Тұлғаның даралық-типологиялық ерекшеліктері «Темперамент»
жүктеу/скачать 498.56 Kb. Pdf көрінісі
|
| Мінез акцентуациялары.
Егер мінез ӛзгеріп, оның қандайда бір сипаты айқын кӛрінсе, адам аса сезімтал болуы мүмкін. Акцентуация - бұл адамның басқа мінез ерекшеліктерінің фонында ерекше кӛрінетін мінез ерекшеліктері. Әдетте бұл дегеніміз, берілген адам ӛмірде, әр түрлі жағдайда, мінездің сәйкес қасиетін жиі кӛрсетеді және оны басқаларға қарағанда анағұрлым күшті кӛрсетеді. Мінездердің кез-келген ерекшеліктері акценттелуі мүмкін: негізгі және қосалқы белгілер, іскерлік және коммуникативті, мотивациялық және аспаптық. Мінездің акцентуалды қасиеттері адамдар арасында кең таралған және сол немесе басқа формада барлығында кездеседі. Мұндай қасиеттер әсіресе жасӛспірімдерде, сондай-ақ неврозға бейім адамдарда ӛте кӛп, мысалы, мазасыздықтың күшеюі. Егер сіз осындай қасиеттің беріктігін тӛмендетсеңіз, онда ол әдеттегі, қалыпты сипатқа айналады. К. Леонгард мінез акцентуациясының классификациясын құрды, оны шеткі норма нұсқасы деп түсінді. Сондықтан адамның күшті жағына қарағанда, оның кемшіліктерін тізбелеуді ұсынды. Әдістің ерекшелігі осында, бірақ әрине, бұл медициналық диагноз қою үшін жеткіліксіз. К.Леонгард жаңа ұғымды енгізе отырып, 4 мінез акцентуациясын және 6 темперамент акцентуациясын бӛліп кӛрсетті. Бұл акцентуацияларды тӛменде М және Т әріптерімен кӛрсетеміз: ХХ ғасырдың ортасында неміс психиатры К.Леонгард ересектерге таратқан ӛзінің жеке адамдардың типологиялық типологиясын ұсынды (Личко оны жасӛспірімдер мен жастарға арнады). К.Леонгард ӛз теориясын адамдардағы акцентуацияланған мінез ерекшеліктерінің кӛрінуінің типтік жағдайлары идеясына негіздеді. К.Леонгард әртүрлі невроздармен ауыратын адамдарда жиі кездесетін 12 акцентуацияланған кейіпкерлердің түрін анықтады: 1. Гипертимді тип - бұл қарым-қатынастың жоғарылауымен, эмоционалдылығымен, ойлау логикасының бұзылуымен (қарым-қатынастың бастапқы тақырыбынан жиі ауытқуымен), ӛз міндеттеріне деген жеңіл-желпі кӛзқарасы үшін айналасындағы адамдармен жиі жанжалдасумен сипатталады. . Осы типтегі жиі кездесетін жағымсыз сипаттамалар: жеңілдік, әдепсіздік әрекеттерге бейімділік, ашушаңдықтың жоғарылауы. Сонымен қатар, осы типтегі адамдарға мінездің келесі жағымды қасиеттері тән: жігерлілік, бастамашылдық, оптимизм. 2. Дистимді тип - коммуникативтілікпен, лаконикалық сӛйлеумен, жаман кӛңіл- күймен ерекшеленеді, оқшау ӛмір сүреді, қақтығыстарға сирек түседі. Сонымен қатар, ол достықты жоғары бағалайды, байыпты, әділ және адал. 3. Циклотимді тип - кӛңіл-күйдің жиі, мерзімді ӛзгеруімен сипатталады, нәтижесінде адамдармен қарым-қатынас жасау тәсілі ӛзгереді. Жақсы кӛңіл-күй кезеңінде бұл типтегі адамдар кӛпшіл және мейірімді, ал жаман кӛңіл-күй кезеңінде олар ұстамсыз және ашуланшақ болады. 4. Қозғыш тип - тез қозады, жиі ашуланшақ, дӛрекілікке бейім, қақтығыстарда белсенді, арандатушы тарап болады. Ол жиі ашуланшақ, коммуникативті емес. Қалыпты жағдайда оның сана-сезім, ұқыптылық, жануарлар мен балаларды жақсы кӛруі сияқты бірқатар жағымды белгілері бар. 5. Тұйықталған тип - адамгершілікке бейімділікпен, ойлаудың икемсіздігімен және қыңырлығымен ерекшеленеді. Қақтығыстарда ол кӛбінесе белсенді тарап, бастамашы болады. Ренжігіш, күдікті және кекшіл. Кейде тым тәкаппар, адамдарға асқан талаптар қояды. Мынадай жағымды қасиеттерге ие болуы мүмкін: әділеттілік, жұмыста жақсы нәтижелерге ұмтылу. 6. Педантивті тип - адамдарға кӛптеген ресми талаптар қоя отырып, бюрократ сияқты әрекет етеді. Кейде ол үй шаруашылығын ұқыптылық туралы шамадан тыс шағымдармен қудалайды. Оның жағымды мінез ерекшеліктері: адалдық, дәлдік, сенімділік және бизнестегі жауапкершілік. 7. Қауіпті – қорқақ тип - сенімсіз, ұялшақ және коммуникативті емес, жаман кӛңіл- күй басым. Айналасындағы адамдармен сирек қақтығысады, олардың пассивті жағы ретінде әрекет етеді. Оң сипаттамалары бар: достық, ӛзін-ӛзі сынау, адалдық, еңбексүйгіштік. Ӛздеріне сенімсіз болғандықтан, мұндай адамдар кӛбіне әзіл-қалжыңға айналады. 8. Эмотивті тип - шамадан тыс эмоционалды, сезімтал, кӛз жасына толы. Біршама тар, шектеулі әлеуметтік шеңберге ие. Алайда ондай адам жақын араласатын адамдарды ӛте жақсы түсінеді. Басқалармен сирек жанжалдасады, ӛз бойында реніш тудырады. Мінездің жағымды қасиеттері: мейірімділік, адамдарға жанашырлық, парызды сезіну, еңбексүйгіштік. 9. Демонстративті - ӛзіне-ӛзі сенімді, артық шағымдарды айтқан, қақтығыстар тудырады, бірақ сонымен бірге егер ол шабуылға ұшыраса, ӛзін белсенді қорғайды. Бұл байланыс орнатудың қарапайымдылығымен, кӛшбасшылыққа ұмтылумен, билік пен мақтауға деген ашқарақтықпен сипатталады, адамдарға бейімделгіштік пен интригаларға бейімділікті кӛрсетеді. Олардың жағымды қасиеттері бар: сыпайылық, шеберлік, ойлау мен іс-әрекеттің ӛзіндік ерекшелігі, шеберлік. Олардың жағымсыз қасиеттері: ӛзімшілдік, екіжүзділік, мақтаншақтық, жұмыстан жалтару. 10. Аффективті – экзальтацияланған тип - жоғары қарым-қатынаспен, сӛйлеушілікпен ерекшеленеді. Достары мен отбасына мұқият. Адамдармен жиі дауларға түседі, бірақ мәселені жанжалға әкелмейді. Бір сәттік кӛңіл-күй мен дүрбелеңге бейім. Жағымды сипаттамалары келесідей: таңдауы жақсы, адамдарға жанашырлық танытады, шынайы сезімдерге ие. 11. Конформды мінез акцентуациясы ( экстраверттелген) - жоғары байланысымен ерекшеленеді, кӛптеген достары мен таныстары бар, бәріне қызығушылық танытады, қақтығыстарға сирек түседі, кӛшбасшылықты талап етпейді, басқаларға бағынуды және кӛлеңкеде болуды қалайды. Жағымсыз қасиеттер: жеңілтектік, іс-әрекеттің ойланбауы, басқа адамдардың ықпалына түсу, кӛңіл кӛтеруге құмарлық, ӛсек таратуға қатысу. Жағымды ерекшеліктері бар: адамдарға назар аудару, тыңдауға дайын, жауаптылық, еңбекқорлық. 12. Шизоидті мнез акцентуациясы (интроверттелген) - оқшауланумен, жанжалдың тӛмендігімен, философияға бейімділігімен ерекшеленеді. Ол жалғыздықты жақсы кӛреді, адамдармен сирек жанжалдасады және біреу оның ӛміріне араласуға тырысқанда ғана. жүктеу/скачать 498.56 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|