Ӛсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер биоәралуандылығЫ
Ішекқуыстылар типі (Coelenterata)
жүктеу/скачать 1.09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Ішекқуыстылар типі (Coelenterata)
Атқышсыздар типі (Acnidaria) Ішекқуыстылар типінің ӛкілдеріне тән сипаттама: радиальды симетрия, екі қабаттылық, гастроваскулярлық система және нерв системасының диффузиалы типі. Олардың дене қабырғасы- эктодерма және энтодерма болып, екі қабаттан қҧралған. Энтодерма бҥкіл ішкі қуысын астарлап жатады. Бҧл қуыс асқортушы орган да болып табылады. Ішекқуыстылар типі ҥш класты қҧрастырады: Гидроидалылар (Hydrozoa), Сцифомедузалар (Scyphozoa), Маржан полиптері (Anthozoa). Гидроидалардың эктодермасында тері-бҧлшықет, атқыш, аралық, нерв, жыныс клеткалары орналасқан. Энтодерма қабатында: эпителиальды-бҧлшықет , асқорту және безді клетка болады. Олардың кӛбеюінде ҧрпақ алмасу жыныстық медузалық және жыныссыз полиптік байқалады. Тек медуза не полиптік тҥр болады. Гидроидалардың қҧрылысы қарапайым гастроваскуляр қуысы тҧтас бӛлінбеген, нерв тҥйіндері және сезу мҥшелері жоқ. Сцифомедузалардың едәуір жоғарғы дамыған белгілері: мезоглея жақсы жетілген, жыныс клеткалары энтодермада жетіледі, нерв системасы ерекшеленген гангли тҥрінде, сезіну мҥшесі ропалий, ішек қуысынан кӛптеген радиаль ткандары басталып, олардың бір қатары тармақталып, бірқатары тармақталмайды. Эктодермальды жҧтқыншақ болады. Сцифомедузалар дамуында жынысты және жыныссыз ҥрімбҧтағы кезек ауысып ӛседі. Негізгі ҥрім бҧтағы полип болып табылатын 36 гидроидалардан айырмашылығы, сцифоидалардың негізгі ҥрімбҧтағы-медузалар болады да полиптік сатысы ӛте нашар білінеді. Маржан полиптер класының ӛкілдерінің ерекшеліктері: мезоглея жақсы жетілген, известі не мҥйізді скелетті, эктодермалды жҧтқыншағы, камераларға бӛлінген кҥрделі ішкі қуысы және энтодермалы жыныс продуктыларының болуы. Маржан полиптерінің дамуы метоморфоз арқылы,личинкасы- планула, ҧрімбҧтағы ауыспайды, сәулелі симметриадан екі жақты симетрияға ауысқаны байқалады маржандардың ауыз тесігінің маңында нерв клеткалары шоғырлаңған, бҧлшық ет клеткалары жетілген. Маржандарда ҥш тҥрлі риф тҥзіледі, олар: тосқауыл риф, жағалық риф және шеңберлі риф. Атқышсыздар типінің (Ctenophora) ӛкілдерінің ерекшкліктері: шанышқылы клеткалары болмайды, гермафродиттер, атқыш клеткаларының орнына жабысқақ клеткалары бар, гонадалар энтодермада қалыптасады. Гастроваскулярлық жҥйелері эктодермальды жҧтқыншақтан, энтодермалды қарынан және онан каналдар тарайды. Эктодермальды нерв жҥйесі диффузиялы. Эктодерма мен энтодермадан басқа даму кезінде ҥшінші ҧрықтық жапырақ бастамасы қҧралады, ол ересек атқышсыздардың мезодермасы болып қалыптасады. Аборальды орган-ерекше сезім мҥшесі болады.Атқышсыздар типіне тек гребневиктер (Ctenophora) класы жатады. Ішекқуыстылар және атқышсыздар типтерінің шығу тегі туралы жорамалдар салыстырмалы-морфологиялық, организімнің жеке дамудағы генетикалық негіздерге, экологиялы мәліметтерге сҥйенген. Ішекқуыстылардың алғашқы шыққан формасы И.И.Мечниковтың перенхимелласы тәрізді еркін жҥретін организімдер болған деп жоруға болады. Атқышсыздар екі бҥйірлі симметриасымен және мезодермалы бастамасымен ішекқуыстылардың бір бҧтағы болып саналады. Негізгі әдебиеттер: 24, 25, 26, 29. Қосымша әдебиеттер: 66-71, 75, 77-82. жүктеу/скачать 1.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|