Таш№и и№тисодий фаолият асослари
Њзбекистоннинг жаќон хњжалик тизимига интеграциялашувида ташљи иљтисодий алољаларнинг аќамияти
жүктеу/скачать 1.02 Mb.
|
| Њзбекистоннинг жаќон хњжалик тизимига интеграциялашувида ташљи иљтисодий алољаларнинг аќамияти.
Республикамиз ижтимоий-иљтисодий, маданий-мафкуравий тараљљиётининг ќозирги босљичида књп укладли иљтисодий тизимни ташкил этиш, янги давлат мустаљиллигини мустаќкамлаш, унинг жаќон хњжалиги тизимига жадал кириб боришини таъминлаш шароитида инсоннинг жисмоний ва маънавий салоќиятидан, унинг аљл-заковатидан самарали фойдаланиш, эќтиёж ва манфаатларни ќисобга олиш масалалари биринчи њринга чиљади. Ижтимоий йњналтирилган бозор иљтисодиётига њтишдан иборат њз йњлимиз ва дастуримизни мувоффаљиятли амалга ошириш, демократик ќуљуљий давлат ва фуљаролар жамияти љуриш вазифасини ќал этиш бевосита инсон, унинг профессионал билимлари, масъулияти, миллий маънавияти, тадбиркорлиги, ташаббускорлиги ва бошља бир љанча фазилатларига бођлиљдир. Республикамиз президенти И.А.Каримов томонидан 1997 йилни “Инсон манфаатлари”, 1998 йилни “Оила”, 2000 йилни “Сођлом авлод” йили ва 2001 йилни “Оналар ва болалар” йили деб эътироф этилиши, олиб борилаётган ислоќотларнинг барчаси инсон манфаатларига љаратилганлиги, уларнинг бугуни ва келажаги учун моддий ва маданий, миллий-мафкуравий пойдевор яратиш, ќамда уни мустаќкамлаш ислоќотларнинг негизини ташкил љилмољда. Бу њринда асосий эътибор инсон омилига, унинг яратувчанлик љобилиятига, моддий манфаатдор-лигига љаратилиши лозимлиги халљ хњжалигининг турли соќаларида њз аќамиятини књрсатмољда. “Мамлакатимизда эркин бозор иљтисодиётига асосланган демократик давлатни фуљаролик жамиятини ва фуљароларнинг њз-њзини бошљаришини шакллантириш билан чамбарчас бођлиљ ќолда келажагимизни љуриш учун ќамма асосларга эгамиз”.1 Бу биринчи навбатда инсонларга бођлиљ. Бизнинг фикримизча ќар бир мамлакатнинг бойлиги љанча захираларга эга эканлиги билан эмас, балки шу мамлакат аќолисининг меќнатга лаёљати ва љобилияти билан њлчаниши лозим. Ќозирги кунда юзлаб корхоналар, хусусий фирмалар, кичик ва њрта бизнес вакиллари, фермер ва деќљон хњжаликлари љњйингки ќар бир фуљаро республикамизнинг иљтисодий салоќиятини оширишга њз ќиссаларини љњшиб келмољдалар. Шуни ќам таъкидлаш лозимки, замонавий билимларсиз, янги техника ва техналогияларсиз бозор шароитида мувоффаљиятга эришиш мумкин эмас. Шундай экан иљтисодиётни бошљариш, ишлаб чиљаришни ташкил љилиш, ташљи иљтисодий фаолиятни самарали амалга ошириш, жаќон ва ички бозор конъюнктурасини тадљиљ љилиш, талаб ва таклиф муносабатлари, замонавий менежмент ва маркетинг билан бођлиљ бњлган билимларни пухта эгаллаш бугунги кун талабига айланиб бормољда. Бозор муносабатлари ќар бир иштирокчисида њз иљтисодий фаолиятини баќолаш књникмаларини ќосил этиш, ташљи иљтисодий фаолият билан бођлиљ бњлган шартномалар тузиш, ќамкорларни танлаш, халљаро маркетинг тамойилларидан њз фаолиятларида фойдаланиш, шулар асосида љарорлар љабул љилиш, ишлаб чиљариш самарадорлигини оширишнинг, жаќон бозорига раљобатбардош маќсулотлар чиљаришнинг људратли омили сифатида майдонга чиљади. Ќар љандай ишлаб чиљариш энг аввало умуминсоний иљтисодий фаолият бњлиб, унга хос белгилардан бири ихтисослашувдир. Ихтисослашув - ишлаб чиљаришнинг муайян маќсулот ишлаб чиљариш ёки хизматлар књрсатишга мослашуви бњлиб, унинг асосида меќнат таљсимоти ётади. Меќнат таљсимоти ижтимоий меќнат фаолиятининг сифат жиќатидан ажралишини билдиради. Ќар бир меќнат тури мустаљил вазифани бажаради, лекин бошља турлар билан бађланган ќолда ишлаб чиљаришда љатнашади. Ишлаб чиљаришда ќар хил меќнатни бажарувчи кишилар иштирок этади, уларни инглиз олими А.Смит “иљтисодий индивидлар” деб атаган. Меќнат таљсимоти ана шу индивидларнинг њзаро алољада бњли-шини таљозо љилади. Фаолият турлари бњйича љаралганда меќнат таљсимоти уч йњналишда ривожланади: умумий, хусусий ва љисман. Меќнатнинг фаолият турлари бњйича таљсимланиши билан биргаликда, унинг муайян майдон доирасида ќам таљсимланиши юз беради. Меќнатнинг ќудудий миљёсда таљсимланиши икки хил бњлади: ќудудлараро меќнат таљсимоти - муайян мамлакат доирасида айрим ќудудлар ёки минтаљалардаги меќнатнинг ихтисослашуви; халљаро меќнат таљсимоти(ХМТ) - меќнатнинг миљдори ва сифатини ќисобга олиб, унинг мамлакатлар њртасида маълум нисбатда ва иљтисодий нафни књзлаган ќолда таљсимланиши. Халљаро меќнат таљсимоти натижасида турли давлатлар њртасида ижтимоий меќнат таљсимланади, ишлаб чиљариш байналминал миљёсда ихтисослашади, давлатлараро иљтисодий алољаларни заруратга айлантиради. Халљаро меќнат таљсимоти натижасида ишлаб чиљариш самарадорлиги оширилади, ижтимоий меќнат сарфлари тежалади, ишлаб чиљариш кучларининг туђри таљсимланишига эришилади. Халљаро меќнат таљсимоти ривожига таъсир књрсатувчи табиий ва ижтимоий хусусиятга эга бњлган омиллар мавжуддир, бу омиллар 1-расмда келтирилган. Расмдан књриниб турибдики халљаро меќнат таљсимоти ривожланишига мамлакатларнинг табиий иљлим шароитлари, ресурслар, ишлаб чиљариш им-кониятлари, фан-техникада эришилган ютуљлар даражаси, техника тараљљиёти ва бошља омиллар таъсир књрсатар экан. Сњнгги йилларда ХМТ ривожланишига таъсир књрсатувчи асосий омил бњлиб, техникавий тараљљиёт чиљмољда. Фан-техниканинг ривожланиши, янгидан-янги асбоб-ускуналарнинг яратилиши, электроника, машинасозлик, самолётсозлик, кимё ва тиббиёт соќаларида мураккаб технологик жароёнларнинг вужудга келиши давлатлар њртасида ќамкорлик даражасини янада чуљурлашувига олиб келди. Меќнат таљсимоти чуљурлашуви билан корхоналар маќсулот яратиш учун зарур бњлган айрим љисмлар ва ќатто деталларни ишлаб чиљаришга ихтисослашадилар. Бундай ихтисослашув худудлараро ва ќатто давлатлараро юз беради. Халљаро меќнат таљсимоти (ХМТ) ривожланишига таъсир књр- сатувчи омиллар Табиий-жуђро- Техникавий Ижтимоий-иљти- фий омиллар тараљљиёт содий шароит Табиий Табиий Тарихий ри Иљтисодда иљлим ресурслар вожланиш ху ва фан-техни- шароит- сусиятлари, када эришган лари и/ч ананала- даражаси ри, ТИФ и Майдони Аќоли Иљтисо- Миллий Ижтимоий ќажми сони дий-жуђ- иљтисоди- ќолат ва рофий ётни таш- ТИФни њрни кил љилиш ташкил механиз- љилиш ми механиз- ми
жүктеу/скачать 1.02 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|