270
шейінгі, ал солтҥстікте Оңтҥстік-Батыс Сібір орманды-далалы ӛңіріне дейінгі
кең байтақ аумаққа қоныстанды.
ХІ ғасырдың екінші жартысында қыпшақ тайпалары Маңғыстау мен
Ҥстіртте оғыз тайпаларының топтарымен бірге кӛшіп жҥрді.
Қыпшақ хандары оңтҥстікте ӛз мемлекеттерінің шекарасын кеңейтіп,
Тараз қаласының шетіне дейін жетті, мҧнда Қанжиек,
Сеңгір бекіністерін
тҧрғызған. Балқаш кӛлі қыпшақтар мен қараханидтер арасындағы табиғи
шекара болды. Шығыста, Алтай мен Ертістің жоғарғы ағысында қыпшақ
жерлері қаңлы, найман және керейіт иеліктерімен шекараласты. Қыпшақ
хандығының солтҥстік шекарасы қазіргі қазақ даласын Сібірден бӛліп тҧрған
орманды-далалы аймақтан ӛтті. Батыста қыпшақтардың кӛршілері
Еділ мен
Орал маңындағы бҧлғар және башқҧрт халықтары болды.
Қазақстан аумағындағы қыпшақтардың кӛшіп-қонып жҥретін жерлері
Есіл, Тобыл, Нҧра, Елек пен Сарысу қойнаулары болған еді. Маңғыстау мен
Ҥстірттегі қыстақтарынан олар жаздыгҥні Жем, Сағыз, Ойыл, Қобда, Жайық
(Орал) ӛзендерінің алабындағы жайлауларына кӛшті.
ХІІІ ғасыр бас кезінде Мҧхаммед (1200-1220 жж.) басқарған Хорезмшах
мемлекетінің қҧрамына қыпшақтардың Сығанақ облысы да кірді, алайда
Сығанаққа деген иелігін жоғалтқан қыпшақ хандары Хорезммен кҥресін
тоқтатқан жоқ. 1216 жылы осындай Қадыр-ханға қарсы жорықтардың бірінде
олар Ырғыз ӛзеніне дейін жетеді де, Торғай даласында қыпшақтарға қашқан
меркіттерді қуып келе жатқан Шыңғысхан әскерімен кездесіп қалады. Бҧл
моңғолдардың Қазақстан аумағына бірінші рет келуі еді. Осыдан кейін кӛп
ҧзамай-ақ моңғол шапқыншылығы басталды.
Достарыңызбен бөлісу: