Аралық аттестацияға арналған бақылау сұрақтары

9
Халық
шаруашылығынд
ағы алатын
орны.
2. Көтеру-
тасымалдау
машиналарының
топқа бөлуі.
жүккөтергіш
машиналар.
атқаратын
қызметі жəне
түрлері.
2
1
3
3
3.Жүккөтергіш
машиналардың
жалпы есептеу
тəсілдері. Негізгі
параметрлері.
2
1
3
3
4. Көтеру
механизмдері
жəне олардың
элементтері.
Блоктар,
шығырлар,
жұлдызшалар
жəне
полиспасталар.
2
1
3
3
5. Жүк қармау
қондырғылары,
олардың түрлері.
Арнайы жүк
қармау
қондырғылары.
Крюктер,
магниттер,
қысқыштар жəне
шөміштер
2
1
3
3
6.Күш беретін
жəне тежеу
қондырғылары.
Жетектер жəне
олардың түрлері.
Қол жетегі жəне
машина жетегі.
Қалақты жəне
таспалы
тежегіштер.
2
1
3
3
7. Қозғалту
механизмі жəне
олардың
элементтері.
2
1
3
3

10
Қозғалу
механизмінің
кинематикалық
схемасы.
Қозғалыстағы
кедергілерді
анықтау.
8.Бұрылу
механизмі.
Бұрылғандағы
кедергілерді
анықтау.
Жетектің қуатын
анықтау.
2
1
3
3
9.
Арақашықтықты
өзгерту
механизмі.
Механизмінің
жалпы
мінездемесі.м
Кинематикалық
схемасы.
2
1
3
3
10. Аралық
крандар тобы.
Жебелі крандар
түрлері. Өзі
жүретін крандар.
2
1
3
3
11. тасымалдау
машиналары.
жалпы мағлұмат
тасымалдау
машиналар
туралы жəне
оларды есептеу
тəсілдері.
Жүктер жəне
олардың
қасиеттері.
2
1
3
3
12.Тарту
элементтері бар
тасымалдау
машиналары.
Таспалы жəне
шынжырлы
конвейерлер,
оларды есептеу
тəсілдері.
2
1
3
3
13. Тарту
элементтері жоқ
тасымалдау
2
1
3
3

11
машиналары.
Роликті жəне
бұрандалы
конвейерлер,
оларды есептеу
тəсілдері
14. Арнайы
тасымалдау
машиналардың
түрлері.
Гидравликалық
жəне
пневматикалық
тасымалдау
2
1
3
3
15.тасымалдау
машиналарының
қосымша
қондырғылары.
Жүк түсіретін
арба, Бункерлер
2
1
3
3
Барлық сағаттар
30
15
45
45
2.2 Дəрістік сабақ конспектілері.
Лекция№1.
Кіріспе. Ктм-нің қысқаша даму тарихы. КТМ-нің халық шаруашылығындағы
маңызы.
КТМ ауыл (жұмыстарының) негізгі құрал болып табылады- өндіріс- құрылыста, транспортта,
ауыл шаруашылығында. Адамдарды қысқа ара қашықтыққа, көлденең.
Осы функциялармен қоса КТМ машинасы жүк көтергіш, тасымалдағыш, көтермелі-
түсірмелі болып бөлінеді.
Жүк көтергіш машиналар ауыр массалы. Жүктерді тасымалдауға арналады. Сонымен қатар,
иілмелі, горизонтальді, циклдік əдісі жұмыс атқарады, онда жұмыс периоды паузаның
периодымен орын ауыстарыды.Осымен қоса олар монтаждық операцияларды ол монтажтын
элементпен нақты құрастыруға байланысты сонымен бірге оны проектік жағдайға
қатайтқанға дейінгі салмағын ұстап тұру үшін қажет. Жүк көтергіш машиналар адамдарды,
жүкті периодты түрде көтеріп түсіру үшін қажет- ерекшелігі- онда жүк орналастын кабиңа
көлемі қатаң бағыт бойынша қозғалады.
Тасымалдау машиналар бір түрді массаларды үнемі тасымалдауға арналады. Жүк көтермелі-
жүк түсірмелі машиналар материалдарды, жартылай фабрикаттарды жəне транспорттық
бұйымдарды қоймалардан транспорттық қозғалм. темір жол құрамына жəне су көліктеріне ж.
т. б. Олардың басты ерекшелігі-жүкті көтеріп алып ұстайтын қысқыштары бар болуында.
Жүк көтермелі- түсірмелі машинасы кез-келген ауыр жүкті көтеруге қолданылады, бірақ
құрылыста төгілмелі заттарды көтермейді.
Жүк көтермелі жəне түсірмелі машиналардың негізгі ерекшелігі онда жүктейтін жəне
монтаждайтын манипулятордың болуы ол табанында орналасқан көптекті қатты бағытталған
құрылғы оның сияқты, жеке тектері гидроцилиндрдің көмегімен басқарылады.
Роботтытехниканың обьектісі- манипулятор. Ол жұмыс процессі, программаланған,
автоматы түрде жұмыс істейді.

12
Көтермеллі- транспорты құрылғының спецификалық əр түрі болады. Соған сай анда- санда
құрылыста қолданылады- арқанды- кобальді крандар, ірілгелі канаты жолдар (дөңгелек
маятник секілді)
Еске салатын жағдай, жеке көтергіш- транспорты машиналар тасымалдау технологиялық
функцияларды қоса атқарады, мысалы, бетонды же ерітіндіні винттік конвеермен орын
ауыстырғанда, оларда араласу жұмысы да атқарылып жатады.
Жұмыс процестерін басқару үшін бақылау- сақтандырғыш, басқару құрылғысы жəне
электронды- тапқыш машиналар қолданылады.
Кез келген құрылыс объектісін тұрғызу үшін- тұрғын, қоғамдық немесе өндірістік,
ғимараттар, көпірлер жəне т.б.- үлкен мөлшерде жабдықтар керек. бұл жадығаттар
карерлерде, кірпіштік жəне цементті заводтарда, металургиялық өндірістерде дайындалуы
тиіс.
Көтеріп-тасымалдау қондырғыларының дұрыс таңдалуы оның жұмыс істеуіне жəне
өндірістің биік өнімділігіне əсер етеді.
Қазіргі талапқа сай жүк көтергіш машиналар, үлкен жылдамдықта жұмыс істейтін жəне
үлкен жүк көтергіштігінен маашинаның ұзақ уақыттағы дамуы болып саналады.Б.з.д. 4000
жыл бұрын ежелгі Қытай мəдениетінде жүк көтергіш қондырғылар- рычаг жəне полистпаста
арқылы құдықтан су көтеру оларға мəлім болған.
Үлкен жүктемелерді араластыру жəне көтеру, ұқсамалық қондырғылары бар. Таяу Шығыста
да мəлім болған. Құрылыс жұмыстары, көтеру жəне үлкен жүктемелерді араластыру, жүк
көтергіш механизмдерді қолдану, мысалы, Египет перамидасын тұрғызуда кеңінен
пайдаланған б.з.д. ХХVІІ ғ. тұрғызылған Хеола пирамидасының биіктігі 147м жəне 2-ден 30
т шейін 2,5 млн бірікпеден тұрғызылған. Гелиополисте б.з.д. 11 ғасыр Зевс кранының
құрылысында антикалық мерзімде 360 тонналық порфирді бағана тұрғызылған. Эфесте
Артемидов кранының құрылысында 90 метрлі мраморлы арқалықтар қолданған.
Қол еңбегінің бірінші жеңідету құралы ол иінтіректер болды.
Осындай механизациялық құралдар мен үлкен құрылыс жұмыстарын жүргізу барысында көп
адамдар орналастыру қажет болды. Хеопс пирамидасының құрылысында, 20 жыл барысында
100 мыңға жуық адамдардың еңбегі бос болмады. Қазіргі уақыттағы түп- нұсқалы жебелік
крандар, иінтіректі көтергіштер суда көтеруге кеңінен қолданылады.
Б.з.д. 22 ғ. қол жетекті қарапайым дарбазалар қолдана бастады. Б.з.д. VIIғ. шығыршық пайда
болды, ол б.з.д. IIғ.қол жетекті, тісті, берілісті жəне шынжыршалы бұрамдық дарбазалар
пайда болды.
Орта ғасырлардың XI-XIIғ. сауданың дамуына байланысты теңіз жүзу жəне таукен
металлургиялық өнеркəсіптерде жүк көтеру машиналар дамып жəне оларды қолдану аймағы
кеңіді. Бірінші қазіргі уақыттағы крандардың түрнұсқалары пайда болды. Бірінші уақытта
бұл крандарағаштан жасалынып, ілмекшелері болаттан жасалынды.
ҰТМ баяғыдан белгілі, олар алдынан су көтергішті дөңгелекпен жəне қырғыш арнашықпен,
одан кейін көтергіш күректі қазіргі кездегі түп нұсқаулы элеватормен, яғни қозғалуы су
ағысының күшімен немесе қолымен болғаны белгілі.
1860 ж. бу қозғалтқышты бірінші кран пайда болды. Ал 80-ші жылы 19ғ. элетрлі
қозғалтқышты крандар пайдалана бастады.
КТ техникасының дамуына үлкен роль атқарды. XIғ. Софийски дарбазына тұрғызуда
Новгородта құрылысшылар полистплассаның күрделі жүесін қолданды жəне ол Батыс
Европада кеңінен қолданды.
1677 жылы Москваның Креміліне үлкен Успенский колокол көтерді Оның массасы 130
тонна болды. Бұл колоколды көтеру үшін иінтірек пен полистпаста жəне дарбаза көмегімен
қолданды. Колоколды көтеруді жеңілдету үшін шынжырлы теңсалмақпен қосылды. Бұл
еңбекті жеңілдету үшін керек болды.
XVIIIғ. Оралда, Алтайда жəне Забайкөлде металлургиялық завоттарда əр түрлі көтеріп -
тасымалдау жабдықтарын, үй пештерін жəне вагонеткаларды реттеуге қолданды жəне т.б.

