Туралы таным
жүктеу/скачать 0.68 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 3. Сахабалардың сөзі
- 4. Ижма
- 6. Истихсан.
| 1. Кітап (Құран Кәрім): бұл шариғаттың негізгі
тірегі және Аллаһ Тағаланың ақыретке дейін баратын нұры. Ол шариғаттың басты негіздерін қамтып, негізгі үкімдер осыдан шығарылады, яғни ол шариғаттың не- гізгі заңы болып есептеледі. 2. Сүннет: бұл Аллаһтың кітабын тарқата түсіндіруші, кітаптағы ашық емес үкімдерге түсіндірме беруші әзіреті Пайғамбардың (с.а.у.) Раббысынан алған елшілік жұмысын білдіруден тұрады. 3. Сахабалардың сөзі: Өйткені сахабалар, Пайғамбарымыздың (с.а.у.) уағыз-насихатын естіген және уахидің келуін көздерімен көрген. Олар аят және хадис арасындағы сабақтастық пен байланыстарды білетін еді. Пайғамбардың (с.а.у.) ілімін өздерінен кейін- гі ұрпақтарға жеткізген адамдар. Табииндердің сөздері мұнымен бір дәрежеде емес. Өйткені сахабалардың сөздерінің Пайғамбардан естігендігіне сенім арты- лады, әрі тек ижтихадтан ғана тұрмайды. Олар пәтуа бергенде Пайғамбардың (с.а.у.) сөзін риуаят етпесе де, Пайғамбардың (с.а.у.) сөздерімен пәтуа берген. Яғни олар берген пәтуаның мағынасы Пайғамбарымызға (с.а.у.) сүйенеді. 4. Ижма: Бұл да негізгі дәлелдердің бірі. Қандайда бір ғасырдағы мүжтахидтердің бір үкімге байланысты пікір бірлігіне баруы. 5. Қияс: Имам Әбу Ханифа Құран, сүннет және сахабалардың сөздерінен бір дәлел табылмаған кезде қиясқа жүгінетін. Имам Ағзам Әбу Ханифа қияспен үкім шығаруда ерекше орын алып, фиқһтағы мәртебесіне осының арқасында жеткен. Имам Әбу Ханифа бір үкімнің себебін іздеп, оны тапқаннан кейін қияс жасау арқылы бірнеше мәселелерді шешетін. 52 Мәзһаб туралы таным 6. Истихсан. (Бұл жоғарыда берілген болатын) 7. Әдет-ғұрып. (Бұл жоғарыда берілген болатын) Ханафи мәзһабының жүйеленуі Имам Әбу Ханифа өзі жеке бір кітап жазғандығы жайында әртүрлі көзқарастар бар. Бірнеше кішкене рисалелердің (кітапшалар) оған тән екендігі айтылу- да. Бұл рисалелер: «Әль-Фиқһул Әкбар», «әл Алим уәл-Мутааллим». Хижреттің 132 жылы қайтыс болған шәкірті Осман әл-Беттиге жазған кітаптары (рисала) мен Қадария ағымының көзқарастарын сынап жазған риса- лесі де осылардың қатарына жатады. Бұл рисалелердің барлығы кәләм іліміне, уағыз-насихатқа арналған. Ал Имам Ағзам фиқһ жайында өз қолымен жазған еңбегі жоқ. Оның фиқһ жайындағы көзқарастарын, пәтуаларын және ижтихадтарын жинақтап бізге жет- кізген шәкірттері 56 . Имам Ағзам Әбу Ханифаның фиқһын ұмытылудан сақтап қалған құрметті шәкірттерінің ішінде екі кісінің орны бөлек. Бұларға Ислам фиқһ тарихында Имам Ағзаммен ұзақ уақыт достық құрып, оның құрған фиқһ мектебін дамытқандары үшін «сахибайн – екі дос» аты берілген. Міне бұлардың біріншісі Яқуб бин Ибрахим әл-Әнсари, лақабы Әбу Юсуф. Осы атымен әйгілі. Имам Әбу Юсуф, Имам Әбу Ханифа қайтыс болғаннан кейін 32 жыл өмір сүрген. Әбу Юсуфтың ұстазының да көзқарастарын қамтыған өте маңызды шығармалары мыналар: 1. Кутубу-л Асар. Бұл шығарма Әбу Ханифаның истинбат әдістемесінен тұратын фиқһының жиынтығы 56 Караман Х. Ислам Хукук тарихи. 247-б. 53 Мәзһаб туралы жалпы мағлұматтар десек те болады. Бұл кітапта Әбу Ханифаның, табииндердің пәтуалары жинақталған. 2. Ихтилафу Әбу Ханифа және Ибн Әби Ләйла. Әбу Юсуф бұл шығармада хижри 148 жылы қайтыс болған қазы Ибн Ләйла мен Имам Әбу Ханифа арасындағы пікірталастарды жазған. 3. Әр-Радду алә Сиярил-Әузағи. Бұл шығармада соғыс кезіндегі мұсылмандар мен кәпірлердің арасындағы қатынастар және жиһадқа (Аллаһ жолында соғыс) байланысты тақырыптарда Әузағи мен басқалар арасындағы пікірсайыстар орын алған. 4. Китәбул-хараж. Әбу Юсуф бұл еңбегінде Ислам мемлекетінің қаржы саласы мен қазынасына қатысты тәртіптерді қалыптастырған. Бұл жерде ол ұстазы Әбу Ханифамен бірге өзінің де көзқарастарын ұсынған 57 . Имам Ағзамның мәзһабы мен көзқарасының жайы- луы үшін еңбек сіңірген екінші шәкірті Мұхаммед бин әл-Хасан әш-Шәйбани (һижри 132-189 ж.ж.). Оның шығармалары өте көп. Соның ішінде фиқһта маңызды болып саналатын еңбектері алтау: 1. Әль-Асл. (әл-Мабсут) 2. Әз-зиядат. 3. Әл-Жамиус-Сағир. 4. Әл-Жамиуул-Кәбир. 5. Әс-Сиярус-Сағир. 6. Әс-Сиярул-Кәбир. жүктеу/скачать 0.68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|