Таланттар
Жарияланған еңбектердің талқылаудан өтуі
жүктеу/скачать 1.99 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ Бізге қандай оқу керек
| Жарияланған еңбектердің талқылаудан өтуі:
1. «Жаным садаға» кітабы бойынша Алматы мектептері мұғалімдерімен 1995-96 жылдары бірнеше рет кездесу кештері өтті. 2. Алматы қаласы М.Әуезов ауданындағы Ахмет Ясауи атындағы мектепте 1997-98 оқу жылында «Ежелгі әдебиет – ата мұрамыз, асыл қазынамыз» атты онкүндік өтті. Біздің бағдарламадағы «Ежелгі әдебиет» оқулығы бойынша факультатив сабағы жүреді. 3. 1995-96 жылдары Шымкент, Қызылорда қалаларында өткен Қазақ мектептерінің мәселеріне арналған конференцияларда баяндамалар жасалынды, секция мәжілістерінде талқыланды. 4. Орталық мұғалімдер институтында республика мұғалімдері үшін (қазақ әдебиеті) авторлық курс өткізілді. 25-28. 03. 1998. 5. Астана қаласындағы қазақ әдебиеті мен тілі пәнінің мұғалімдері үшін авторлық курс оқылды. 28.06. – 02.07.1999. 6. Айдаралиева А. Қазақ лицейіне қамқорлық керек – «Заман жаршысы» (Қаскелең), 1994, 3 желтоқсан. 7. Тымболатова А. Тәлімді туынды – «Заман Қазақстан», 1997, 25 көкек. 8. Ежелгі әдебиет, – «Қазақ әдебиеті», 1997, 25 ақпан. 9. Пірімбетова М. Ежелгі әдебиет – тың оқулық – «Алматы ақшамы», 1996, 4 қазан. 10. Тегінбайқызы Н. Сізді сағынып жүреміз, Алма апай. – «Алматы ақшамы», 1996, 4 қазан. 11. Қалыбай Ж. Арбаған бізді бір сиқыр. – «Егемен Қазақстан», 1997, 13 мамыр. ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ Бізге қандай оқу керек? Бұл сұрақ қазақ халқының өткен ғасырдағы тарихында да сан рет көтеріліп отырды. Ұлттың дәстүрлі тәрбиесіне қысым түсе бастаған шақтарда күн тәртібіне қойылды. Біреу біліп, біреу біле бермейтін жәдидтік оқу жүйесінің өзі отаршыл үкіметтің орыстандыру саясатына қарсылық ретінде, қазақтың ұлттық сипатын сақтай отырып өркениетке қосылу мұратын көздеген оқу болатын. Патшалық отаршылдықты кеңестік тоталитаризм ауыстыра бастаған кезде бұл саясаттың ұлттық ерекшеліктерді жоюға бағытталғандығын сезген қазақ зиялылары осы мәселені тағы да көтерді. Мұхтар Әуезовтің жапон оқу үлгісінің бізге жақындығын, онда ұлттық дәстүрге айрықша мән берілетіндігін талдаған мақаласы, сондай-ақ Мағжанның, Жүсіпбектің педагогикалық еңбектері, А.Байтұрсыновтың оқулықтар жазуы халқымыздың тағдыры үшін оқу мәселесінің қаншалықты өткір болғандығын аңғартады. Мектеп қандай болса, тәрбие сондай болатынын көрегендікпен білген еді. Өкінішке қарай, ұлттық мектеп мәселесі әлі шешілген жоқ. Саяси тәуелсіздігімізді алғанмен, рухани тәуелсіздікке жету оңай емес. Оған қазақ баласы жаппай қазақ мектебінде оқитын күнге жеткенде ғана үміт артуымызға болады. Осы ұлы мақсат үшін күрес бүгін де, ертең де тоқталмауы тиіс. Қазіргі қоғамда әр түрлі ахуал қалыптасып отырғаны мәлім. Оның негізгі себебі мектептің бүкіл тыныс-тіршілігі халықтық, ұлттық рухқа негізделмегендігінен дер едік. Парижде қазақ күйін күмбірлеткен күйші-журналист Сержан Шәкіратовтың бір сөзі еске түседі: «Мен қазақ мектебінде оқыдым. Бірақ ол мектеп мені қазақ қылып шығара алмады». Әрине, негізгі мәселе оқулықта екені анық. Бұрын орысшадан аударма болып келген оқулықтарымыздың мазмұны жаңа буынға арналып жаңара бастауы қуанарлық жай. Алайда, оқулық көлемін қанша қампайтқанмен, ұлттық тәрбиені толық қамти алмайды. Ол қосымша бағдарламалармен толығуы тиіс. Бастауыштан бастап ертегі аңыздар, ұлттық әдеп, қазақ елінің арғы-бергі тарихынан қызықты оқиғалар, ұлт тұлғалары, ежелгі әдебиет, ислам мәдениетінен мағлұматтар содан алынуы тиіс. Ұл тәрбиесі мен қыз тәрбиесінің ерекшеліктерін ескере отырып, бастауыштан мектеп бітіргенге дейін халық тәрбиесінің негізінде жүргізу. Қыздарды отбасына бағыттау. Шешендік өнер тарихын айтып берумен шектелмей, сөйлеу өнеріне дағдыландыру (аузына сөз салу), қазақ өнерінің тарихын білумен бірге, оны бойға сіңіру т.б. Мектептің бағыт-бағдары, мазмұны түгел қазақ рухында болуы қажет. Бізге басқалардың тәрбиесі өзімізден артық көрінетін бір кембағалдық әдет бар. Басқа елдің тәжірибесін тұтастай енгізу жақсылыққа әкелмейді. Оның ішінде ұлттық құндылықтарға қабысатынын ғана пайдалануымыз керектігін ескере бермейміз. Қандай бір озық дүние болса да, өз елінің мүддесі тұрғысынан жасалады. Сырттан ендірген жат мүдделердің қажеттілікке айнала алмайтыны сондықтан. Тамырсыз гүл өспейді. Бір еврей мақалында «Дін құрыса – тіл ұстайды, тіл құрыса – үн ұстайды, үн құрыса – діл ұстайды. Ал дін, тіл, діл – үшеуі біріксе, ол халықты оқ та ала алмайды» дейді екен. Қазақ деген халықтың жақсы қасиетін танытатын – ұлттық мектебі. Мектеп – адамды қалыптастырушы, адамның жанын жасаушы орта. «Өмірдегі өзгерістің ешқайсысы санадағы өзгерістен маңызды болмайды», – деген Л. Толстой. «Білім – құрал, бірақ мақсат емес», – дейді және. Білім деген сөздің аясына тұтастай «үлкен тәрбиені» сыйыстыратын болсақ, ақпарат жиынтығын меңгеру – білімнің көп компоненттерінің бірі ғана. Әсіресе бодандық қамытын киіп келген, рухымыз тапталған, дәстүрден қол үзуге бет алған біздің балаларымыздың тәрбиесінде ақпаратты жақсы білуден өзге де көңіл аудартатын мәселелері баршылық. Ол – ұлттық сананы қалыптастыру, ұлттық жақсы қасиеттерін сіңіру. Ол өткенді ғана аңсау, тұйықталу емес, өзіндегі бар дүниені дамыта отырып, әлемдік өркениетке ұмтылыс деп түсінуіміз керек. Республика Президенті Н.Назарбаев БАҚ өкілдерімен болған сұхбатында: «Тәуелсіз Қазақстан деген біздің бәріміздің ұлттық идеямыз болу керек», – деп еді. Ұлттық идеяның баянды болу ұлттық идеологияға байланысты екені мәлім. Ұлттық идеология жасалатын болса, оның мықты қазықтарының бірі ұлттық мектеп болуға тиісті. Ұлттық мәдениет Кісілікке тәрбиелейді. Мәдениет, бір жағынан, материалды, екінші жағынан, рухани, сонымен бірге федералды әрі локалды. Бұл терминдерді қарапайым ұғымға қарай ұйыстырар болсақ, рухани мәдениеттің деңгейі, сонымен бірге адамзаттық, әлемдік деңгейі бар. Соның ішінде аймақтық, тіпті мектепшілік және жеке адам деңгейі де көрінеді. Жұмысты ұйымдастыра білу мәдениетінен өзін-өзі қадірлей білу мәдениетіне дейін – бәрі де мәдениет. Би, ән, сөйлеу, жазу, білім жинау, киіну, тамақтану мәдениеті, қарым-қатынас, ұлт пен ұлттық арақатынасы, тіл мәдениеті т.б. Нағыз азамат осы мәдениеттерден хабардар болып, меңгеруі қажет. Бірақ бәрінің іргетасы, алдымен ұлттық мәдениетті игеруде жатыр. Ұрпақтар сабақтастығын сіңіріп алмай, әлемге қарай шығу адамның өзін-өзі жоғалтуға әкеледі. Оның аяғы ұлттың жоғалуына ұласпақ. Қазақ баласы әлем сахнасына «қазақ құбылысы» болып шығуы керек. Өзіңді қор, өзге ұлтты зор тұту – жасықтық, кембағалдық сезім. Өз мәдениетіңді менсінбей, өзге ұлт мәдениетінің алдында бас ию. Үш ғасырға жуық бодандық біздің жан дүниемізге осындай кембағалдық сезімін орнатты. Күнге тайсалмай қарайтын түркі ұрпағы бұйығы, бүгежек болуы жөн бе? Тәуелсіздік алған соң бәрі орнына келер десең, жоқ, жан дүние тез өзгере қоймайды екен. Өз дегенін жасауда. Бүгін «ағылшыншылдық» қосылды. Өз ұлтының дәстүрлі жетістіктеріне мақтаныш сезімі қалыптаспаған жерде осылай жалғаса бермек. Кембағалдықтан құтылудың жолы біреу-ақ – әрбір қазақ баласы ұлт мәдениетін түбегейлі меңгеріп, ұлттық құндылықтар негізінде оқуы керек. Еуропа өркениетінің ортасында отырып, айналасын Франция, Германия, Голландия сияқты іргелі елдер қоршаған кішкентай Люксембургтың көшелерінде: «Біз өзіміз қандай болсақ, солай болып қалғымыз келеді!» – деп жазып қойған (Ш.Айтматов). Жапонияға барған кісі онда Еуропада бар нәрсенің бәрі бар, бірақ ешкімге ұқсамайтын ел болып қалғанын көріп, қайран қалады (Р. Ғамзатов). Міне, үлгі керек болса. Қорыта келе, қазақ мектебіне өзінің ұлттық моделін жасаудан абыройлы іс жоқ екенін уақыт көрсетіп отыр. жүктеу/скачать 1.99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|