13
1764 ж. орыс механигі Е.Г. Кузнецов көп күректі шынжырлы су көтергішті шығарды
соңынан ол КДНмен породаны көтеруді жаңалап жабдықтады.
Алтайдағы змеиногорский руднигінде жұмыс стеген гидротехник жəне механизатор К.Д.
Фролов тау-кен механизациясының дамуына үлкен үлес қосқан. 1768 жылы ол алғаш рет
шойын құйылған ыдысты көтеріп тасымалдаудың əдісін ойлап тапты.
1769 жылы салмағы 1000 тонна тұратын таста Питер қаласында əкеліп қондырды. Оған
дейін 1 Петрдің ескерткішсі əр түрлі əдістермен көтеріп қойды. Орын ауыстырады
полиспастамен- дарбазаның көмегімен ауыстырды.
Алғашқы КТМ-рын шығаруды 1900 жылы Брянский, Краматорский жəне Путиковский
заводтарда қолданды.
1913 жылы Брямск жəне Каматорск заводтағы кранның жылдық шығарылымы 70 тоннаға
дейін жетті. Мұндай өндіріс дамушы өнеркəсіптерінің талаптарын қанағаттандыра алмады.
Машинаның басын көпшілігі шетелден əкелінді немесе Ресейде орналасқан бірақ
шетелдіктердің заводында жасалынды.
1917 жылынан кейін Ресейде отандық КТ машина жасауды жетел дамтуға арнайы жағдайлар
жасалды. КТ машина жасаудың өз алдына жеке саласы болып шықты. КТ машина жасаудың
материалдық базаның кеңеуімен бірге конструкторлардың кадрлары өсіп қаттайды.
1924 жылғы Баумана атындағы МГТУ-да РСФСР ғалым жəне техникаға еңбегі сіңген т.ғ.д.
профессор Л.Г.Кифер бастамасымен алғаш реет КТ машина жасау мамандарын дайындайтын
кафедра құрылды. Осыдан кейін бұл салада арнайы мамандырылған ғылыми зерттеу,
жабалау конструкторлық жəне технологиялық йымдар құрылды. Олар жаңа КТ техникасы,
нормативтік құжаттар жасау (мысалы АОВНИПТМАШ- көлі……..тес крандар, порталды
кранды, консольды кранды, темір жол мəселелермен айналысатын басты ғылыми зерттеу
институты; АО ВНИИСТРОЙДОРМАШ- жалпыға арналған жебелік самаходты крандар
жəне кран манипулятор бойынша арнайы ғылыми зерттеу институты; СКТБК- мұнаралы
кран жасауадың арнайы конструкторлық бюросы жəне техникалық бюросы жəне басқа
арнайы мамандырылған ұйымдар.
КТ машина жасаудың дамуына үлкен үлес қосқан проофессорлар Л.Г.Кифер,
И.И.Обрамович, О.А. Спибаковский, А.И. Дукельский, П.С. Козмин ж.б., Л.Г.Кифер алғаш
реет Баумана атындағы МГТУ-да (КТМ-ры жəне қондырғы ) мамандығы бойынша
инженерлерді дайындауды ұйымдастырды. И.И. Обрамовичпен жазған «ГПМ» оқулығында
конструкторлар атласымен бірге 20ғ. бірінші жартысындағы ГПМ жасаудың отандық жəне
шетелдік тəжірибесі көрсетілген.
КТ машина жасау даму қарқыны, прогрессивті машиналар жəне қондырғылар, механизация
тəсілдерін ендіру, шығарылатын қондырғылардың техникалық деңгейін көтеруге
байланысты жұмыстар еңбек өнімділігінелеулі түрде өсірді.

жүктеу/скачать 4.85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: