Список использованных источников

2. Составлено и подсчитано автором по ГАВКО. (по архивным материалам дел фонда 462).

3. Переписка по приему и размещению военнопленных на территории Восточно-Казахстанской области – 1946 г. // ГАВКО. Ф. 462. Оп. 4. Св. 6. Д. 51. 243 л.

4. Вологодская Г. Запретные погосты // Караван. – 2008. - №3. – 18 января.

5. Материалы по кладбищам военнопленных // ГАВКО. Ф. 462. Оп. 4. Св. 12. Д. 106. 180 л.
1920-1940 ЖЫЛДАРДАҒЫ ТАУ-КЕН ӨНДІРІСТЕРІНЕ ҰЛТТЫҚ КӘСІБИ МАМАН КАДРЛАРДЫ ДАЯРЛАУ МӘСЕЛЕСІ
Иқсанов М.З.

Өскемен қ.

Жергілікті ұлт өкілдерін мамандыққа даярлаудың түрлеріне жеке, топтық, немесе бригадалық қысқа мерзімді курстар, фабрика-зауыттық, кәсіптік-техникалық, қалалық өнеркәсіптік оқу мектептері, Орталық еңбек институты (ЦИТ) арқылы оқыту жатты. Қазақтарды оқыту негізінен қысқа мерзімді курстар арқылы жүзеге асты. [2.55]. Қазақ жұмысшыларын оқыту алдымен сауат ашудан басталып, сонан соң жеке, бригадалық оқыту кезінде еуропалық жұмысшыларға бекітіліп берілді, кәсіптік-техникалық және фабрика-зауыттық мектептерде жеңілдетілген, жеделдетілген бағдарлама арқылыы оқытты. Сонымен қатар, республика өнеркәсібіндегі барлық мамандықтар бойынша қазақ жұмысшыларын Қазақстаннан тыс жерлердегі саласы ұқсас өндіріс орындарына белгілі бір уақытқа іс-сапарға жіберу арқылы практикалық жолмен оқып-үйрету әдісі де кең тарады.Бұл істі ұйымдастыру ісі мемлекеттік қаржы есебінен республиканың Еңбек Халком органдары арқылы жүзеге асырылып, бірінші кезекте еңбек биржасында тіркеуде тұрған жұмыссыздарды қамтып, даярлықтан өткен соң өнеркәсіп мамандарына өндіріс жұмысшыларының 5-6 дәрежесін беру көзделді [3.47].

1930 жылдың басында жұмысшылар арасында қазақтардың үлес салмағы артып, қазақтар барлық жұмысшылардың 17%-ын құраса, мемлекеттік жоспарлау комитетінің жоспары бойынша 1930 жылы барлық өндіріс салалары бойынша қазақтар-27,5%, 1931 жылы 38,7%, 1932 жылы 53,3%, 1933 жылы 63,2% болады деп жоспарлады [4.149]. Алайда, 1933 жылы өнеркәсіптегі жұмысшылар арасындағы қазақтардың үлес салмағы 42,1 % әрең құрады[5.26].

Мұрағат құжаттарында өндіріс орындарындағы ұлттық кемсітушіліктер жайында көптеген деректерді кездестіруге болады. Ендігі бір мақалада «шахтада жұмыс істейтін орыстар қазақ жұмысшыларын үнемі жәбірлейтіні, зауыт комитеттерінде бірде-бір қазақ халқының өкілі жоқ екені айтылады. Зауыт комитетіндегі орыстар қазақ тілін білмейді, сондықтан қазақтар өз қажеттіліктерін түсіндіре алмайды. Сол сиақты денсаулық сақтау саласында да осындай жайттар кездеседі, дәрігерлер қазақ тілін білмейтіндіктен ауырған қазақтар оның көмегін ала алмайды»-деп жазса, дәл осындай жағдай 3000 жұмысшысы бар Қарсақпайда да кездескен. [6.1928 жыл. 5-қаңтар].

Жалпы жан-жақты салаларды қамту мақсатында кәсіптік бағдардағы оқу орындарын ашу нәтижесінде 1936 жылдың 1 қаңтарында Қазақстанда Халық Комиссариаты мен ірі ведомствалардың қарамағында орта арнаулы оқу орындарын қоспағанда 86 техникум ашылса, 1937 жылы 89-ға өскен. Оның 15-индустриалдық, 23-ауылшаруашылық, 29-педагогикалық мәдени-ағарту, 8-медициналық т.б.оқу орындары болып, онда 15 мың адам оқыса оның 42,3% қазақтардың үлесіне тиген. Республикаға кәсіптік қажетті мамандар негізінен Гурьев мұнай және Семей техникумдарында даярланып, 1937 жылы 2819 маман жұмысшы кәсібін игеріп шықты. 1925-1926 жылдармен салыстырғанда 1937 жылы оқудағы қазақтардың саны 50% өскен, әсіресе қазақ қыздарының саны 724-ке жетіп, барлық оқушының 10% құраған [7.51].

1930 жылы 23 мамырда РКФСР Халық Шаруашылығы Жоғары Кеңесінің төрағасы М. Пастуховтың № 1181 бұйрығы бойынша Одақ көлеміндегі ауырөнеркәсіп орындары жанынан қосымша ФЗУ оқу орындарын ашып, «1930/1931 оқу жылында оларға 64 мың жасөспірімді тарту керек»-делінді. Бұйрықта тез арада Қазақстанның «Терітресі» үшін-50, металл өндірісі үшін-70, тау-кен өндірістері үшін-91, құрылыс тресіне-25, кірпіш өндірісіне-25 жұмысшы маман даярлауды тапсырды.[8.217]. Бұдан басқа 1931-1935 жылдары Қарсақпай мыс қорыту комбинаты жанындағы әртүрлі курстар мен ФЗУ мектебінде мүсті металургия үшін 4129 маман даярласа, Балқаш мыс қорыту зауытында 2000 қазақ жұмысшысының 1500-і 1935 жылы қайта даярлау курсынан өтіп, металист мамандығын алып шықты [9.12]. Алайда осы жылдары жұмысшылар мен қызметкерлердің құрамында қазақтардың үлес салмағы екі есеге өскеніне қарамастан, қазақтардан қалыптасқан маман жұмысшылар мен өндірістерде инженер-техник қызметкерлері сирек кездесті.

Сондықтан, бұл олқылықтың орнын толтыру үшін республика басшылығы елімізде техникалық орта оқу орындарын ашу туралы бірқатар шаралар ұйымдастырды.

1930 жылы 1-мамырда «Ембімұнай»тресі жанынан мұнай өндірісіне техник мамандарын даярлайтын техникум ашылып, 1931 жылдың 1-қыркүйегінен бастап геологиялық және геофизикалық бөлімдері жұмыс жасай бастады;

1932 жылы Семейдегі құрылыс техникумы, өндірістік-құрылыс техникумы болып қайта құрылып, жергілікті халық өкілдерінен құрылыс-техниктерін, механиктер мен электр мамандарын дайындады;

1932 жылы қазан айында ауыр өнеркәсіп бөлімшесі жанынан өндірісті басқарушы қызметкерлер, есепшілер, бухгалтерлер дайындайтын курс;

1932 жылы Қазақ АКСР Халкомы Кеңесі жанындағы КСРО ауырөнеркәсіп халкомының өкілетті басқармасы жанынан білікті басшы қызметкерлер, техник, экономист, өндіріс мекемелерін ұйымдастырушыларды даярлайтын қызыл директорлар курсы;

1932 жылы Шымкент полиметал комбинаты жанынан слесарь, токарь, электрмен дәнекерлеушілер дайарлайтын ФЗУ мектебі ашылды [10.39].

Әрине, келтірілген мәліметтер Қазақстан сиақты ірі республика үшін өте аз пайыз, соған қарамастан жоғарыда келтірілген цифрлардың өзі ұзақ уақыт бойы Ресейдің езгісінде болып, даму мүмкіндігі шектеген қазақтардың ендігі жерде өз балаларына білім беруге, мамандақ әперуге мүмкіндіктің туа бастағанын көрсетеді. Кәсіптік білім беру ісі белгілі бір дәрежеде дамыды десек те, 1936 жылға дейінгі кәсіптік білім беретін оқу орындарының оқу-тәрбие жұмыстарында кемшіліктер де жеткілікті болды.

арнайы жабдықталмаған мектептер мен олардың ауыр материалдық

жағдайы;

лабороториялардың, кітапханалардың жетіспеуі әсіресе ана тіліндегі

оқулықтардың болмауы оқу сапасына зиянын тигізді;

- жеке арнаулы пәндерден оқытушылардың жетіспеуі.

Осы кемшіліктерді жою үшін 1936 жылы 23 маусымда халық ағарту комиссариаты төмендегідей шешім қабылдады:

Оқу процесінің негізгі формалары-лекция, практикалық сабақ, өндірістік практика түрлері енгізу.

Оқулықтармен қамтамасыз ету үшін Қ.Сатпаев, А. Бектуров т.бүлкен ғалымдар тобына техникалық мамандықтарға арналған оқулықтарды қазақ тіліне аударып даярлау жұмыстары тапсырылды.

Жоғарыда аталған кемшіліктердің болғанына қарамастан кәсіптік бағдардағы оқу орындары республикада кадр мәселесін шешуге, ұлттық кадрларды даярлауға сол кездегі жағдайға сай едәуір ықпал етіп, Қазақстандағы арнаулы кәсіптік білім беретін оқу орындарының негізін қалады деп толық сеніммен айта аламыз.

Міне осындай республика басшылығының сұрауымен 1933 жылдың 20 қазанында КСРО Халық комиссарлары Кеңесінің қаулысымен Семейдегі оқу орны Қазақ тау-кен металлургия институты болып құрылып, 1934 жылы Алматыға аумастырылды. [11.4].

Алғашқы кезде қазақтың тау-кен металлургия институтында геологиялық барлау факультеті мен жұмысшы факультеті ғана болды, алайда бір жылдан соң тау-кен және металлургия факультеттері ашылды. 1937 жылдың маусымында «кен орындарын барлау» және «гидрогеология» мамандығы бойынша 36 инженер даярлап шығарды. 1939 жылы тау-кен технологтарының, 1940 жылы металлургтердің алғашқы түлектерін ұшырды. Жалпы алғанда 1937-1940 жылдар аралығында институтты 133 маман бітіріп шықты. [12.14].

Тау-кен кәсіпорындарындағы ұлттық жұмысшылардың құрамындағы жас-жыныстық өзгерістер әсіресе, Ұлы Отан соғысы кезінде ерекше байқалды. Бұл жылдары әскер қатарына барлық ер-азаматтардың шақырылуы себебінен, облыстағы тау-кен кәсіпорындарында жұмысшы күшінің жетіспеушілігі туындады. Мысалы, соғыстың алғашқы жылының өзінде Лениногор кенішінен 4537 жұмысшы әскер қатарына алынып, кәсіпорындардағы жұмыс күшін әйелдер мен жас қыз-жігіттер есебінен толықтыру қажеттілігі туындады [13.88 б.]. Мұндай жағдайлар Кеңес Одағының барлық аймағында көрініс тапты.

Соғыс жылдарында Шығыс Қазақстанның тау-кен кәсіпорындарындағы жұмысшы әйелдері басқа да аймақтардағыдай өздерінің Отан алдындағы борыштарын жақсы түсінді. 1941 жылдың басында облыс өнеркәсіп кәсіпорындарында әйелдер барлық жұмысшылардың шамамен 45% құраса, осы жылдың соңына таман 54,3% құрады. Соғыс жылдарының өзінде ғана Лениногор кенішіне 3700 әйелдер келсе, 1943 жылыдың екінші жартысында Лениногор қорғасын зауытындағы жұмысшылардың 67% әйелдер, 55% жастар құрады. 1942 жылы облыстың өнеркәсіп орындарында 19 мың жұмысшы әйелдер болды [14.41, 97 б.]. Соғысқа дейінгі жылдарды Лениногор қорғасын зауытындағы металл құю жұмысында тек ер адамдар жұмыс істесе, соғыс жылдарында бұл жұмысқа әйелдер келіп, олар бұл істі меңгеріп, осы жұмыстың нағыз мамандарына айналды. 1944 жылы 1100 әйел жұмысшылардың жиналысы өтіп, олар өндірісте нақты тапсырмалар алды. Осыған байланысты Лениногор әйелдері өндіріс жоспарын 130 пайызға орындауға міндеткерлік алды [15.27, 90 б.].

Ұлы Отан соғысы жылдарында жоғары кәсіптік жұмысшы дайындау шаралары тоқталмағаны айтылды. Бұл кездері жұмысшы кадрларын дайындаудың негізгі әдісі –даралап оқыту болып табылды. Даралап оқытудан осы кездері көптеген жұмысшылардың жаңа қатарлары дайындалып шығарылып, олардың үлес салмағы жылдан-жылға арта түсті. Мысалы, 1941 жылы облыс өнеркәсіп кәсіпорындарында төрт мың әйелдер оқытылса, 1942 жылы алты мың болды. Ал 1943 жылы облыста осындай даралап оқыту түрлерінен барлығы 10,5 мың жұмысшы дайындалса, соның 605 мыңы әйелдер болды. Сондай-ақ, 1944 жылы даралап, бригадалық оқыту әдісі арқылы 9,1 мың адам дайындықтан өтсе, 1945 жылы 11 мың әйелдер, қыздар және ер-азаматтар дайындалды [16. 96 б.].

