«Сот медициналық сараптама негіздері»
жүктеу/скачать 0.79 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Негізгі әдебиеттер
- Тақырып 6
- Пысықтау сұрақтары
- Тақырып 7. Мәйіттің табылған жерде қаралуы. 1. Оқиға болған жерді қарау әдісі мен кезеңдері
- Эксгумация және жерлеу жерінен көтерілген мәйтті қарау
Пысықтау сұрақтары: 1.Танатология анықтамасы. 2. Мәйіттің сот медициналық сараптама түрлері.
1ҚР ның Конституциясы 2007ж 2.ҚР сының «ҚР сының Президенті туралы» Конституцяилық заңы// 3.ҚР ның Үкіметі туралы заң 2006ж 2. Негізгі әдебиеттер 1. Г.М.Төлепбергенова, Б.А.Дүкенбаева. Сот медицина пәнінен студенттерге арналған оқу әдістемелік құралы (каз., рус.).- Алматы, 2009.-183б. 2. Г.М.Төлепбергенова, Сот медицина пәнінен дәрістер жиынтығы (каз).- Алматы, 2006.-91б. 3. Қаракөбенов Қ.Д. Сот медицинасы. Оқулық .- Алматы, 1996.-319б. 2.Судебная медицина. Учебник / В. Н. Крюков, Л.М. Бедрин. Москва «Медицина», 2005 – 474 с. 3. Практикум по судебной медицины. Г.П. Джуваляков, Д.В. Сундуков. Ростов-на-Дону «Феникс», 2006. 4. Судебная медицина. Ю.Д. Гурочкин, Ю.И. Соседко. Москва «Эксмо», 2006. 5. Попов В.Л., Судебная медицина, Учебник, Санкт-Петербург, 2002 6. Томилин В.В., Пашинян А.П. Руководство по судебной медицине. Москва, 2000. 7. Задачи и тестовые задания по судебной медицине. Под редакцией Ю.И.Пиголкина. Москва. «Гзотар-мед» 2004. 8. Учебное пособие для практических занятий по судебной медицине. Под редакцией Ю.И. Пиголкина. Москва. «Гзотар-мед». 2004. 9. Судебная медицина в схемах и рисунках. Г.А. Пашинян, П.О. Ромадановский. Москва. «Гзотар-мед», 2004. Тақырып 6 Өлімнің түрлері. 1. Өлімнің түрлері. Өлім өмір жолының соңғы және міндетті кезеңі болған-дықтан, танатология өмірді зерттеумен, яғни биологияның, физиологияның, биохимияның, патологияның тиісті бөлімдерімен тығыз байланысты. Қазіргі танатологияның пәні терминалдық жағдайларға (латынша terminalis - шекаралас, шектес), яғни өмірдің соңғы сатысына, өмір мен өлім арасындағы шекаралас жағдайға қатысты мөселелерді зерттеу болып табылады. Ал "терминалдық жағдайлар" үғымына ең ауыр естентану (шок) түрлері, талықсу (коллапс), жанталасу алдындағы жағдай, терминалдық үзіліс (пауза), жанталасу (агония) және клиникалық өлім кіреді. Бүл процестерді терминалдық жағдайларға біріктіретін сипатты ерекшелік заттар, атап айтқанда, органикалық қышқылдар алмасуының толық қышқылданбаған өнімдері жинақталуының сал-дарынан ацитоздың асқынуына байланысты тез үдей түсетін гапоксия болып табылады. Ацидоздың дәрежесі мен үзаққа созылуы жандану болжамына да себепші болады. Шоктың ауыр сатылары, коллапс тікелей жанталасу ал-дындағы жағдайға ауысуы мүмкін, бүл жағдай орталық нерв жүйеанің жоғары бөлімдерінде тежелісгің бел алып, естен тануынан көрінеді. Бүл орайда мидың сабақ бөлігі қозу жағ-дайында болып, біршама уақыттан кейін тежелістің ми са-бағына да ауысуы мүмкін. Жанталасу алдындағы жағдай кейде талай сағаттарға созылып, терминалдық үзіліске ауысады. Соңғысы рефлекстердің болмауымен, тыныс алудың және жүрек қан тамыр қызметінің аз уақытқа тоқтап қалуынан байқалады. Мүндай жағдайда науқас өліп қалған сияқты болып көрінуі мүмкін. Терминалдық үзілістің айрықша ерекшелігі бульбарлық орталықтардың жүмыс істеуі сақталған жағдайда қабықтың терең тежелуі болып табылады, соның салдарынан орга-низмнің қызметі "бей-берекет", үздік сипатта болады. Терминалдық үзіліс бір минутқа, кейде 2-4 минутқа созылып, организмнің тіршілік үшін күресінщ соңғы алкінісі сияқты болып көрінетін жанталасқа ауысады. Кейбір ғалым-дар жанталасты сөніп бара жатқан алаудың түтініне үқсастырады. Жанталасу бірнеше минуттан отыз және одан да көп минуттарға созылуы мүмкін. Жанталасу кезінде тырысып-қүрысу түрінде дем алу қайтадан пайда болады, кейде әлсіз болса да жүрек-қан тамыр қызметі қалпына келеді, тіпті аз уақытқа адамның есі кіруі де мүмкін. Науқастын манындағылар мен туыстары мүндай жағ-дайды екінің бірінде науқас сауығып келе жатыр деп үғып, оның содан кейінгі жантәсілім етуін медицина қызметкерінің дүрыс әрекет жасамағандығынан болды деп санауы ықтимал. Жанталасу кезінде қабық терең тежелген жағдайда физиологиялық функциялардың бульбарлық реттеу белсенділігінің барынша артқаны байқалады. Сонан соң тежелу мидың сабақ жағына көшіп, клиникалық өлімге апарып соға-ды. Осы кезге қарай ми үлпасында тотықтану ғана емес, со-нымен бірге гликолиз де тоқтайды, бүл, сірә, ферменттік жүйелердіқ бүзылу салдарынан болуы мүмкін. Мүның өзі мида сүт қышқылының үлғаюы мен ацидоз қүбылыстарының күшеюіне апарып соғады. Клиникалық өлім орын алады, ол жүректің соңғы жиырылуы мен соңғы тыныстан басталады деп саналады. Тыныс алу мен жүрек соғысы бір мезгілде тоқтамауы да мүмкін. Клиникалық өлім кезеңінің үзақтығы 5-6 минутқа созылады, кейде З-4 минутқа дейін қысқаруы ықтимал. Егер өлім кезінде температура төмен (гипотерия) болса, жас адамдар, дене күші мықты субъектілер өлгенде, сондай-ақ адам тез өліп кеткен жағдайда, т.б. бүл мерзім үлғаяды. Жанталасудың және бүкіл өлу кезеңінің патологиялық процесі мен үзақтығы сипатының да мән-мағынасы бар. Өлу үзаққа созылған жағдайда адамның барлық компенсаторлық механизмдері іске қосылады, қанның қайта бөлінуі соның көрінгстерінің бірі болып табылады. Шеткі қан тамырларының түйілуі (спазм) салдарынан қанның негізгі массасы жүрек пен миға ағылады, мүның өзі олардың неғүрлым үзақ тіршілік етуіне себепші болады. Мүндай жағдай кейде бірне-ше сағатқа созылуы мүмкін, ал егер адамға жан бітірудің сәті түспесе, барлық тіршілік функцияларының толық және біржола сарқылу көріністері жағдайында ол өліп кетеді. Бүл жағдайларда клиникалық өлім өте қысқа (бірнеше секунд) болғанның өзінде де адамға жан бітіру іс жүзінде мүмкін емес, өйткені организм шын мәнінде жүрек пен тыныс тоқтағанға дейін-ақ өліп қалған. Жарып көрген кезде одан ми клеткалары біршама сақталған жағдайда бауыр мен бүйректің дистро-фиялық ауыр зақымдануы байқалуы мүмкін. Өлімнің мүндай механизмі соматикалық механизм деп аталады. Адам тез өліп кеткен жағдайда организм өзінің бүкіл ком-пенсаторлық, энергетикалық және функционалдық мүм-кіндіктерін сарықпайды, мүның өзі неғүрлым үзаққа (бірне-ше минутқа) созылған