз етілуі тиіс: су қайтарғы құбырлары, науалар, кюветтер, сарқырамалар, жаңбыр қабылдағыш құдықтар. Үстірттік су қайтарғыны жобалау жер жұмыстарының минималды ауқымын, сондай-ақ топырақ мүжілуін болдырмайтын жылдамдықпен судың ағымын қамтамасыз етуі керек.

4.1.1.10 Қалалар аумақтарында су қайтарудың жабық жүйесі қолданылады. Ашық су қайтарғы құрылғыларын қолдануға саябақтық және орманды саябақ аумақтары үшін жол беріледі. Науаның ашылуы (ор, кюветтер) түбі бойынша немесе барлық периметрі бойынша бекітілген болуы тиіс (одерновка, тас қуаты, тұтас бетон, жиналмалы темір бетон, керамика және басқалары), кюветтер құламаларының бұрыштарын 1:0, 25 тен 1:0, 5 шегінде топырақтың түрлеріне байланысты қабылдаған дұрыс.

4.1.1.11 Науаның түбі бойынша минималды еңіс (4┐)* науаның толуын болдырмайтын 0, 4-0, 6 с жылдамдығы бар жаңбыр суларының ағуын қамтамасыз етуі керек. Максималды еңістерді, ҚНмЕ 2. 04. 03-85. сәйкес су қайтарғы элементтердің жамылғы түріне байланысты қабылданатын, су жылдамдығын шаймауын ескере отырып белгілеген дұрыс. Жаңбыр суларының ағыны мүмкін болатын жылдамдықтан көп болатын рельефтің телімдерінде, жобалауы ҚНмЕ 2. 04. 03-85, және ҚНмЕ 4. 01. 02-2009¹ талаптарына сәйкес жүзеге асырылатын сарқыраманың (сатылы, ауысымды) құрылғысы талап етіледі.

4.1.1.12 Рекреациялар аумақтарында су қайтарғы науалар жаяу жүргінші коммуникациясының көгал алаңымен жанасуын қамтамасыз етуі мүмкін, оларға төсеніш төсеу элементтерінен (жазық жұмыр тас, уатылған немесе араланған кеспе тас, тас тақтайшасы және т. б.) орындауға ұсыныс беріледі, жіктерді жоғары сапалы саздың ерітіндісімен тұтастау керек.

4.1.1.13 Жаңбыр қабылдағыш құдықтар жаңбырлы канализацияның жабық жүйесінің элементтері болып табылады, жобалау рельефтерін төмендету жерлерінде орналастырылады: кварталдардан шығу және кіру жерлері, жаяу жүргінші жолының аймағына дейін су ағыны жағынан қиылыстардың алдында, көшелердің жүру бөліктерінің науаларында көшелердің бойлық еңістеріне байланысты (4.2 кесте). Қаланың аумағында сіңіргіш құдықтары мен буландырғыш алаңдардың құрылысына жол берілмейді.

4.1.1.15 Көшенің 30 м астам қызыл бағыттары және 30┐ астам еңістері кезінде жаңбыр қабылдағыш құдықтар арасындағы ара қашықтық 60 м астам болмауы тиіс. Көрсетілген қашықтықтан асып кетке жағдайда елеулі өткізгіштік қабілеті бар шарбақтармен жұптастырылған жаңбыр қабылдағыш құдықтарының құрылғысы қажет. Квартал ішіндегі өтетін жерлер, жолдар, гүлзарлар, скверлер, трассаланатын су тарауларында жаңбыр қабылдағыш құдықтардың арасындағы қашықтықты екі есе ұлғайтуға жол беріледі. Квартал ішілік аумақтың шегінде ағынның елеулі ауқымын қалыптастыру кезінде оның шекарасына жаңбыр канализациясын енгізуді қарастыру керек, бұл есеппен негізделуі керек.

