БИЯГЪЫ САГЪЫШЛА-ОЮМЛА
Быллай палахны джокъду кёрген, эскерген –
Джылы келгенни барын чёплейди къазауат.
Анасы джашларын тыялмай аскерден,
Аланы Аллахха этеди аманат.
Бир-бири ызындан кетелле ала –
Кеч келеди кетгенледен хапар.
Почта чачыучу джетгенди шашаргъа –
Къара кийгенледен толгъанды шахар.
Аталарын «бай, бий, афенди» деб, ёлтюргенле
Энди джашларын сюрелле ёлюмге:
«Атагъызны гюнахын къан бла джууарсыз» -
Алайсыз, чиририксиз Сибирде».
Халкъны хакъын, кесин да ашаучу имансыз кърал,
Христосча кёрюнюрге да кюрешеди энди.
Джан алыучу, къан ичиучю Сталин
«Багъалы къарнашла, эгечле» деб, сёлешеди энди.
Ибилис кърал – коммунист совет кърал –
Къоркъгъандан къалтырайды, титирейди:
«Бизден аллай бир къыйынлыкъ кёрген халкъ,
Бизге къаршчы турса, не этерикбиз,- дейди,
Джау бла бир болса, не этерикбиз»,- дейди.
Зулму бла ётюрюкден согъулгъан кърал,
Кюрешеди биягъынлай къара халкъны къоркъутуб, алдаб.
Коммунизм бла фашизм деген эки къара ташны,
Эки тирмен ташны арасында эзиледи халкъ.
Коммунизм халкъны артындан сюелиб,
«Алгъа» деб, фашизм бла сермешдиреди.
Халкъ бла фашизм къыралла бир-бирин.
Башсыз этелле, къарыусуз этелле ала бир-бирин.
Коммунизм муратына джетгеннге ушайды.
Ол – коммунизм – эки джауундан да бошайды.
Хорлам – Халкъгъа тюл – Анга къалады.
Биягъы халкъ – фашизмни да хорлагъан халкъ –
Башын кёлтюралмай, хакъын табалмай,
Коммунизмни къулу, джесири, тутмагъы болгъанлай къалады.
Ит къралгъа, имансыз къралгъа, Ибилис къралгъа,
Оноугъа – къан бла, зорлукъ бла, ётюрюк бла келген къралгъа,
Адамланы, халкъланы да джеге, тута, сюре, ёлтюре юреннген къралгъа,
Халкъ бла, джамагъат бла тохтаусуз къазауат этиб тургъан къралгъа,
Неди бизни къайгъыбыз, джарсыуубуз, къоркъууубуз?
Халкъ-джурт дей, билмеген кърал,
Халкъ-джурт къайгъысын этмеген кърал,
Халкъны, джуртну да тонаб, къурутуб кюрешген кърал,
Тюлкю къуйрукълу джаныуар мурдар кърал, –
Сен бу джуртдан, бу халкъдан болмазса.
Ансы, сен бу джуртдан, бу халкъдан болсанг –
Халкъгъа, джуртха этермединг джаулукъ?
Джокъду дейле энди фашизм да, коммунизм да.
Энди уа ким этеди бизни бла къазауат?
Кимди бюгюн бизни тонагъан, къыргъан, сюрген?
– Биягъы кърал. Аты тюрленнгенликге
Иннети, джаныуар къылыгъы тюрленмейди аны.
Не ючюн десенг –
Бу кърал бизники тюлдю. Бизден тюлдю.
Джурту-халкъы, къаны-джаны да башхады.
Кесибиз энчи кърал болмай,
Джуртубузгъа, джазыуубузгъа ие болмай,
Башчыланы-оноучуланы кесибизден, ичибизден сайламай,
Халкъгъа, адамгъа джетген хар бир къыйынлыкъ ючюн,
Ала джууабха, тёреге тартылмай –
Джашауубуз тюрленник тюлдю.
Алайсыз,
Амандан аманнга баргъан болмаса,
Джашауубуз иги джанына тюрленник тюлдю.
ДЖЕТИНЧИ КЪАТ
Джуртда Джангыз Терекни джаныча,
Бир джарыкъ джулдуз джанады Кёкде.
Джюрек – анга бурулуб – джанлыча,
Улуйду: джокъду тынчлыкъ джерде, джюрекде.
Аллах, Сен джаратхан эсенг адамны –
Былай шайтанлы ким этгенди аны?
Джети къат джюрекни юч къатын – иман,
Юч къатын да шайтан – кючлегенле.
Джетинчи къатын ким алса – аныкъыды Хорлам,
Джетинчи къат ючюн кюреш барады энди.
Адам джюрегинде барады къазауат:
Намыс бла нафыс сермешелле анда,
Сууаб бла гюнах сермешелле анда,
Халал бла харам урушалла анда,
Иги бла аман урушалла анда,
Тюз бла терс тюбешелле анда,
Ёзден бла къул тюбешелле анда,
Бёрю бла ит тюбешелле анда,
Батыр бла къызбай кюрешелле анда;
Умметчи бла миллетчи даулашалла анда,
Къалам бла къама даулашалла анда,
Китаб бла китабла сёлешелле анда;
Табигъат, тиллениб, дау айтады анда,
Ёлгенле тирилиб дау айталла анда,
Саула бла ёлгенле тюбешелле анда,
Дуния бла ахырат тюбешелле анда,
Ауал бла ахыр тюбешелле анда;
Джашау бла ёлюм сермешелле анда –
Адам джюрегинде барады къазауат.
Джуртда Джангыз Терекни джаныча,
Бир джулдуз – джарыкъ – джанады Кёкде.
Ары къараб, улуйма, джанлыча –
Тынгы-тынчлыкъ къалмагъанды джерде, джюрекде.
НАРТ ХАЛКЪЫ, ТЕЙРИ ХАЛКЪЫ – КЪАРАЧАЙ
Кёк тенгизде айрымканла –
Кюн, Джер, Ай...
Джерни башы, кёзю-къашы –
Къарачай.
Минги Тауу
Мийик Кёкге джетеди,
Сау дуниягъа
Къараууллукъ этеди.
5.642
(беш минг алты джюз къыркъ эки):
Халкъны джылын, Джуртну боюн кёргюзтген сан бирди.
Халкъ бла, Джурт бла – Къарачай бла –
Джан бирди.
Халкъны, Джуртну белгисилле
Кюн, Джер, Ай.
Ол ючюсюнден къуралгъанды
Къарачай.
Кюн бла Айдан
Джаратылгъанд Сатанай.
Ёрюзмек да туугъанды
Учхан джулдуздан...
Ма алай
Байлагъанды къадар бизни
Кюн-Ай бла, Кёк бла.
Халкъыбызгъа баш болгъанды
Сатанай Ёрюзмек бла.
Дебет ишлеб да берген
Къылычыбыз, чалкъыбыз...
Ол нартладан келеди
Тарихибиз, халкъыбыз.
Бек узакъдалла бек къысха джууукъла –
Кюн, джулдуз, Ай...
Сен да меннге узакъдан узакъ,
джууукъдан джууукъ,
Нарт халкъы, Тейри халкъы –
Къарачай.
СЮЙМЕКЛИК ОТУНДА КЮЕМЕ МЕН
Башлары джукъа, бутлары къалын –
Къуйрукълу джулдузланы сюеме мен.
Кёкню, джерни, кёлню да джарытхан
Сюймеклик отунда кюеме мен.
Учхан джулдуз, ауурлугъу дженгиб,
Болджалы джетиб, тюшгенинде джерге,
Кёкде джаратылгъан туугъанды андан –
Ичерге сют излеб, къарагъанды ёрге.
Бир Ана бёрю Минги Таудан эниб,
Эмчек Ана болгъанды анга.
Айныгъанды ол бёрю эмчеклени эмиб,
Ол нарт башы болгъанды артда.
Башлары джукъа, бутлары къалын –
Къуйрукълу джулдузланы сюеме мен.
Кёкню, джерни, кёлню да джарытхан
Сюймеклик отунда кюеме мен.
МЕДЖИСУУ НАЗМУЛА
Кече сайын –
Ала кишнеб, кёкде учханлары сайын –
Къуйрукълу джулдузланы къуругъум бла тутама,
Кесими джерде болгъанымы да унутама.
Кёргенлей,
Учхан джулдузну къымыжа къуйругъун, от къуйругъун,
Тынгысыз-тынчлыкъсыз болады нарт къуругъум.
Бирси джол джангылгъанымы, джаннганымы, кюйгеними да унутама –
Кече сайын къуйрукълу джулдузланы тутама.
Аладыла дуния да, ахырат да.
Аладыла джаханим да, джаннет да.
Джулдузла болмасала –
Адамла да болмаз эдиле...
Къуйрукъсуз джулдузла бла къурукъсуз эркишиле ангыламазла мени –
Не тюрлю къыйынлыкъ да аладан чыгъады дуниягъа:
Аладыла дунияны къара этерге кюрешген,
Бичерге кюрешген, къаратон этерге кюрешген –
Кеслерича этерге кюрешген;
Бютеу дуниягъа паранджа кийдирирге кюрешген,
Къара кийдирирге кюрешген.
Мен а – учхан, джаннган, джалан, къуйрукълу джулдузлагъа
Салама махтау, джазама назму.
Аланы аркъан бла, къурукъ бла да тутама.
Хаджи болгъанымы да унутама.
халкъны ХАЛКЪ этген
Алгъын мен таулада джашайем,
Энди таула джашайла менде –
Эсимде-кёлюмде-джюрегимде.
Алгъын таулу болгъаным,
Алкъын таулу болгъаным
Сезиледи сёзюмден-халимден-джюрюгенимден.
Алай а,
Тау, тик джерлеге юреннген сингир санла,
Тюзледе хыре бола, тюрлене баралла.
Къакъ эт бла, айран бла айныгъан санланы,
Мындагъы хантла, ёз тутдурмай, бузалла.
Адамла
«Туугъан джер, Ата джурт» деб,
Аны ючюн термилелле, сермешелле, ёлелле.
Джуртну ташы, тереги, сууу,
Къушу, кийиги, адамы да
Ушайдыла бир-бирине.
Тау джуртлада джашагъанла, тау суулача,
Терк сёлешген, терк къымылдагъан, дженгил адамла болуучанла.
Къуш бурунларына дери ушайдыла бир-бирине.
Бирча тюлле таулу бла тюзлю –
Динлери, тиллери бир болса да,
Сыфатларында, халилеринде барды башхалыкъ.
Джашагъан джерлери этеди аланы алай.
Джуртундан айырылгъан халкъ,
Бир башха джуртха орунлу болса да,
Ёлмей, тирилиб джашаб турса да,
Динин, тилин сакълаб турса да,
Талай замандан тас этеди
Алгъыннгы сыфатын, къылыгъын да...
Тилин, Тейрисин ауущдурмагъанлыкъгъа,
Ол башха халкъгъа бурулады,
Башха халкъ болуб къалады ол.
Агъачны, кийикни, джаныуарны, адамны да –
Барыбызны да табигъатыбыз бирди:
Къум тюзде терек,
Къара джерде терек,
Ташда, тауда терек
Джашагъан джуртларына ушаб къалалла –
Адамла, халкъла да алайла.
Зулму джорукъла, мурдар патчахла аны ючюн кюрешелле
Халкъланы, джуртланы да къатышдырыб.
Адамла, халкъла да аны ючюн кюрешелле
Джуртларындан айырылмазгъа.
Халкъ деген юйню тюб ташы – Джурт,
Башы – дин,
Ара багъанасы, ёзеги-джюреги уа – тил.
халкъны Халкъ этген – джурту, тили, дини.
Ол ючюсюню бирлигиди Халкъ.
Ол ючаякъ къазанда къайнайды, бишеди
Халкъ ангы, миллет эс. Адам.
Ол ючюсюн сакълаялгъан, айныталгъан
Эки дуниядан да болады юлюшлю.
КЁРЮНЮУЛЕ
1
джаным санымдан айырылыб,
къарайды болгъаннга, боллукъгъа.
2
къанатлы къууаннганча тангнга –
мен алай къууанама санга.
3
бир къарангы кече бла бир джарыкъ кюнню
эсге тюшюрелле къара чачынг бла акъ бетинг.
4
эки заман – эки сурат
кёз аллыма келелле:
акъ джаулукъ къысхан кече,
къара джаулукъ къысхан кюн.
5
кюн тюбюнде джауады джангур...
джылай джырлайды къанатлы кёкде.
6
учхан джулдузну ызындан
( ол джулдуз аны мангылайындан учханча,
не да ол – аны юлюшюнден бир байтал –
башхагъа, терсине къачханча)
кишнеб, сюреди, чабады аджир.
ДЖАШАУ
Бир къарабет, акъчач, къутсуз къатыннга тюбедим.
Алгъын ол акъбет, къарачач, бир сюйюмлю къыз болуучу эди.
Бир кёб зат тюшдю эсиме... –
Кёзлерими къысдым да, къучакъладым аны.
ДАРМАН ИЗЛЕЙ
1
Ауругъанны юсюнде – сау ёлюр.
Мен, Къарачай, сени юсюнгде ёлеме,
Алай а, билеме:
Къар эрисе да – тау къалыр.
Суу кетсе да – таш къалыр.
Мен кетерме – сен, Къарачай, къалырса,
Ташынг кёбдю – бир сын таш да салырса.
Салмасанг да ( ол да, айт, неге керек?),
Манга сын –
Къадау Таш бла Джангыз Терек.
2
Къарашауайны Гемудасыча, Сеннге бир тарпан излей,
Сосуркъа Ёрюзмекгеча, Сеннге бир дарман излей,
Сени кёлюнге-рухунга-джанынга джарар бир дарман излей,
Миллет эсинги-ангынгы уятыргъа, айнытыргъа бир мадар излей,
Кёкге учуб кетген Сатанайны (Кюн-Ай къызы Сатанайны),
Хар къуру да
Сеннге акъыл юретиучю, кёл бериучю, эс табдырыучу Сатанайны,
Табыб, Джерге, Сеннге къайтарыргъа излей,
Бийнёгер ана къарнашынача, Сеннге марал сют излей,
Сеннге кийик саулукъ, джан дарман, сан дарман, иман насыб излей,
Ол джолда уа кёб эмегеннге, сарыубекге, джелмауузгъа тюбей,
Къаягъа да бегине, кёкге да чыгъа, джер тюбюне да тюше,
Зар «къарнашланы» да
хыйла, хыйны, харам, къара ишлерин баям эте, оя,
Меннге алай кюреше – джашаргъа, ёлюрге да буюрулду..
3
Сени аурууунг джукъгъан аурууду, Къарачай.
Аны Сеннге, эминаныча, бергенле тышындан.
Мурдарлыкъ, гудучулукъ, ичкичилик, хаулелик –
Бу ауруула келгенле Сеннге башхаладан, тёбенден.
Аланы къурутур ючюн керекди иман,
Аланы къурутур ючюн керекди имам.
Ол аурууланы джукъдургъанла бизге
Бизни тюб этер ючюн, джокъ этер ючюн.
Аны ангыларса да, кесинги тыярса,
Акъылынгы-эсинги ичинге джыярса,
Кесинги, Джуртунгу да сакъларса,
Алайсыз – къабыргъа атларса.
НАРТНЫ СЁЗЮ+++
1
Озгъан джангур къайытыб келгенди –
Джангыз ол буз болуб джауады энди...
Биягъы мени уа джокъду джамчым.
Тюнене джангур болуб джибитген мени,
Энди буз болуб тюеди мени –
Къачан джыярыкъма акъыл?!
О бу барыудан барса,
Джангур бла, буз бла къутуллукъ тюлме –
Юсюме тюшерикди къар.
Къалгъан ишге къар джауад – билеме,
Озгъан джангурну джамчы бла сюреме,
Келгеннге, келе тургъаннга уа этмейме мадар –
Юзюледи кюрт, басады къар.
Бу тюнмюдю, тюшмюдю?
(тюш эсе – тюш къайтаргъан ишмиди?)
Къардан къарайды Къарачай-Малкъар.
Болгъанны, боллукъну билмей,
Тынгылайды Къарачай-Малкъар.
2
Тюн китаб да джокъ.
Тюш китаб да джокъ.
Китабха къарагъан да джокъ.
Джауоруннга къарагъан да джокъ.
Алим да джокъ, Адам да джокъ –
Кераматы болгъан да джокъ.
Имам да джокъ. Иман да джокъ. Халкъ да джокъ.
Алгъын джауоруннга къарар ючюн да
Кесеелле малны –
Энди къуру ашар ючюн, ашар ючюн.
Алгъын ашаелле джашар ючюн,
Энди джашайла ашар ючюн, ашар ючюн.
Дуния мал хорлагъанды адамны.
Къарын тюбю бла къарны –
Ангысы, къайгъысы да аны.
Къайры къарасанг да – джаныуар, хайуан.
адам сюрюуледе кёрюнмейди Адам.
3
Не къотур чегетде да табылады бир тюз агъач.
Не къатышхан джамагъатда да табылады бир тюз адам.
Сокъурлада да барды къара таныгъан,
Сюркелгенледе да барды сюелирге излеген,
Сюелгенледе да барды джюрюрге излеген,
Джюрюгенледе да барды учаргъа излеген.
Къанатсызланы ичинде да барды бир къанатлы джан.
Къул къабакъда да барды ёзден болургъа излеген,
Къум тюзде да табылады бир къара суу.
Къарангыда джанады Кюн да, джангызды Кюн да;
Дунияны джарытыргъа джетишеди бир Кюн да.
Бир Адамы бар эсе – элге къоркъуу джокъду.
Кесин Адамгъа тергеген Халкъы ючюн кюрешеди.
Хар элде бирер Адам бар эсе – болду.
Аладан къуралыр Джамагъат.
Аны кючю бла
адам болур – Адам.
сюрюу болур – Халкъ.
Джашау джукъланмаз.
Ёлген да тирилир.
Аллай кюн келир.
СЕН КЕТДИНГ – НАЗМУМ КЪАЛДЫ+++
Орам джанында терекле,
Бутакъларын да буруудан созуб,
Алгъа да, бек да чагъыучанелле –
Эртден-ингир алайтын
Ётюучен эдинг Сен:
Джаз алача – сейир, тамаша.
Джаз,
Джанкъылыч бурхулача, гёбелеккелеча, къарылгъачлача,
Терек чакъгъанла, юсюнге къуюла, шыбырдаелле:
«Джазгъа, джайгъа ушагъан къойнунга,
Джаз, джай джашыннъан къойнунга,
Джаз, джай джашагъан къойнунга
Къой бизни да».
Кюз,
Алмала, эрикле, джюзюмле, балийле,
Джетиб, бишиб, салынаелле энгишге:
«Кюнтаякъ бармакъларынг бла юз бизни,
Ол татлы эринлеринг бла къаб бизни»,-
Дегенча.
Къач,
Чапракъла сени кёргенлей, агъаелле,
Юсюнге къонаелле,
Аякъ тюбюнге джатаелле,
Ызынгдан учаелле –
Бары да бир джырны айтаелле:
Нечик ариуса Сен.
Буруу тыймай эди аланы –
Терек бутакъланы, чапракъланы.
Бары да сени кёрюрге, сеннге тиерге
Излейелле, термилеелле.
Бютеу табигъат табына эди санга.
Бийчеча кёрееелле сени.
Сатанай бийчеча кёреелле сени.
Мен да излейем сени бийче этерге,
Алай а, элге тюл,
Кёкге-джерге тюл,
Дуниягъа, аламгъа тюл, –
Мен излейем сени бийче этерге
Кесиме,
Юйюме,
Сёзюме.
Тынгыламадынг-ангыламадынг-унамадынг –
Темиркъазакъ джулдуз джанады Кёкде,
Къазакъ бёрю улуйду Джерде,
Джангыз Терек сиреледи Джуртда.
Ичинден кюйюб, къаралыб,
Сыннган кёлюн суу толкъуннга сылата,
Джаннган джюрегин суу бла сууута,
«Сабыр тюбю сары алтын»,- дей,
Къадау Таш да турады тынгылаб.
Экибизге да,
Насыблары тутмагъанланы барына да,
Джаралы сюймекликге,
Бир къанатлы сюймекликге
Бу назму сёзюм –
Балхам – алхам – эскертме.
ДУНИЯНЫ КЪУТХАРЛЫКЪДЫ СЁЗ+++
1
Хар адам – бирер Заман,
Хар адам – бирер Алам.
Адамны
джазыуун
джазарча
Къайда аллай кюч, къалам?!
Кюрешебиз, дагъыда,
Джазыб хапар, назму да.
2
Бу акъ къагъытда
(къагъыт болур ючюн кесилген терекни –
ол джашил Терекни – орнун тутарча)
Не джазар адам?
Терек къурманлыкъ халал болурча,
Не джазар адам?
3
Окъугъан тюшюнюрча, кёлленирча, къууанырча,
Джансыз табигъат да тилленирча, джанланырча.
адам Адамланырча, халкъ Халкъланырча,
къанатсыз да Къанатланырча,
Аллах джаратхан джанла бары бизге сукъланырча,
Аллах джаратхан джуртла бары бизге сукъланырча,
Мёлекле да джерде джашаргъа излерча,
Джандетдегиле да уллу Аллахдан
«Бизни Джерге къайтар»,- деб, тилерча,
Не джазсын, не этсин, къалай этсин Адам?!
4
Джазылыр-айтылыр керекли, Китаб керекли
Тюлдю дуния.
Джерге Таурат, Инджил, Къуран келгенден сора да,
Тюрленмейди дуния.
Аллах буюргъанча –
Игини-аманны, тюзню-терсни, кертини-ётюрюкню,
Сууабны-гюнахны, халалны-харамны айырыб,
Джашамайды адам.
Аллах буюргъанча джашамайды адам.
Къыйынлыкъ аны ючюн джетеди анга.
Аллахны Сёзюне къулакъ салмагъанла
Мени сёзюмеми тынгыларыкъла?
Алай а,
Керти сёзню, Иги сёзню, Халал сёзню айтхан
Бизлеге борчду да – айтама.
5
Тама-тама турса,
Суу да тешеди ташны.
Ким биледи, айтыла турса,
Сёз да тюшер джюрекге.
Акъ бла къараны арасында
Баргъан сагъатда къазауат,
Джашау-ёлюм базманда
Чайкъала тургъанда адам,
Ким биледи, кимни сёзю
Къутхарыр, сакълар дунияны?
Кимни сёзюне Аллах «амин» дер –
Бир киши да билмейди аны.
АЧЫКЪ СЁЗ, АЧЫ СЁЗ
«Къатынланы къой, ташланы да
Бууаз этиучю нартланы,
Туудукълары бола тургъанлай биз,
Къаратон болургъа башлагъанбыз,
Тюб болургъа башлагъанбыз»,- деб,
Къычыра эди бюгюннгю Алауганладан бири,
Ичиб-эсириб, не айтханын, не этгенин билмей.
Огъесе, «эсиргенни – эсиндеги» дегенлей,
Ол айтханда да болурму тюзлюк?
Эркишиле ичкиден, хаулеликден,
Тиширыула да сатыудан бошамасала,
Ким табарыкъды алагъа сабий,
Ким ёсдюрлюкдю сабийлени да?!
«Иги бачхагъа иги урлукъ тюшсюн» деб,
Бек сакъ болгъандыла нартла джерге, урлукъгъа.
Сакълагъандыла джерни, урлукъну да
Иги битим алыр ючюн ала.
Айран – сютюне, къорлугъуна кёре,
Битим, мал, адам да – урлугъуна кёре.
Тиширыу – джерди, эркиши урлукъ.
Ала джашаугъа, сюймекликге этселе къуллукъ,
Бир-бирин багъалатсала Хауа бла Адам,
Заманында сюрюлсе сабан,
Заманында атылса урлукъ,
Къаралса, сакъланса – ёсерикди сабан,
Тукъум эм джукъ боллукъду адам,
Джашарыкъды халкъ, айнырыкъды халкъ.
Алай болмай,
Урлукъну ариу, таза сакъламай –
Кюйдюрсек, чиритсек,
Джерге да къарамай –
Аман хансха кесдирсек,
Сора, не хайыр хахайдан:
«Сабанла къаран къалдыла,- деб,
Не да,
«Битим ууакъды, джараусузду»,- деб.
Айран – сютюне, къорлугъуна кёре;
Битим, мал , адам да –
джерине, агъачына, урлугъуна кёре
Эмда
Къаралгъанына кёре.
Ташадагъы болады туру.
Халкъны, Джуртну да къайгъысын кёрмей,
Болгъанны, боллукъну да эскермей,
Ангыны, саулукъну да тас этсек –
Насыбдан къалабыз къуру,
Тамблабыздан къалабыз къуру.
КЪАРА ДЖАЙ (КЪАРАДЖАЙ, КЪАРАШАЙ, КЪАРАЧАЙ)
Къара – Къарачай.
Къаара (окъу) – Къ-а-р-а-ч-а-й.
Окъу, билим джай –
Къаара, къаара джай.
Къаараджай – Къарачай.
Кюн, Ай – Къарачай.
Кюн бла Айдан джаратылгъанды Къарачай.
Кюн, Ай харифле бла джазылгъанды Къарачай.
Кюн, Ай харфлы, харифли Къарачай.
Кюн, Ай джазыулу Къарачай.
Ауалы – (Къ) Къара, ахыры (Ай) Ай.
Ауалы (К) Кюн, ахыры – (Ай) Ай.
Къалюбаладан Ахырзаманнга дери,
Джети къат Джерден джети къат Кёкге дери
Бир сёз, бир тилек, бир дууа –
Къарачай.
ЫЙЫГЪЫМЫ ДЖЕТИ КЮНЮ
1
Адам дей, Хакъ дей,
Джурт дей, Халкъ дей,
Джер дей, Кёк дей,
Не ючюн, нек дей,
Джашайды адам.
Тауусулады кюн, ай...
Тауусулады Кюн, Ай.
Ахырзаман келеди алай.
Ёледи адам.
2
Заманда кюн, ай...
Аламда Кюн, Ай...
Малкъар-Къарачай.
3
Кюн, Ай –
Малкъар-Къарачай.
4
Тутулгъан Кюн, Ай –
Малкъар-Къарачай.
5
Къутулгъан Кюн, Ай –
Малкъар-Къарачай (?)
6
КЪАР.
КЪАРачаймалКЪАР.
7
Кюн. Ай. Къар.
Къарачай-Малкъар.
ТУУГЪАН ТАШЫМ
(«Таш бла Джулдуз» эмда «Таш. Терек. Джулдуз» дефтерледен)
«Туугъан сууум»,- дейди чабакъ.
«Туугъан къаям»,- дейди тау къуш.
«Туугъан джерим»,- дейди джер адамы.
Мен а – Кёк-Джер адамы,
Кёкде джаратылыб,
Джерге тюшген джулдуз ташдан туугъан
Тейри адамы – айтама:
Туугъан ташым –
Кёк-джер ташым, Джулдуз ташым, Къадау ташым,
Ёрюзмекни, Сосуркъаны дуниягъа берген
Нарт ташым, Тейри ташым, Минги ташым.
Туугъан ташым.
Минги ташым – Минги тауум – Минги джуртум;
Къара ташым – Къара сууум – Джан терегим.
Джуртум – Джангыз Терегим.
Халкъым – Къадау Ташым.
Тилим – Къобан сууум, Басхан сууум, Къара сууум, Акъ сууум...
Кёкде – джулдуз, Джерде – Таш.
Сора, аланы байлаб тургъан
Ара Терек, Келечи Терек, Нарат Терек
Эмда Кёк суу, джер суу, Минги суу.
Быладан джууукъ джокъду манга бир зат.
Туугъан ташым – Джулдуз таш, Къадау таш.
Муджурам – джангыз Терек, Нарат Терек.
Алагъа таяна,
Джети къат кёкге ёрлей, чыгъа барама.
Джулдуз ташдан туугъаннга
Ташдан, джулдуздан ариу,
Ташдан, джулдуздан джууукъ,
Аладан багъалы не болур?
Сын таш, анда да Ай бла джулдуз.
Ёлсек да белгибиз – Таш бла джулдуз.
Джулдуз таш, джулдузлу таш.
Таш бла джулдуз.
Сан-джан китабым,
Кёк-джер китабым,
Ахыр китабым,
Ахырзаман китабым,
Дуния-ахырат китабым –
Таш бла джулдуз.
Ауалым-ахырым да –
Таш бла джулдуз.
Ахыр юйюм да,
Башында байрагъы да –
Таш бла джулдуз.
Джулдуз ташдан туудум.
Ташха, джулдузгъа да ушаб,
Турдум дунияда джашаб.
Энди кёчдюм ташха, джулдузгъа.
Бурулдум ташха, джулдузгъа.
Къайытдым алагъа – къалюбалагъа.
Дуния сыфатым – Таш бла Терек.
Ахрат суратым – Таш бла джулдуз.
Дуния китабым – Таш бла Терек.
Ахрат китабым – Таш бла джулдуз.
Таш. Терек. Джулдуз.
Къадарым. Джолум.
ТАШ БЛА ДЖУЛДУЗ
Кёкде джулдузла, Джерде ташла
Къараб туралла бир-бирине.
Хар ташны – джулдузу.
Хар джулдузну – ташы.
Ташдан къарайды джулдуз.
Джулдуздан а – таш.
Мен къобмаздан джыгъылсам джерге,
Сын ташым турлукъду ёрге.
Джулдузум да, кёкден эниб,
Къарарыкъды андан.
Адамла кирселе кёрге,
Ташла туралла ёрге,
Ётелле тёрге.
Санымдан айырылса,
Джаным кёчерикди Сёзге.
Тёнгегими орнуна уа –
Мангылайында джулдузу бла
Сын ташым къарарыкъды сизге.
Мангылайында джулдузу бла
Таш атым къарарыкъды сизге.
Учалмай къалгъан
Къанатлы атым къарарыкъды сизге.
Достарыңызбен бөлісу: |