клиникалық өлім кезінде организмнің жандануын қамтамасыз етеді. Мүндай жағдайларда парен-химатоздық мүшелердің үзаққа созылған жанталасқа байланысты дистрофиялық өзгерістер болмайды, ал сол кезде олардың ми клеткаларынан байқалуы мүмкін ("ми өлімі"). Өлімнің келу қарқынын морфологиялық белгілер бойын-ша анықтаудың сот-медициналық мәні зор. Жанталасудың үзаққа созылғаны жүрек пен ірі қан тамырларында, мидың қатты қабықтарының қатпарларында болатын қызыл және, әсіресе, сары (ақшыл) үйыған қанның табылуымен анықта-лады. Мүндай жағдайларда қанның едәуір дәрежеде үйыған-дығы өліктік таңбалардың қаншалықты айқын болатындығы-нан көрінеді. Керісінше, адам тез өліп кеткен жағдайда, ке-неттен өлген кезде өліктегі қан сүйық болып қалады, бүл айқын аңғарылатын өліктік таңбалардың пайда болуына, көк тамыр жүйесінде қанның түрып қалуына, ішкі мүшелерде қанның толық болуына және өкпенің, жүректің сероздық қабықшалары астында үсақ нүктелер тәрізді экхимоздар пай-да болуына, сондай-ақ қабақ конъюнктивасына себепші болады. Кенеттен өлудің бүл белгілерінің бәрі бүрын түншығып өлу белгілері деп қарастырылып келді, бүл дүрыс емес. Кенеттен өлген жағдайда өлікте қанның сүйық күйде болуын фибриногенолизбен, яғни фибриногеннің берік фибрин түйіршіктер түзу қабілетінен айрылуымен түсіндіруге болады. Кенеттен болған өлім жағдайында бүл фибриногеннің таяқша тәрізді түрден ірі дискерсті корпускулярлық белокқа, фибрин-глобулинге көшуі салдарынан орын алады. Та-яқшалар қозғалмалы түйірлерге айналады да, олар енді түйіршік түзіп, берік арқауға жабыса алмайды. Өлген бойдан барлық реттерде де өліктегі қанның адам тірі кезде қан үйып қалған жерлерден басқасының бәрінде әрқашанда сүйық болатынын атап көрсеткен жөн. Жанталасу үзаққа созылған жағдайда қан адам өлгеннен кейін 2 сағат-тан соң үйиды. Кенеттен тез өліп кеткен жағдайда, өлу се-бептеріне қарамастан, өліктің қаны өзінің үю қабілетін өлгеннен кейін 3-5 сағат өткен соң жоғалтады. Алайда мүн-дай жағдайда да адамның денесінен жарақат алу салдарынан қүйылған қан тірі адамның қаны сияқты үйиды. Егер тез өлген адамның мәйітінен ол өлгеннен кейін жарты - бір сағаттан соң сынама үшін түтікшеге қан қүйып алынса, қан үйып қалады да, бірсыпыра уақыт өткен. соң ол қайтадан сүйық қанға айналады. Тез өліп кеткен адамдардың қаны ол өлген соң 3-5 сағаттан кейін үю қабілетін толық жоғалтады, сондықтан мүндай өліктерді жарған кезде қан тамырлары мен жүрек қуыстарынан сүйық қан шығып, ол тромбин қосқанның өзінде де үйымайды. Таяқша тәрізді фибриногеннің корпускулярлық белокқа айналуы адамның тірі кезінде де, мысалы, дене қуысына қүйылған қаннан да басталуы мүмкін. Мүндай қанның үйы-майтыны мәлім, мүның өзі ішкі қан ағуының із-түзсіз сіңіп кетуіне жәрдемдеседі. Егер 5—6 минуттан астам уақыт Оойы тыныс болмай, жүрек соқпаса, ми қабығының клеткаларында, сонан соң оның оттегі жетіспеуін онша сезіне бермейтін бөлімдерінде және ба-сқа мүшелердің клеткаларында да протоплазмалар мен клеткалар ядроларының ыдырау процесі басталады, сөйтіп, олар біржола биологиялық өлім қүбылыстарына апарып соғады.