4.1.2.1 Көгалдандыру - аумақтың ландшафтты ұйымдастырылуы мен кешендік аббатандырудың элементтері, қала ортасының өсімдік құраушыларын белсенді қолданумен қалыптастырылуын қамтамасыз етеді, сондай-ақ қала аумағында алдындағы болған немесе ертеректер жасалған табиғи ортасын сақтап тұруын қарастырады. Көгалдандыруды жобалау кезінде мынаны ескеру керек.

4.1.2.2 Көгалдандыру мен отырғызудың негізгі түрлері: массивтер, топтар, солитерлер, тірі шарбақтар, кулисалар, боскеттер, ағаш қатарлары, көгал алаңдары, гүл бақшалары, отырғызудың түрлері (аллеялар, қатарлық, гүл шоқтары және т.б.). Отырғызу түрлерін таңдау отырғызудың ауқымдық- кеңістіктік құрылымын анықтайды және қала салуы мен өзара көгалдандырылған аумақтар арасындағы телімдердің функционалдық және көзбен шолу- композициялық байланыстарын қамтамасыз етеді.

4.1.2.3 Қаланың аумағында көгалдандырудың түрлері мен әр-түрлі әдістері қолданылады: стационарлы (өсімдіктерді топыраққа отырғызу), мобильді (өсімдіктерді арнайы жылжымалы ыдыстарға отырғызу: контейнерлер, вазондар және т. б. ), жинақты (тік, көп деңгейлі көгалдандыру және т. с. с) және т. б.

4.1.2.4 Көгалдандыруды жобалау кезінде мынаны қамтамасыз ету керек: ғимараттар мен имараттар, инженерлік желілерге дейін шілікттер мен талдарды отырғызудың минималды қашықтықтары, кесектердің, отырғызу үшін орлар мен траншеялардың өлшемдері(кесте 4.3). Қаланың түрлі аумақтарында отырғызулардың максималды санын (кесте Б.1), түрлі функционалдық белгілеуі бар көгалдандырылатын аумақтардың шамамен алынғандағы пайызын (Кесте Б.3), отырғызу материалын сұрыптау үшін талаптар мен параметрлерді (Кесте Б. 7) сақтау ұсынылады.
4.3 кесте. Ағаштар мен бұталардың кесектерінің, шұңқырлардың, траншеялардың мөлшерлері

 4.1.2.5. Көгалдандыруды жобалау мен қала аумағында көк көшеттер жүйесін қалыптастыруды қалалық экожүйелердің өздігінен реттелуге дәне антропогендік басқалу рөлін арттыру қабілеттілігін жоғалту факторларына ескерумен жүргізу қажет. Қаланың көгалдандырылатын аумақтары мен көшеттерінің тіршілік қабілетін қамтамасыз ету үшін:

- қала құрылысы қызметін реттеудің белгіленген режимдеріне (ҚҚРР), рекреациялық жүктеменің нормативтік мүмкін мәнінің шамасына сәйкес ПК аумағында кешенді абаттандыру (4. 4, 4.5 кестелер);

- қосылып жатқан аумақтардан техногендік жүктемелердің деңгейін ескеру;

- тырғызулар үшін антропогендік факторлардың ісеріне беріктігі сипаттамасын ескерумен отырғызатын материалдың бейімделген жыныстарын таңдауды жүзеге асыру;

     - ПК аумағында көгалдандыруды жобалау кезінде ландшафтылардың типтік аймақтылығын, үзілістік және ассимиляциялық потенциалын ескеру қажет.

4.1.2.6 Қала аумағында топырақтың құрамын Физикалық - химиялық, санитарлық - эпидемиологиялық және радиологиялық қауіпсіздікке тексеру жүргізу, ластанудың мүмкін параметрлерінен артқан жағдайда оның рекультивациясын қарастыру қажет. Топырақты жамылғымен, бұзылған жасанды қызметпен аумақтарда көгалдандыруды жобалау кезінде Г қосымшасысын ескеру ұсынылады.