Ӛсімдіктер, жануарлар және микроорганизмдер биоәралуандылығЫ
Дәріс тақырыбы № 12. Кӛпклеткалы омыртқасыз жан-
жүктеу/скачать 1.09 Mb. Pdf көрінісі
|
| Дәріс тақырыбы № 12. Кӛпклеткалы омыртқасыз жан-
уарлардың алуантүрлілігі мен құрылымы 1. Кӛп клеткалы жануарларға сипаттама, олардың шығу тегі. 2. Фагацителлотәрізділердің құрылысындағы ерекшеліктер. 3. Тӛменгі сатыдағы кӛп клеткалылырды жіктеу. 4. Типтердің кластарына сипаттама. Кӛп клеткалы жануарлардың денесі бірнеше қабатты клекалардан қҧралған. Кӛп клеткалы жәндіктерге тән қасиет- денесін қҧрайтын клеткалардың біркелкі мӛлшерде болмауы, атқаратын қызметіне қарай тҧтас денедегі клеткалардың әр тҥрлі кҥрделікте жинақталып (ҧлпа және мҥше тҥзіп) саралануы. Кӛп клетканың пайда болуы туралы кӛптеген теориялар айтылған, бірақ бҧл кӛп клеткалықтың тарихи даму процесін әртҥрлі тҥсіндіреді. Кӛп клеткалы жәндіктер эволюция барысында топтасып тіршілік ететін бір клеткалы жануарлардан пайда болды деп есептеледі. Кӛп клеткалы жануарлар бір клеткалы жәндіктерден (екі қабат клеткалардан қҧралып, екі қабатты екі тҥрлі орта пайда болғандықтан) эвалюция нәтижесінде табиғи сҧрыптаудан әр тҥрлі қызымет атқару дәрежесіне дейін жетіп, сыртқы қабаттағы клеткалар қозғалып, қорегін қармау және қорғану әрекетін жасаса, ішкі қабаттағы клеткалар асқорту бағытына бейімделумен ерекшеленеді. Кӛп клеткалы жануарлардың пайда болуы туралы Э.Геккель (1874ж) алғаш рет ―гастрей‖,И.И.Мешников (1882) пікірінше ― фагоцителла ‖ О.Бючли (1884) айтуынша ―плакула‖, А.В.Иванов (1967) қабарлауынша―фагоцителла‖ теориялары жариаланған. Фагоцителлотәрізділер ең қарапайым кӛпклеткалы жануарлар. Бҧл жоғарғы бӛлімге тек тақталылар (Placozoa) типі жатады. Басты ӛкілі трихоплакс теңізде балдырлардың ҥстінде тіршілік етеді, мӛлшері 4 мм ден аспайды. Трихоплакстың тек екі тҥрлі клеткасы жетілген. Трихоплакстың аузы, асқорту қуысы, ҥлпасы және ас қорытатын-фагоцит клеткалары жетілген. Кӛбею жыныссыз және жынысты жолмен. Личинкасы белгісіз. Трихоплакстың клеткасы регенерацияға бейім. Паразои (тӛмеңгі сатыдағы клеткалылар) фагоците- ллотәрізділерден әртҥрлі міндет атқаратын кӛптеген клеткаларының болуымен ерекшеленеді. Мамандаңған мҥшесі жоқ. Паразои жануарша қоректенгенмен мҥлде қозғалмайды. 35 Тӛменгі сатыдағы кӛп клеткалылар жоғарғы бӛліміне тек Губкалар (Porifera, spongia) типі жатады. Porifera типі ҥш класқа бӛлінеді: известі губкалар (Calcispongiae), шынылы губкалар (Hyalospongiae), кәдімгі губкалар (Demospongiae). Известі губкалардың спикулдардан қҧралатын известі скелеттері болады. Спикулдары ҥш тҥрлі: бір ості, ҥш ості, тӛрт ості. Қоректенуі клетка ішілік. ӛніп-ӛсуі жынысты жолмен гермофродит. Шыны губкаларға кремний скелетті және спикулдары ӛзара бірігіп, кремний қышқылымен желімделіп келетін тҥрлер жатады. Кәдімгі губкаларға скелеті кремнилі не органикалық зат- спонгиннен қҧралады. Ӛніп-ӛсуі жыныссыз және жынысты жолмен. жүктеу/скачать 1.09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|