«Тарихты оқыту әдістемесі» пәнінен оқу-әдістемелік кешені

АЛҒЫ СӨЗ

• 
  оқушының дайын білімді енжар алушыдан білімдегі процесстің белсенді субъектісіне айналуын талап ететін білімдік моделді қалыптастыруға бағытталуы;
  

Авторлар оқыту әдістемесінің бұл типтік бағдарламасын жоғары оқу орындарында білікті маман дайындауға көмегі бар деп сенім артады.

1- Бөлім

Тарихты оқыту әдістемесі, даму ерекшеліктері Оқушылардың Қазақстан тарихы пәніндегі танымдық қабілетін дамытуда және білімін сыныптан тыс жүмыстың ролі. Пән бойынша сыныптан тыс жұмыстың мазмұны, түрі және әдістері. Кейбір оқушылардың тапсырманы орындаудағы жекелеген өздік жұмыстары.

1. Тарихты оқыту әдістемесінің пәні мен мақсаты.

Тарихты оқыту әдістемесі - мектептегі тарих курсьшының мазмүлын, мақсатын, оқыту кұралдарын, әдістері мен тәсілдерін анықтайтын ғылыми педагогикалық пән. Педагогикалық пәндер жүйесіндегі тарихты оқыту методикасының орны. Тарихты оқытудың методикалық жүйесінің пайда болуы. Әдістеменің ғылым ретінде қалыптасуын анықтайтын факторлар. Тарихты оқыту әдістемесінің тарихи және саяси - әлеуметгік пәндермен байланысы. Тарихты оқытудың зерттеу әдістері. Мектеп оқушыларын оқыту және тәрбиелеу процесіндегі тарихи пәндердің ролі. Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім берудің казіргі кұрылымы.

Мемлекеттік стандарт. Бағдарлама жасаудың концентратты принципі.

Хронологиялық принцип. Негізгі базалық компонент. Білімділік компоненті. Мазмұндылық компоненті. Жас ерекшеліктерінің есебі. Тарихты оқыту түрлілігі. 5-9 сыныптардың және 10-11 сыныптардың оку бағдарламалары.

2 Бөлім

Тарихты оқытудың тәсілдері

1. Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану.

Тарихты оқытудағы белсенді әдістің бірі - ойын сабақ. Ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциялы, ойын сабақ жариялылығы. Іскерлік ойындар, тарихи шайқастар, театрлік қойылымдар мен байқаулар.

Қазақстан тарихын оқытудағы ауызша мазмұндау. Ауызша мазмұндама мен оның сипаттары. Қазақстан тарихын оқытудық мәселелері. Қазақстан тарихы сабағында танымдық мақсаттарды орындау талаптары:

Қазақстан тарихы сабағын мектепте оқьпудағы ұйымдастырудың түрі. Қазақстан тарихы сабағына қойылатын талаптар. Ұғымдардың арақатынасы: сабақты ұйымдастыру жайы, сабақты ұйымдастыру ережесі, Казақстан тарихы пәні сабағына қойылатын талаптар. Қазақстан тарихын оқытудың дидактикалық принциптері. Қазақстан тарихы сабағының типтері. Сабақ жоспарын кұру әдістері. Казақстан тарихын оқытудың дәстүрлі емес түрлері. Сайыс - сабақ, саяхат - сабақ, сабактың түрлері. Оқыту процесінде ойын сабақтарды жүзеге асыру технологиясы. Педагогтың жене окушылардың іскерлік алгоритмі.

Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдері. Тарих оқулықтарындағы иллюстрациямен жұмыс істеу тәсілдері. Тарихты окытудағы шартты көрнекілік. Пәндік көрнекілік және оның танымдық кұндылығы. Қолданбалы көрнекілік және оның эстетикалық кұндылығы. Шартты-графикалық құндылық және оқушылардың ойлау қабілетін жетілдірудегі шартты белгілердің маңызы. Тарихта оку картиналарының жіктелуі. Картамен жұмыс. Тарихи карта- оқушылардың тарихи процестер байланыстарын ұғынудағы қажет әрі маңызды көрнекілік идеал. "Картаны оқу" шеберлігі, картамен жұмыс істеу методикасы. Шартты белгілер, символдар және шартты тыныс белгілер.

Тарихты оқытудағы көрнекті құралдардың рөлі мен мәні. Шығармашылық ойлау қабілетін реттеу үшін оқытудағы техникалық құралдарды пайдалану тәртібі. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің ролі. Тарих пәні бойынша компьютерлік бағдарламалар қарастыру. Окушыларға тарихи мағлұматтарды жүйелеу және оны тиімді меңгеруге көмек беру. Тарихи процестер альтернативасы проблемасына деген кызығушылықтың артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу. Мұғалімнің сабақта көтерген мәселелерге қатысты мағлұмат беру. Бағдарламалық материалды меңгеру қарқыны мен әдістерін оқушының өз еркімен таңдауына мүмкіндік беру.

Тарихты оқытудағы құжаттардың ролі мен мәні. Тарихта оқытуда қолданылатын құжаттық-материалдық негізгі түрлері. Окушылардың тарихи құжаттармен жұмыс істеу тәсілдері. Құжаттық материалдың жіктелуі. Актілік құжаттар, баяндауышы - сипаттаушы құжаттар, көркем сөз естеліктері. Тарихи құжаттар мен мәліметтерді зерттеу әдісі. Мәліметті конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік ерекшеліктерін анықтау. Тарихи мәліметтермен, кұжаттармен жұмыс істеу оқушылардың зерттеушілік дағдысын қалыптастыру, ойлау қабілетін жетілдіру.

Сабақ - оқушы мен мұғалім іскерлігінің , методикалық тәсілдердің, мазмұнының жиынтығы, оқыту жұмысын ұйымдастырудың негізгі формасы, Тарихи тақырыптың мазмұны, бөлімі, курс жүйесіндегі сабақтың орыны.

Сабақ -. Қазіргі тарих сабағына қойылатын талаптар. Тарих бойынша сабақ түрін тандауға шартты түрде өткізілетін сабақ түрлері мен факторлар. Оқыту процесінде барлық сыныптарды қамтитын, жан - жақты сабақты өткізу ерекшеліктері. Мұғалім баяңдаған жаңа материалды түсіну сабақтары. Дағды мен шеберлікті қалыптастыру білімділікті тексеру сабақтары. Жалпылама немесе қайталама- жалпылау сабақтары. Білімділік пен шеберлікті тексеру сабақтары. Семинар сабақтар. Ықпалдастық сабақтар. Тарих сабағының дидактикалық жабдықтары. Тарих сабағына мұғалімнің дайындалуы. Тақырыптық сабақты жоспарлау. Сабақтың жұмыс жоспары мен оның негізгі компоненттері. Сабақты бағалау критериясы. Тарихты сабақтан тыс оқытуды ұйымдастыру формалары- факультативтер, тарихи үйірмелер, тарихи олимпиадалар "КӨО" (кеңілді өнертапқыштар отауы), конференциялар, пікірсайыстар. Жоғарғы сыныптардағы семинарлық және практикалық сабақтар.Оқу саяхаттары, кеңестері, сынақтар.

З.Бөлім

Тарих сабағы, оны дайындау және өткізу

1 .Тарихты оқыту әдістері мен әдістемелік тәсілдері

Тарихты оқыту әдістері туралы ұғым. Тарихты оқыту әдістерінің жіктелісіне деген түрлі көзқарастар. Оқыту әдістерін таңдау критериі. Оқытудың "әдісі" мен "тәсілдер" ұғымдарының қатынастылығы. Тарихты оқыту процесіндегі әдістер мен тәсілдердің танымдық, тәрбиелік, дамытушылық ролі. Ауызша материал рөлі: әңгіме, образды, сюжетті әңгімелеу, картиналық және аналитикалық сипаттау, түсіндіру , талдау.

Нұсқама, лекция - диалог, ғылыми кұрылымдық, проблемалы, ақпаратты, пресс-конференциялар, телелекция, жалпы пәндік лекция, визуальды лекция түрлері.

Ежелгі дүние тарихы курсының мазмұны. Оның хронологиялық шеңбері, кезеңдері. Курс құрылымы. Антикалық және ежелгі дүние тарихы курсының негізгі ұғымдары мен жетекші идеялары. Оқыту материалдарын таңдау критериі. Оқулықтың кернекілік және деректік материалын пайдалану. Алғашқы деректі қолдану. Эгей әлемінің пайда болуы мен құрылуы, крит, треон және микен мәдениетінің гүлдену кезеңі, полистер әлемі мен оның күйреуі,эллиндік дәуірдегі Жерорта теңізі. Ұлы Рим державасының калыптасуы, Рим республикасының дағдырысы мен құлауы, принципат дәуіріндегі императорлық Рим, III-ші ғасыр дағдарысы мен доминат кезеңі. Классикалық Рим құқықгары. Императорлық Рим архитектурасы. Тәрбиелеу мақсаттарында ежелгі Рим кейіпкерлерін үлгі ретінде пайдалану. Ішкі пәндік және пәнаралық байланыстар. Антикалық жане Ежелгі дүние тарихы курсының тақырыптары мен бөлімдерінің құрылымындағы жалпылау сабақтарының орны.

Орта ғасырлар тарихын мектеп курсының мазмұны, хронологиялық шеңбері мен кезендері. Қоғамның даму заңдылықтарын ашуға қолайлы курстың негізгі ұғымдары мен жетекші идеялары. Азия және Африка, Америка, Еуропа елдерінің ортағасырлық тарихындағы негізгі оқиғалар мен процестерге дәйекті сипаттама. Ерте орта ғасыр, орта ғасырлық гүлдену кезеңі. Орталыктанған мемлекеттердің пайда болуы. Орталық Еуропадағы феодалдық күйреу. Батыс Еуропа мәдениеті. Ұлы географиялық ашулар және отарлық шапқыншылық. Еуропа елдерінің кейінгі отағасыр тарихы. Еуропа елдерінің экономикалық , әлеуметтік және мәдени дамуындағы түбегейлі өзгерістер, ерте капиталистік қатынастардың пайда болуы. Англия, Германия, Франция мемлекеттік құрылымындағы түбегейлі өзгерістер. Реформация, контрреформация, қайта өрлеу сияқты жалпы еуропалық процестер. Еуропалық және Азиялық аймақтардағы экономикалық және саяси дамуға географиялық және климаттық ерешеліктердің ықпалы. Тарих сабақтарында және үй тапсырмасын орындауда оқулық материалдарын пайдалану. Тұрмыс, салт-дәстүр, дін, мәдениет, тарихи қайраткер тұлғаларды зерттеуде қосымша материалдарға көңіл аудару.

Қазақ халқының тарихы мен мәдениетіне, шығыстық өркениеттің қайталанбас қожайыны үлгілерінен ұрпақтарына қалдырған бабалар даналығы мен бейбіт жасампаздық құндылықтарына қызығушылығын арттыруы және құрметпен қарауды қалыптастыру.

Оқушылардың тарихи білімді шығармашылықпен қолдану, тарихи деректермен жүмыс істеу, тарихи оқиғалар мен құбылыстарды салыстырмалы талдау негізінде ой-елегінен өткізе білу дағдыларын окушылардың бойына-қалыптастыру.

І.Қазақстан тарихын оқыту барысында тарихи білімді қалыптастыру.

Әдіскерлік құрылымдық талдау - мектептегі Қазақстан тарихы курсының мазмұны. Тарихи білім мен фактілер. Оның Қазақстан тарихын оқыту процесі деп тарихи ұғымды қалыптастыру.Оқушылардың тарихи процес желісін түсінуіне негіз жасау.

Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі және олардың байланысы.Тарихты оқытудың екі түрлі әдістері ауызша және оқу материалын түсіндіру,әрі оқу (оқушылардың таным қызметі).Танымдық қызмет түрлері – варианттары.Әдістеме түрлері: көрнекілік әдісі,әңгімелесу және практикалық (тәжірибелік). Ой қызметі түрлерінің сипаттамасы: пәндік,бейнелеу,схемалық көрнекілік. Қазақстан тарихын оқытудағы әдістемелік тәсілдердің топтары және олардың сипаттамасы.Қазақстан тарихын оқытудың мәселелері.Қазақстан тарихы сабағындағы танымдық міндеттері. Қазақстан тарихы пәнің оқыту.Қазақстан тарихы оқулығының мәтіндерімен жұмыс істеу әдістемесі.Қазақстан тарихын оқытудың әдісі.Қазақставн тарихы көрнекілік құралдарды топтастыру.Көрнекіліктер, бейнелеу көрнекілік,шартты графикалық схемалық көрнекілік,өз қолымен жасалған көрнекілік,оқытудың аудиовизуальдық құралдары.Көрнекілікпен оқытудың тәсілдері.Оқушылардың танымдық қызмет тәсілдері.Мұғалімнің сабаққа дайындалу кезеңінде көрнекілік материалдарын,ғылыми деректерді іріктеп алуы.Тарихи өлкетану материалдарын оқытудағы көрнекілік рөлі.

Бейнелеу (суреті) көрнекілік. Қазақстан суретшілерінің тарихи тақырыптарға салған картиналары,тарихи портреттер, газет, журнал, кітаптардағы тарихи иллюстрациялық материалдар.

3.Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің қалыптасуы және оның қазіргі жағдайы.

Қазақстан мектептерінде 1920-1930 жылдары тарихты оқыту жайлары.Қазақстан мектептерінде 1940-1950 жылдардың басында оқыту мәселелері.1950 жылдардың соңы мен 1960 жылдардың басында Қазақ КСР тарихын оқытудың әдістемесі мен мектепте тарихи білім берудің дамуы.Қазақ КСР тарихының жаңа оқулықтары мен бағдарламалары.Қазақ КСР тарихын оқыту әдістемесін одан әрі жетілдіру.Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің ғылыми негізінде теориалық және әдістемелік зерттеулерді енгізуде әдіскер-тарихшылардың қосқан үлесі.Жалпы білім беретін мектептерден оқу жоспарында жаңа дербес пән «Қазақстан тарихы» курсын енгізуге байланысты Қазақ КСР тарихын оқыту әдістемесіндегі өзгерістер. Қазақстан тарихы пәнінің жаңа бағдарламалары мен жаңа оқулықтары. Қазақстан тарихы мектептерінде оқыту әдістемелерінің болашағы.

Қазақстан тарихы мектеп ретінде.Мектеп Қазақстан тарихы курсының ғылыми негізіндегі құрылымы.Қазақстан мектептерінде білім берудің қазіргі жүйесі.Қазақстан тарихы курсын оқытудың құрылымы: әр курсты оқытуға бөлетін уақыт.Қазақстан тарихын оқытудың міндетті. Қазақстан тарихы курсының сипаттамасы. Курстардың хронологиялық қалыбы оны кезеңдерге бөлу. Қазақстан тарихы курсының құрылысы. Оқушылардың жас мелшеріне сэйкес тарихи фактілердің жүйесі. Қазақстан тарихы курсының негізгі ұғымдармен дүниетанымдық идеялары. Қазақстан тарихы курсының ұлтаралық қатынастар мәдениетін игерту, адамгершілік және гуманистік мораль нормаларының мүмкіндіктері.