1. Өлім түрлері. Ұсынылатын нормативтік актілер 1ҚР ның Конституциясы 2007ж 2.ҚР сының «ҚР сының Президенті туралы» Конституцяилық заңы// 3.ҚР ның Үкіметі туралы заң 2006ж 2. Негізгі әдебиеттер 1. Г.М.Төлепбергенова, Б.А.Дүкенбаева. Сот медицина пәнінен студенттерге арналған оқу әдістемелік құралы (каз., рус.).- Алматы, 2009.-183б. 2. Г.М.Төлепбергенова, Сот медицина пәнінен дәрістер жиынтығы (каз).- Алматы, 2006.-91б. 3. Қаракөбенов Қ.Д. Сот медицинасы. Оқулық .- Алматы, 1996.-319б. 2.Судебная медицина. Учебник / В. Н. Крюков, Л.М. Бедрин. Москва «Медицина», 2005 – 474 с. 3. Практикум по судебной медицины. Г.П. Джуваляков, Д.В. Сундуков. Ростов-на-Дону «Феникс», 2006. 4. Судебная медицина. Ю.Д. Гурочкин, Ю.И. Соседко. Москва «Эксмо», 2006. 5. Попов В.Л., Судебная медицина, Учебник, Санкт-Петербург, 2002 6. Томилин В.В., Пашинян А.П. Руководство по судебной медицине. Москва, 2000. 7. Задачи и тестовые задания по судебной медицине. Под редакцией Ю.И.Пиголкина. Москва. «Гзотар-мед» 2004. 8. Учебное пособие для практических занятий по судебной медицине. Под редакцией Ю.И. Пиголкина. Москва. «Гзотар-мед». 2004. 9. Судебная медицина в схемах и рисунках. Г.А. Пашинян, П.О. Ромадановский. Москва. «Гзотар-мед», 2004. Тақырып 7. Мәйіттің табылған жерде қаралуы. 1. Оқиға болған жерді қарау әдісі мен кезеңдері. 2. Әр турлі жағдайлардағы өлім болған жерді карау ерекшеліктері. Адам мәйітін, ол табылған жерде сыртынан қарау тергеулік қараудың жалпы ережелерін сақтай отырып және сот медицина саласындағы маман дәрігердің, ал оның қатысуы мүмкін болмаған жағдайда - өзге дәрігердің міндетті түрде қатысуымен жүргізіледі. Өлікті қарау үшін басқа да мамандар таратылуы мүмкін. Өлікті қосымша немесе қайталап қараған жағдайда сот медицинасы саласындағы маман дәрігердің қатысуы міндетті. Танылмаған өлік міндетті түрде фотосуретке түсірілуге және дактилокөшірме жасалуы тиіс. Өлікті сырттай қарау кейін сот-медицина сараптамасының жүргізілуін алмастырмайды және жоққа шығармайды. Өлікті қарау барысында азаматтардың қайтыс болған адамды тану туралы мәліметтерді сол тергеу әрекетінің хаттамасына енгізіліп, кейіннен мәлімдеушіден куә ретінде жауап алынады, бұл мәйітті басқа адамдардың тануы үшін көрсетуді жоққа шығармайды (ҚР ҚІЖК-нің 224-бабы). Мәйттіңі табылған жерінде, тергеушіні оның сырттай қарауын жүргізеді. Табылған жерінде мәйтті сырттай қарау екі сатыдан тұрады-мәйттің жалпы қарауы және бөлшектеп қарауы. Мәйітті қараудың барысы мен нәтижелері оқиға болған жерді қарау хаттамасында сипатталады. Мәйітті қарау кезінде міндетті түрде зерттелетіндер:
Мәйіттің орналасуын қараған кезде, оның жақын жердегі қозғалмайтын обьектілерге қарағанда қалай орналасқанын сипаттау керек – кірер есікке, терезелерге, қабырғаға, темір жол рельстеріне, ағаштарға және басқаларға. Егер келеңсіз қалыпқа қандай да бір құралдармен ұстаттырылып қойылған болса, онда ондай құралдар да мұқият қаралып сипатталуы керек. Мәйіттің оқиға жеріндегі орнынан ауыстырылуы немесе бастапқы қалпынан басқа қалыпқа өзгертілуін ең алдымен мәйіт дақтарының сипаттары мен орналасуы куәлайды.
Эксгумация және жерлеу жерінен көтерілген мәйтті қарау. Эксгумация, тергеулік қараумен қатар бір тарауда берілсе де, оны тергеулік қараумен шатастыруға болмайды, тек осы тергеу әрекетін жүргізу кезінде көтерілген мәйттің тергеулік қараудың ережелеріне сәйкес қарауы жүргізіледі. Мәйітті тексеріп-қарау кезінде өлімнің кейбір түрлеріне күдіктенген жағдайда сот медицинасы саласындағы маман-дәрігер (оның міндетін атқарушы дәрігер) тергеушінің назарын мынадай ерекшеліктерге көңіл аударады: 1) жол-көлік жарақатында - мәйіттің тұрпатына, жол бөліктеріне, маңайындағы заттарға, көлік құралдарына, іздеріне қатысты жатуы немесе олардың арасындағы қашықтыққа; олардың ара қашықтығына, киімнің күйіне, (ондағы зақымданулар, шыны бөлшектері, көше балшығымен, жол үстінің бөлшектерімен былғануы және сүйреу немесе протектор, шынжырбаудың трактары және өзге де көлік құралдарының іздері); аяқ-киімнің күйіне, олардағы зақымдануларға, аяқ-киімнің табанындағы сырғудың іздеріне, мәйіттегі зақымдану сипаттарына, олардың орнығуына, сүйектің патологиялық қозғалу орнына, крепитацияның болуына, дененің жеке бөліктерінің қисаюына, аяқ-қолының қысқаруына, сүйрету іздеріне, кірген бөгде бөлшектерге; жол аймағындағы биологиялық текті заттардың болуына, киім мен аяқ-киімнің жыртылуына немесе үзілген бөліктерінің, заттардың болуына; қанның ізіне, шашқа, тері бөлшектеріне, ми заттарына, органдардың (тіндердің) кесіктеріне, киім матасының талшықтары мен қиындыларына, осылардың суретінің таңбаларына және басқаларға; 2) теміржол жарақатында - мәйіттің жатуына, тұрпаты және рельске, сепкен жерге, жол ғимараттары мен теміржол көлігіне (қай вагонның немесе дөңгелек жұбының астында) қатысты бөлшектенген мүшесінің бөлшектерінің, бөлшектенген мүшелерінің аралығына, былғанған киімдегі зақымдануларға (майланатын заттармен, көмір тозаңы), денеге темір жолдың балласт қабаты бөлшектерінің енуіне, «іркісті тегістеуге», қысым жолақтарына; мәйіттегі зақымданулардың орналасуы мен сипатына, олардың түбі мен жиегінің былғануына, киімдегі және аумағындағы қан іздерінің болуына, қысым жолғаның түсіне және шөгінділер мен басқаларға; теміржолының учаскесіндегі денені сүйрету іздеріне; теміржол көлігіндегі биологиялық тектес іздердің болуына және олардың орналасу биіктігіне; 3) әуе жарақатында - мәйіттердің бөліктерінің бір-біріне қатысты және әуе кемесінің сынықтарымен өзара орналасуына; сол аймақтағы денелердің немесе дене бөліктерінің ауысу іздеріне, киімінің күйіне, бөтен иістерге; бөліктің қай мәйітке тиісті екендігіне (реттік нөмірі бар биркалар тағылады, егер белгілі болса, әр фрагментке қайтыс болғанның аты-жөні жазылады). Мәйіттердің қалдықтарынан құжаттарды, бағалы және басқа заттарды алуға үзілді-кесілді тыйым салынады. Мәйіттерге немесе оның бөліктеріне әсер ететін зақым мен байланған белбеулерден болған денедегі іздер мен зақым түрлеріне; экипаж мүшелері зақымдануларының ерекшеліктері мен сипатына (оқ тиген жарақаттардың, өзге де жарақаттардың белгілері, көміртек тотығымен улану және басқалар); 4) биіктен құлағанда - биік объектіге қатысты мәйіттің жатқан күйіне, киімдегі жолақ пішінді былғануларға, қабырғаның бойымен сырғудан болған мата мен әшекейлеу детальдарының (түйме, қапсырма) сыдыруларына, жәбірленушінің құлаған жерінің өзіне тән былғануы мен киімінің былғануы ерекшеліктерінің сәйкестігіне, тігіс бойынша киімнің тігістерінің бойындағы жыртылуларға, мәйіттің денесінің шығып тұрған беті мен денесі бөліктеріндегі зақымдануларға, жарақаттардың бір беткейде орнығуына (егер сатылы құлау болмаған жағдайда); егер қолымен не аяқпен кұлаған кезде зақымданулардың симметриялылығына, бір не екі табан аймағындағы жұмсақ тіндердің зақымдануына; аяқ-қолдарының біреуінің қысқаруына, аяқ басының ротациясына және басқаларға; 5) доғал және үшкір заттардан болған зақымдар - зақымның сипатына, орнығуына, пішініне, жиегіне, мөлшеріне, киіміндегі зақымдарға сәйкес басқа да ерекшеліктеріне, қарсыласу немесе қорғану сипатындағы мәйіттің қолында жарақаттың болуына немесе болмауына; біртекті жарақаттар кезінде олардың - санына, орналасуына, қанға ұқсас іздердің, шаштың, тоқыма талшықтарының, жұмсақ тіндердің бөліктеріне, ми затының мәйітте, оның киімінде, қоршаған орта заттарында, жарақат келтіру болжамы бар құралда (қаруда) болуына; аяқ киім табанында және табанның өкше тұсында қанға ұқсас дақтардың болуына (денедегі немесе табиғи саңылаулардағы кіріп тұрған заттарды алуға тыйым салынады); 6) оқ тиген жарақатта - киімдегі зақымдарға, олардың орналасқан жеріне, пішініне, деффектінің болуына, шамамен алғандағы өлшемдеріне, киім арасы қабаттарында немесе қатпарларында оқтың, бытыраның және атудың қосымша факторларының іздеріне (арнайы зерттеу үшін алу), аяғында аяқ киімнің бар екеніне, мәйіттің денесіндегі зақымдардың санына және орналасқан жеріне, қару ұңғысының ұшындағы таңбалардың пішіні мен жуық өлшеміне, тесіп өткен жарақат кезінде кірген және шыққан тесік аумағындағы тіндердің жарылуына, жарақатта бөгде заттардың болуына (тесіп өткен, жабық, жанап өткен) және оның ерекшеліктеріне, айналасындағы заттарға, мәйіттің киімдеріндегі, денесіндегі қанға ұқсас іздерге, олардың орналасуына және ерекшеліктеріне; 7) жарылу кезіндегі жарақаттарда - жарылу аймағына (нүктесі) қатысты мәйіттің тұрпаты және оның бөліктерінің ара қашықтығын көрсетіп, бір-біріне қатысты орналасуына, киім қабатының арасында бос жатқан жарылған заттың бөліктеріне, мәйіттің денесіндегі, киімді зақымдау сипатына, күйгеніне, отпен шарпылғанына, қақталғанына; 8) механикалық асфиксияда - беттің ісінуіне, көздің дәнекер тінді қабықтарына қан құйылуға, тілдің күйіне, терінің көгеруіне; дәреттің, нәжістің, шәуеттің денедегі және киімдегі іздеріне; мойынды жіппен қылқындырғанда – мәйіттің тұрпатына; дененің еркін асылып тұрғанда - аяқ ұшынан еденге (жерге) дейінгі және іздері бар (мысалы, аяқ киім) тұғырға еденнен ілмектің бос ұшының бекітілген жеріне дейінгі ара қашықтыққа; дене толық асылмаған кезде – дененің қай бөлігі тіреуіш нүктесі болғандығына, еденнен ілмектің еркін ұшына дейінгі (төменгі) және ілмектің бекіткіш ұштарына дейінгі ара қашықтығына; 9) тіреуішке ілмек ұшының бекітілу ерекшеліктеріне, тіреуіште және жіптегі сырғу іздерне; ілмекке (түрі, бау саны, мата, түйіннің, түйілудің, матада тесіктің болуы және басқа да ерекшеліктеріне, мойында ілмектің орналасу ерекшеліктері, түйіннің орналасқан жері, түйіннің байлану сипаты); мәйіттік дақтардың орнығуына, бет терісінің түсіне, көздің мөлдір қабығына нүктелік (ноқатты) қан құйылуға, тілдің күйіне, странгуляциялық жолақтың ерекшелгіне және ілмек пен оның арасындағы сәйкестікке (ілмекті мәйітпен бірге мәйітханаға жіберу үшін, түйінге қарсы тұрған жағынан кесіп алу керек, содан соң кесілген ұштарын жіппен бекітіп, ілмек пен оның бос бөлігінің ұзындығын өлшеу керек; мәйіттің мойнындағы ілмек тым қатты тартылған болса, онда ол оқиға болған жерден алынбайды); 10) қолмен қылқындырып, мұрын мен ауыз тесігін басқа заттармен жауып өлтірілгендігіне күдік туындаған жағдайда - мәйіттің тұрпатына, киімнің күйіне, ауыз бен мұрын тесіктерін жапқан заттағы зақымдар мен бөгде заттардың қалдықтарының болуына, бетке жабысқан сілекейге, құсық заттарға, ауыз қуысындағы тығынға; ауыз қуысындағы тығын - ауыздан материалдың қаншалықты шығып тұрғандығына, қаншалықты тығыз енгізілгеніне; басқа кигізген полэтилен пакеттің (қаптың)- тұрпатына, тығыз жатқан жеріне, пакеттің ішіне басқа заттың салынғанына, оның ішіндегі ылғал тамшыларына, терлеу іздері; шешкеннен кейін - бөгде иістердің болуына, пішініне, мөлшеріне, мойын терісі, бет, мұрын және ауыз тесігі айналасындағы терідегі зақымдануларға, еріннің, ауыз қуысының шырышты қабатының күйі, дененің басқа аумақтарындағы зақымданулардың болуына, әсіресе қолдарындағы (ауыздағы тығынды оқиға болған жерден алуға үзілді-кесілді тыйым салынады. Тығынның түсіп қалуы немесе ығысуына жол бермеу үшін теріге лейкопластермен жабыстыру қажет; 11) кеуде клеткасы мен іш жаншылғанда - қысып тұрған заттардың мөлшері мен сипатына, терідегі, киім мен олардағы түсіп қалған таңбаларға, механикалық зақымданулардың сипаты мен ерекшеліктеріне, терінің түсі, көздің мөлдір қабығы мен қабақтардың шырышты қабаттарындағы қан құйылуларға, экзофтальмге және басқаларға; 12) суға батып кеткенде (суға тұншығу)- судың үстінде денені ұстап тұрған заттарға; (сақтану белдігі және басқалары) немесе керісінше, батуға себеп болған заттардың (мойынға, денеге байлаған тас немесе т.б. заттар) мөлшерін, сипатын, бекіту әдісін көрсетіп отыра, денесінің қай жағы суға батқанына, киімі бар болса, оның күйіне, оған жабысқан құмға немесе су өсімдіктеріне және механикалық зақымдануларына, оның сипатына, терінің базданған бөліктеріне, ауыз бен мұрын тесіктерінен аққан қанға, тұрақты көпіршіктерге; 13) уланғанда - удың киім мен теріге әсер ететін іздері (мәйіттегі күйіктер, құсық қалдықтары және қасындағы химиялық заттардың қалдықтары бар (мәйіттегі күйіктер, таблеткалар, үгінділер, құтылар, ампулалар, сұйықтықтар, дәрілер тағы басқалар) заттарға, мәйіттің жанындағы не киімінің қалтасындағы шприц, ине сияқты заттарға, терісінің түсіне, әсіресе мәйіттік өзгерістерге, көз қарашығының күйіне, аузынан шыққан иіске, бар болса инъекция іздеріне (сот-медициналық сарапшы тергеушіге әрі қарай жүргізілетін зертханалық зерттеулер үшін химиялық заттар қалдықтарын алуды ұсынады); 14) төмен температураның әсері - мәйіттің тұрпатына, жатқан орнына, күйіне, киімнің күйіне (мысалы жыл мезгіліне сәйкестігі, жұпынылығы, ылғалдылығы және басқалар), мәйіттік өзгерістерге, көз, мұрын мен ауыз тесіктерінің маңайындағы шық пен мұз түйірлеріне, терінің «құс терісі» күйі және терінің әр түрлі дәрежедегі үсуіне, орнығуына, мөлшеріне және басқа да ерекшеліктеріне (үсіп қалған мәйітті қарау өте сақтылықты қажет етеді, дененің қатып калған бөліктерінің зақымдануы мүмкін (саусақтар, құлақ қалқандары); 15) жоғары температураның әсері тигенде - киімнің жоқтығына немесе ішінара болуына (дененің қай аумағына сәйкес), оның күйіне, ерекшеліктеріне, отпен шарпылғанына немесе күйгеніне, қанға ұқсас іздерге, мәйіттің тұрпатына, орнына, мәйіттің үстіндегі күйіктің жайылуына және дәрежесіне, мұрын, ауыз, тіл, тістердің шырышты қабатында, тері қатпарының ұшында күйеге және тағы басқа жалын әрекетіне қатысты емес закымдардың барына. (өрт болған жерде мәйіттің денесі бөлшектеліп әр жерден табылуы мүмкін екендігін есте сақтау қажет; сот-медициналық сарапшы тергеушіге от жағылған орын мен оның жел соғарының әр жерінен күлдің 4 түрлі сынамасын, салмағы 50 граммға жуық, кейбір табылған заттарды қарап-тексергеннен кейін, қалған күлді де зерттеу үшін алуға ұсыныс жасайды); 16) электр тогының әсерінен: атмосфералық (найзағаймен, жай, жасын) – киімдегі және денедегі зақымданулврдың болуы, киімнің жануы, күйіктер немесе шаштың күюі, терідегі «найзағай кескіні» («найзағай кескіні» болған кезде олар тез жоғалып кететіндіктен сондай-ақ, металл заттардың балқуын суретке түсіру ұсынылады); техникалық - қараудың алдында мәйітпен қасындағы заттар электр тогының ықпалынан емес екендігін тексеріп алған дұрыс; содан кейін өлімнің нақты белгілері белгіленеді; мәйіттің және оның кейбір бөлшектерінің жерге тығылған заттарға қатысты жатуына, ток көздері мен желілеріндегі эпидермис, қан, шаш, тоқыма талшықтары бөлшектерінің және киім кесінділерінің болуына, ток өткізуге ықпал ететін киімнің (ылғалдығы, аяқ киімнің табанындағы металл шегелері) ерекшеліктері; токтың жылу немесе механикалық әсерінен болған (матаның шарпылуы, күюі, жыртылуы, аяқ киіміндегі шегелері, қалталарындағы металл немесе пластмасса заттардың балқуы) зақымдануларына; ток әсерінің белгілеріне: өткізгіш пен токтың болжамды шығуы арқылы байланыс орындарындағы электр таңбаларына; 17) заңсыз түсік жасаған жағдайда - шайғыштарға, легендерге, медициналық аспаптарға, химиялық заттарға, аборт жасау мақсатында пайдаланатын дәрі-дәрмектерге, қанға ұқсайтын іздерге, іш киімдерге және қоршаған жағдайларға; мәйіттің тұрпатына, жүктілік белгілеріне, сыртқы жыныс мүшелері мен бұтаралығының күйіне (механикалық зақымдар, қан, жыныс жолдарына енгізілген бөгде заттар); ұрық пен оның бөлшектерін және жолдасының тығылған немесе лақтырып тастаған жерлерін тексеру қажеттігіне; 18) нәрестенің мәйітін немесе оның бөлшектерін қарағанда - орау сипатына, байлау әдісіне, майлы жұқпаларының болуына немесе болмауына, туғандағы ісікке, қан немесе меконий іздеріне, нәрестені күту белгілеріне (кіндік байлау, таңу және басқалар), табиғи саңылаулардағы бөгде заттарға, кіндіктің және бала орнының күйіне, олардағы зақымдарға; 19) белгісіз адамның мәйітін қарағанда - киіміне (әр бөлігіне), мәйіт қасындағы, астындағы қосымша заттарға, жынысына, антропологиялық пішініне, жуық жасына, дене бітіміне, шаш өсіміне, тістерінің күйіне, ерекше айырмашылығына (даму кемшілігі, жарақаттың, аурудың, тыртықтардың, татуировканың іздері және тағы басқалар), зақымдардың болуына және сипатына, мәйіттің бейнесін ауызша сипаттау әдісінің дұрыстығына; 20) бөлшектенген мәйіттің бөлшектері табылғанда - оралған болса оның сипатына, киіміне (бөлшектеріне), байлау тәсіліне, табылған дененің бөлшектенген мүшелерінің анатомиялық сипатына, мәйіттік өзгерістерге, бөтен заттармен былғануына, қанға ұқсас іздеріне, ерекшеліктеріне, бөлшектенген жерлердің ерекшеліктеріне, орнының, жиегінің сипатына, пішініне, жуық мөлшеріне және өзге де зақымдардың ерекшеліктеріне; 21) қаңқаға айналған мәйіт табылғанда - сүйектерінің өзара қалыпты орналасуына, оларда зақымданулар мен жағындылардың болуына. Топырақтан шыққан бөлек сүйекті алуға болмайды, ең алдымен топырақтан бүкіл қаңқаны тазартып, содан соң алған жөн; 22) кенеттен өлгенде - зақымдардың болуына немесе болмауына, сипатына, өлімге себеп болған жағдайларды анықтауға, марқұм туралы медициналық құжаттаманы алуға; 23) егер өлім аса қауіпті жұқпалардан (бұдан әрі АҚЖ) (оба, шешек, тырысқақ, геморрагиялық вирустық тырысқақ, күйдіргі және тағы да басқа жаңадан туындаған аса қауіпті жұқпалар) болғанына күдік пайда болса сот-медицинасы саласындағы маман дәрігер (оның міндетін атқарушы дәрігер) тергеушіге дереу хабарлап, екеуі бірігіп жақын маңдағы денсаулық сақтау органдарының және санэпидстанцияның басшыларына хабар беруге шаралар қабылдайды. Оқиға болған жерді қарауға қатысатын адамдар нақты жағдайға байланысты тиісті нұсқау беретін арнайы індетке қарсы бригада келгенше, орнында қалады. Мәйітті санитариялық-эпидемиологиялық қызмет арнаулы көлікте алып кетуді жүзеге асырады. жүктеу/скачать 0.79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|