274
Қазақстан даласын мекендеген тҥрік тілді тайпалар және Шыңғысхан
шапқыншылығы кезінде шығыс аудандардан осы араға ауып келгендер
тҧратын.
Ақ Орданың саяси тарихын ҥш кезеңге бӛліп қарастыруға болады.
Алғашқыдағы Ақ Орданың саяси тарихы
Шығыс Дешті Қыпшақ жерін
Алтын Орданың билігінен азат ету жолындағы ҧзақ кҥреспен ӛтеді, кейінірек
Ақ Орда хандары Алтын Орда ісіне араласып кетеді, ал ӛз тарихының соңғы
тҥйінді (ҥшінші) кезеңінде Мауераннахр билеушісі Әмір Темір мен Темір
ҧрпақтарының басқыншылығына қарсы кҥреседі.
Алтын Ордаға сырттай тәуелді болудан бҧлар XIV ғасыр орта кезінде
Ерзен хан мен Мҥбәрак қожа (1320-1344) тҧсында ғана біржолата қҧтылады.
Ақ Орда XIV ғасыр 60-70 жылдары билік қҧрған Орыс-хан кезінде кәдімгідей
нығаяды. Темір жаулаушылығына қарсы кҥрестің негізгі ауыр салмағы соған
тҥседі.
Әмір Темірдің Ақ Ордаға қарсы саясаты
этникалық бірлесуді және
мемлекеттілік дамуды тежеді.
Темірдің басқыншылық соғыстары мен ішкі талас-тартыстан XIV ғасыр
аяғы мен XV ғас бас кезінде Ақ Орда әлсіреп қалады. 1423-1428 жылдары
Орыс-ханның немересі Барақ біраз уақыт бойы Ақ Ордадағы ӛз
әулетінің
билігін қалпына келтіреді, бірақ ол кӛп ҧзамай қаза табады,
сосын Ақ
Орданың басым бӛлігінің билігі Шәйбан ҧрпағы Әбілхайырдың қолына
кӛшеді.
Саяси жағынан іс жҥзінде дербес, экономикалық жағынан тәуелсіз
болған, сыртқы саясатта ӛзіндік
бағыт-бағдары, билеуші хандарының
әулеттік жӛн-жосығы бар Ақ Орда мемлекеттік бірлестігі XIV-XV
ғасырларда Қазақстан аумағындағы
этникалық топтардың, тайпалар мен
халықтардың бастарын қосып, біріктіруде маңызды рӛл атқарды.
Достарыңызбен бөлісу: