«Таңдап алған спорт түрінің техникалық, тактикалық және дене дайындығы» пәні бойынша

Бастапқы қалыпта аяқ тізеден, қол шынтақтан бүгіліп, қолдың саусақтары бүгіле жайылып, бастың тұсында допқа орын даярлап тұрады. Қабылдау тізенің жазылуынан бастап, одан қол қимылға келеді. Қол допқа тиген сәтте аяқ тез жазылып саусақтардың белгілі қимылы допқа белгілі бағыт береді. Жоғарыдан доп қабылдағанда негізгі күш сұқ саусаққа және ортаңғы саусаққа түсіп, бас бармақ доптың дұрыс бағытталуына көмектессе, аты жоқ саусақ пен шынашақ допты демейді. Саусақтардың қалай дұрыс жататынын білу үшін серігі ұстап тұрған допқа қол тигізіп байқаған жөн. Допқа тек саусақтар тиюі қажет, алақанның соғылуы-өрескел қте, ойын ережесін бұзу деп есептеледі.

Жоғарыда айтылғандай, доптың «астына» шығу аса маңызды. Дегенмен қолдың допқа тиетін орнын дәл табу да ойыншының негізгі мақсаты. Осының бәрі төменде берілетін жаттығулардың сипатын анықтап, допты екі қолмен жоғарыдан беруді үйренуге жағдай туғызады.

1. 
   екі адам қарама-қарсы тұрып бітеу допты төбеде ұстаған жағдайдан жоғарыдан қарсыласына беру, яғни лақтыру жаттығуы орындалады.
   
2. 
   Қарсыласы бұл допты төбеден, яғни жоғарыдан қабылдау жағдайында қағып алады.
   
3. 
   Оқушы волейболшы тұрысы қалпында, қолын төбесіне –допты қабылдайтын нүктеге орналастырады. Серігі осы жайылған саусақтардың ортасына допты салады.
   
4. 
   Іліп қойған допты бір орында тұрып, жүгіріп және жүгіріп келіп тоқтаған соң екі қолмен жоғарыдан беру.
   
5. 
   Допты төбеге лақтырып екі қолмен жоғарыдан 1,5-2 метр жерге беру.
   
6. 
   Допты екі қолмен жоғарыдан қабырғаға соғып, қайталап қайтару.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 25

Тақырыбы: Екі қолмен орнынан допты жоғарыдан беру.

Мақсаты: Екі қолмен орнынан допты жоғарыдан беру әдісін үйрету, меңгерту.

1. 
   Допты жоғары лақтырып барып беру. ІҮ класқа қарағанда допты жоғары лақтыру және беру қашықтығы арта түседі. Допты бергенде оны белгілі нысанаға бағыттау аса пайдалы.
   
2. 
   Екі адамның бір-біріне допты беруі. Серігі биіктік пен қашықтықты өзгерте отырып доп береді. Ойын шарты алдын-ала белгілі болғандықтан допты қабылдаушы ыңғайлы қалыпта тұрады. Егер бұл тапсырманы жұптасып орындауға мүмкіндік болмаса, оқушы доптың санына қарай сапқа тұрады. Әр саптың алдында доп ұстаған оқушы болады. Бірінші тұрған оқушы допты берген соң саптың артына кетеді.
   
3. 
   1-ші және 2-ші жаттығу қайталанады, доп тор арқылы берілеі. (жоғары лақтыру да солай)
   
4. 
   Екі адам допты бір-біріне береді. Оқушылар 6-3, 4-3, 2-3 аймақтарға орналасады.
   

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Қарсы жақ ойынға қосқан шабуылдай және алдап соққан доп екі қолмен төменнен қабылданады.

Суретте волейболшының доп қабылдауындағы негізгі тұрысы көһрсетілген. Тізесі бүгіліп, қолы допты қабылдауға алдын-ала даярланған. Қолы допты тосып алады да, допты қайтару үшін оған қарсы қимыл жасаудың қажеті жоқ.

Доп қол жіліншігімен қабылданады. Саусақтар жұмылып, төмен түсіріледі. Жұдырықпен қабылдау қауіпті, өйткені доп оған дәл тимей қисық ұшып, алаңнан шығып кетуі мүмкін. Допты қайталау үшін және ағынын бәсеңсіту үшін қабылдау кезінде екі қолдың арасы ашық болады. Бірақ оларды барынша жақын ұстау керек. Допты екі қолмен төменнен қабылдау үшін мынадай жаттығуларды пайдалануға болады:

1. 
   Төменгі қалыпта доп қабылдаудың бастапқы жағдайынан, аяқты жаза отырып ілінген допты соғу.
   
2. 
   Домалай түсіп келе жатқан допты төменнен қабылдау. Бұған арналған қондырғыны оңай жасауға болады. Ол үшін екі тақтай бір-біріне науа тәрізді етіліп қағылады. Оны гимнастикалық қабрғаға немесе ағашқа т.б. орнатуға болады. Бұл қондырғы жеке адамға, мысалы үйде жаттығу жасауға аса қолайлы.
   
3. 
   Серігі лақтырған немесе жоғарыдан берілген допты бір орында тұрып немесе орын ауыстырған соң қабылдау.
   
4. 
   3-ші жаттығуды қайталай отырып, тор арқылы біріліп допты 4,3,2,6 аймақтарда қабылдау.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 27

Тақырыбы: Допты ойынға төменнен тік қосу

Мақсаты: Допты ойынға төменнен тік қосу әдісін үйрету, меңгерту

Допты ойынға төменнен қосуға арналған жаттығулар:

1. 
   Бітеу допты бір қолмен қабырғаға лақтыру және қағып алу (қашықтық 1,5-2 метр)
   
2. 
   Екі адам боп: бітеу допты бір қолмен (оң және сол) лақтыру. Қашықтық біртіндеп 8-9 метрге дейін арттырылады.
   
3. 
   Бітеу допты тор арқылы (төменгі жібі бағанаға бекітілмеген) 4-6 метр қашықтықтан лақтыру.
   
4. 
   Жіпке іліп серігі ұстап тұрған допты төменнен беру. Соққан кезде жіп жіберіледі де доп берілген бағытта ұшады.
   
5. 
   Іліп қойған допты тор арқылы 4 метр қашықтықтан беру.
   
6. 
   Төрт метр қашықтықтан допты жоғары лақтырып барып беру.
   

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Мақсаты: Әр әдісті меңгерткеннен кейін өткізетін даярлық ойындардың мазмұнымен. әдістерімен таныстырып, үйрету.

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

Дәріс № 29

Тақырыбы: Допты әр түрлі әдістер арқылы беру әдісі.

Мақсаты: Допты бір- біріне беру айла-тәсілдерінің түрлі әдістер арқылы үйрету.

Допты бір-біріне беру айла-тәсілі кз келген сабақта өзінің қажетті дәрежесінде үйретіледі. Бұл бітеу доптарды лақтыру мен қағып алу жаттығуларына да байланысты.

Торға параллел бағытта және тор арқылы қарсы саптарда доп беру. Қарсы саптарда доп беруге оқушылар ҮІІ класта дағдылана бастайды. ҮІІІ класта сол дағды ойын жағдайына жақындап жетілдіре түседі. Соған орай өткен кластың бағдарламасын қиындату арқылы ойын дағдысы қалыптасады.

1. 
   Жұптасып доп беру. Оқушылар 3-4, 3-2 аймақтарға және алаңның ішкі түпкіріне орналасады. Барлық ойыншылар тор жанында болғаннан кейін ғана олар алмастырылады. Бұл жаттығуды қосымша торларда немесе екі алаңда орындалады.
   
2. 
   Жұптасып допты тор арқылы беру. Оқушылар 4-2, 3-3, 2-4 алаңдарға орналасады. Орындау дәл 1 жаттығудағыдай.
   
3. 
   Оқушылар екі саппен 2 және 4 аймақтарға орналасады. 2-аймақтағы саптың алғашқысы бітеу допты 4-аймаққа лақтырып, өзі саптың соңына барып тұрады. 4-аймақтағы саптың оқушысы допты 2-аймаққа лақтырып, өз сапының соңына кетеді. Бір кезек доп лақтырған соң саптар орын ауыстырады.
   
4. 
   Оқушылар 3-жаттығудағыдай орналасады. 2-аймақтағы ойыншы бітеу допты төбесіне лақтырып қағып алады да 4-аймаққа лақтырады, сонсоң қарсы бағыттағы колоннаға қарай жүгіреді. 4-аймақтағы оқушы допты қағып алып, төбесіне лақтырып қайта қағып алған соң 2-аймаққа лақтырады. Мұның кейін қарсы беттегі саптың соңына барып тұрады.
   
5. 
   4- жаттығудағы қозғалыс қайталануы, тек ойыншылар допты жоғарыдан екі қолмен береді.
   
6. 
   5- жаттығудағы қозғалыс қайталанады, тек ойыншылар допты жоғарыдан екі қолмен қарсы сапқа береді.
   
7. 
   6-жаттығудағы қозғалыс қайталанады. Бұл жолы доп бірден қарсысапқа беріледі.
   
8. 
   Қарсы саптар тордың екі жағына 2-4 аймақтарға орналасады. Допты тор арқылы бергеннен кейін оқушылар өз сапының соңына барып тұрады.
   

Қолданылған әдебиеттер:

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990
Дәріс № 30

Тақырыбы: Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісі

Мақсаты: Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісін үйрету, меңгерту.

Допты негізгі бағытқа арқамен тұрып беру әдісі шабуылдап соғу үшін допты барынша тәсілденген шебер ойыншыға беру үшін пайдаланылады. Немесе қарсы жақтың доптың берілу бағытынан жаңылдыру мақсатында қолданылады.

Суретте бұл әдістің қалай орындалатыны көрсетілген. Бастапқы қалыпта оқушы қолын алға-жоғары қарай доп бергендегіден биігірек, төбесіне ұстайды. Доптың берілуін нақтылы бақылау үшін бас кейін қарай шалқая түседі. Қол мен жауырын кері қарай ығысып аяқ нық тұрады. (көбіне аяқтың бірі-сол аяқ алда). Доп беру жауырынды кері-жоғары серпу, сондай-ақ қолды иық тұсынан (шынтақты бүкпей) кері айналдыру есебінен жүзеге асырылады. Допты бұлайша беру кезінде торға бір бүйірлей тұру қажет, әйтпесе доп торға не жетпей қалады немесе асып кетеді.

Допты негізгі бағытқа теріс қарап тұрып беру тәсіліне үйреткен кезде жаттығулар тура қарап тұрғандағыдай орындалады, бірақ оның өзіндік ерекшелігі ескеріледі.

1. 
   Үш адам болып орындайды.(3 сурет). Бірінші ойыншы 2-ге, ол 3-ге арқасып беріп тұрып бітеу допты лақтырады, сонсоң 3- ойыншыға бетімен бұрылады да допты кері бағытта: 3- ойыншы екіншіге, 2-ойыншы – 1 ойыншыға т.б. береді.
   
2. 
   Бұл жаттығуды жұптасып орындайды. Допты төбеге секіріп лақтырып, 180 °-бұрылып қағып алу, одан қарсыласына арқасымен тұрып доп лақтыру.
   
3. 
   Іліп қойған допты беру.
   
4. 
   Жұптасып орындайды. 1-ойыншы 2-ге арқасын беріп тұрып допты төбесінен асыра лақтырады. 2-ойыншы допты қағып алып оған арқасын беріп бұрылады да допты төбесінен асыра лақтырып, қайта береді. Жаттығуды орындау жалғаса береді.
   
5. 
   2-жаттығу қайталанады., бірақ волейбол добыменорындалады. 2-ойыншы допты негізгі бағытқа арқасын беріп тұрып лақтырады.
   
6. 
   Бұрын үйретілген –топталып доп беру әдістерінен құрастырылған жаттығулар.
   
7. 
   6-жаттығу қайталанады. Бірақ арқасын беріп тұрып доп берген соң, мысалы, 2-аймақтан допты тор арқылы секіріп беру.
   

Егер доп бірінші (допты алғашқы қабылдау) не екінші қабылдау болса, онда жағдайды әлі де түзетуге мүмкіндік бар. Екінші қабылдаудан кейін үшінші рет қабылдаудың өзіндік ерекшелігі бар екенін ұмытпаған жөн. Доп екінші рет қабылданғанда мүмкіндігінше жоғары көтеру жеткілікті, ал үшінші рет алынатын болса, оны қалай да тор арқылы өткізіп, қарсы жақтың осалдау тұсына беріледі.

1. Холодов Ж.к. Кузнецов В.С.- «Теория и методика физического воспитания» - М., 2001.

2. Матвеев Л.П. - «Теория и методика физического воспитания» - М., 1991.

3. «Мектепте волейболды оқыту» - әдістемелік нұсқаулық, Алматы-1990

№ 1 тәжірибелік сабаққа арналған әдістемелік нұсқаулар

Волейбол сабағында жалпы дамыту жаттығуларын орындағаннан кейін арнаулы дайындық жаттығулары өткізіледі. Оған қозғалыс реакциясының жылдамдығымен бағдарлай білу, тез орын алмастыру, секіргіштік, қол буындарының күші мен ептілігі, статистикалық қалыптан қозғалысқа көшудің жеделдігі сияқты қасиеттер жатады.

Арнаулы дайындық жаттығуларын өткізудің мақсаты- ойынның айла-тәсілдерін дағдыландыру, яғни шабуыл және қорғаныстағы әдістерді жетілдіру. Жеңістің кілті болып есептелетін допты шабуылдап ойынға қосудан, оны өзара беруден, шабуылдай соғудан тұратыны белгілі. Егер ойыншылар түрлі әдістерді жақсы игерген болса, ойын да барынша қызықты болмақ.

Волейболшылар допты ойынға берудің бірнеше түрін (тура, жанама, астынан) игереді.Допты шабуылдап ойынға қосқанда әртүрлі әдіспен беру қарсы жақтың ойынын қиындата түседі. Алайда допты берудің мұндай тәсілдерін игеру үшін иық, шынтақ буындарының қимылдық қабілеті мен күші жеткілікті болуы керек. Өзара беру, шабуылдай соғуда допты қатты ұшыру үшін қолды сілтегенде иық, шынтақ буындары бос болады. Шабуылдың барлық әдістерін игеру – икемділік, күш, секіре білумен қатар координация, кеңістікте бағдарлау, т.б. қасиеттерге дағдылануына байланысты. Ал мұның өзі дененің қозғалыстық қабілетін арттыратын арнаулы жаттығуларды орындау арқасында іске асады. Қорғаныс кезінде алаңдағы, яғни доп түсетін орынды білу-ойыншының ерекше қасиеттері. Доп төмен және шапшаң берілсе, жағдайды шапшаң бағдарлау, тез қозғалып допты ұмтылып, немесе айналып барып қабылдау- жеңіс бастамасы. Бұл әдістерді үйренуде акробатикалық жаттығулардың пайдасы осында керек. Арнаулы дайындық жаттығулары сабақ барысында волейбол ойынының айла-тәсілдерін үйренуде негізгі роль ойнайды.

Арнаулы дайындық жатығуларының кешенін құрастырып , сабақ жоспарын жасау.

1. 
   Арнаулы дайындық жаттығуларын қандай мақсатпен өткізеді?
   
2. 
   Волейбол сабағында қандай қасиеттер дамиды?
   
3. 
   Шабуылдық, қорғаныстық әдістердің түрлерін ата?
   

1. 
   Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.
   
2. 
   Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.
   

№ 2 тәжірибелік сабаққа арналған әдістемелік нұсқаулар

Суретте допты ойынға қосудың осы әдісі көрсетілген. Бұл әдіске үйреткенде мұғалім тарапынан оқушылардың қимылы мұқият бақыланады. Сермеген кезде ойыншының қолы артқа, ал допты соққан кезде төменнен алға қарай қозғалып, аяқтарын жазуға асықпауы, жауырынын кері серпілуі және еікеймеуі (мұндайда доп алға қарай емес, төбеге қарай ұшады). Допты соққан кезде дененің салмағы алдыңғы аяққа түсетінін, соққан соң доптың артынан ілесе жоғары ұмтылып, тізенің жазылатынын, одан арттағы тұрған аяқпен алға бір қадам жасайтынын оқушыға қайталап түсіндірудің маңызы бар.

Допты ойынға төменнен қосуға арналған жаттығулар:

1. 
   Бітеу допты (1 кг) бір қолмен қабырғаға лақтыру және қағып алу (қашықтық 1-2 метр)
   
2. 
   Екі адам боп: бітеу допты бір қолмен (оң және сол) лақтыру. Қашықтық біртіндеп 8-9 метрге дейін арттырылады.
   
3. 
   Бітеу допты тор арқылы (төменгі жібі бағанаға бекітілмеген) 4-6 метр қашықтықтан лақтыру.
   
4. 
   Жіпке іліп серігі ұстап допты төменнен беру. Соққан кезде жіп жіберіледі де доп берілген бағытта ұшады.
   
5. 
   Іліп қойған допты тор арқылы 4 метр қашықтықтан беру.
   
6. 
   Төрт метр қашықтықтан допты жоғары лақтырып барып беру.
   

«Тор арқылы екі доп». Ойын «Пионербол» материалына құрылады. Бірақ мынадай ережелер енгізіледі:

А) доп тор арқылыекінші ретте ғана беріледі, яғни қарсыласынан алған допты тор жанында тұрған өз ойыншысына береді;

Ә) торға жақын жерде қарсы жақтан келген допты екі қолмен жоғарыда беру арқылы қайтаруға болады;

Б) қарсыласыңнан допты екі қолмен төменнен қабылдауға болады; Вариант: ойынның басында әр команда екі доптан-4 доп. Барлық төрт доптың алаңның бір жағына шығуына мүмкіндік жасалады. Мұндайда командаға бір ұпай қосылады.

Үйге тапсырма

Дене шынықтыру сабақтарын ұйымдастыру түрлеріне, спорт түрлерінің классификациясы, түрлерінің сипаттамасы, сабақ және сабақтан тыс түрлеріне әдістемелік талдау.

1. 
   Дене шынықтыру сабақтарын ұйымдастыру түрлеріне қандай?
   

3. Спорт түрлерінің классификациясы мен түрлеріне сипаттама жаса.

1.Теория и методика физического воспитания и спорта. Холодов Ж.К., Кузнецов В.С. М. 2001

2.Основы методики физического воспитания школьников. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.

3.Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.

Мақсаты мен міндеттері.

№1. Таратылатын материалды қолданып, дене жаттығуларының ерекшеліктеріне сай топтастырыңыз.

№2. Таратылатын тапсырма қолданып дене жаттығуларын негізгі, кіріспе және дайындық жаттығуларына топтастырыңыз.

Тапсырма № 1.

Әр түрлі белгілеріне сәйкес дене жаттығуларын топтастырыңыз.

1. 
   Велосипед тебу.
   
2. 
   Бір және екі аяқпен орында секіру, алдыға жылжу, орында тұрып ұзындыққа секіру.
   
3. 
   «Пятнашки» қозғалмалы ойыны
   
4. 
   Вертикальды бөгетті тіреліп және тірелмей өту, екі жәнебір аяққа түсу.
   

Арқаға жатып, екі қол жанда:

1-аяқты түзу көтеріп, түсіру

2- БЖ

Жаттығу сабағына әдістемелік талдау жасау. Сабақ жоспарын құрастыру.

Жаттығу сабағы қандай бөлімдерден тұрады?

Сабақтың әр бөліміне анықтама бер?

Жаттығу түрлеріне сипаттама бер.

1.Основы методики физического воспитания школьников. Минаев Б.Н., Шиян Б.М. М. 1989

2. Ашмарин Б.А.«Теория и функции физического воспитания» - М.,1979.

3. Волков Н.Н.- «Развитие физических качеств школьников»- «ФиС», 1980.

Дене тәрбиесі сабақтарының негізгі сипаты- оқушылардың қатаң уақыт тәртібіндегі жаттығуларды орындау әрекеттері және жүктемені мөлшерлеу. Жүктеме дегеніміз-жаттығушының ағзасына белгілі бір мөлшерде дене жаттығуларымен әсер ету, күш түсіру. Сабақ кезіндегі жүктеме оқушылардың жасына, жынысына, дене қуаты дайындығына сай, үйлесімді болуы керек. Жүктемені мөлшерлеу дегеніміз-оның көлемін және қарқындылығын өзгерті. Жүктеме көлемі дегеніміз-орындалған дене қуаты жұмысының саны (өтілген қашықтық, орындалған жаттығулар саны, жаттығуды қайталау саны, ауырлық салмағы т.б.)

Ескерту: Әрбір әрекетке жұмасаған уақыт секундомер бойынша 2 бағанада белгіленген алдыңғы көрсеткен уақыттан кейінгі уақытты алу жолы арқылы анықталады. Сабақ аяқталғаннан соң 3,4 бағаналардағы мақсатқа сәйкес жалпы уақытына бөлу, 100 пайызға көбейту арқылы сабақтың жалпы тығыздылығы анықталады.

Жалпы сабақ уақыты