Сонымен қатар, әйелдер мен жастарды тау-кен кәсіпорындарындағы жұмысқа дайындауда ФЗО мектептері, қолөнер училищелері де үлкен рөл атқарды. Қазақстанда осындай дайындық түрлерінен бес жыл ішінде 96 мыңнан аса жас білікті жұмысшылар 165 мамандық бойынша дайындалып шығарылды. Семей басқармасы 1940 жылы ФЗО және жұмысшы училищелерін біріктіріп, 1060 жұмысшыларды оқытты. 1943 жылы Семейде осындай 12 мектеп және училищелер болды. Онда дайындалған жұмысшылардың саны 3925 адамға жетіп, төрт есеге көбейді. Онда әсіресе, жас қыздар мен ұлдардың саны басым болып, олар өзгертілген және жеделдетілген түрде әртүрлі мамандық иелері болып шықты. Дайындалған жұмысшыларды көбінесе түсті және сирек металлды жергілікті тау-кен кәсіпорындарына жұмысқа жіберді [17, 98 б.].

Осылай соғыс кезіндегі жұмыс күшінің жетіспеушілігнін әйелдер мен жастарды дайындау арқылы толтырды. Мұндай жұмысшылар теориялық білімдерін жұмыс орындарына келген соң, практикалық біліммен байланыстырды. Жаңа жұмысшыларды дайындауда ФЗО мектептерінің және жұмысшы училищелерінің қосқан үлесі көп болды. Сондықтан олардың жұмысын ОК КП(б)-ның Қазақстандық, облыстық, қалалық және аудандық партия комитеттерінің қарауында болды. Партия комитеттері жұмысшы мектептері мен училищелеріне көмек көрсетіп отырды. Мысалы, оқу барысында тұрғын-үй мәселесін шешті. Соғыс жылдарында осындай ФЗО және жұмысшы училищелерінен облыстық түсті металлургия саласына 6 мың қыз, жігіттер дайындалып жіберілді. Жалпы 1940-1945 жылдар аралығында облыстың ФЗО мектептерінен және жұмысшы училищелерінен 10 мыңдай жас білікті жұмысшылар дайындалып шығарылды [18, 99 б.]. Бұл жағдайлар сол кездегі облыстың тау-кен кәсіпорындарындағы жұмысшы табының құрамындағы, жасындағы бұрынғы қалпын айтарлықтай өзгертті. Жұмысшылар құрамында әйелдер мен жастардың көбеюіне әсер еткен факторлар екінші бесжылдықтағы Кенді Алтайдың тау-кен кәсіпорындарындағы ұлттық жұмысшылардың жас-жыныстық құрамын одан ары өзгертті.

Жалпы алғанда, 1920 жылдары басталған өнеркәсіпте ұлттық жұмысшы мамандарын даярлау ісі кейінде өз жалғасын тапқанмен де, олардың біліктілік жағы сын көтермеді. Ұлттық жұмысшы мамандарын даярлаудың кеңестік өндірісті жергіліктендіруді жартылай қамтамасыз етті де, негізгі міндет қазақ жұмысшыларын кәсібилендіру мәселесі толық шешілмеді. Қазақтарға көбіне төменгі және орта біліктілікті ғана игеру мүмкіндігі болды. Кейінде тіптен қиындап, 1930- жылдардың ортасынан бастап қайта күш алған саяси репресияның және өндірісті жүргізу, басқару орыс тілі болып қала беруі өндірісті қазақтандыру саясатының кең өрістеуіне үлкен кедергісін тигізді. Қазақтандыру науқаны біртіндеп саябырлап, ол кейін интернацияландыруға ұласты.

2. ҚР.ПМ. 811 қор, 1-тізбе. 125-іс. 555 парақ.

3. Байшин.А. Қазақстанға жұмысшы табының қалыптасуының тарихи кезеңдері. Алматы. 1958. 47 бет.

4. Госплан хроника// Народное хозяйства Казахстана. 1931, №7, стр.149.

5. Болшевик Казахстана, № 11-12, 1933 г. стр 26.

6. //Еңбекші қазақ, 1928 жыл. 5-қаңтар.

7. Ученные записки КАЗ ГУ им Кирова. Серия исторический. Вып. 12.

стр 51.

9. ҚР.ОММ. 206 қор, 1-тізбе. 223-іс. 12 парақ.

10. ҚР.ОММ. 206 қор, 1-тізбе. 215-іс. 39 парақ.

11. ҚР.ОММ. 1972 қор, 1-тізбе. 4-іс. 4 парақ.

12. ҚР.ОММ. 1972 қор, 1-тізбе. 4-іс. 4 парақ.

13. Потапов А.В. Гвардейцы фронта итыла (Рудный Алтай в годы Великой Отечественной войны 1941-1945гг.) / А.В. Потапов. - Алма-Ата: Казахстан, 1974. - 250 с.

14. Асылбеков М.Х. Рабочий класс Каахстана в перид управления и развития социализма (1938-1960) / М.Х. Асылбеков. Алма-Ата: Наука, 1988. - 345 с.

15. Хлусов М.И. Развитие советской индрустии 1946-1958 / М.Х. Хлусов. - М.: 1978. - 48 с.

16. Асылбеков М.Х. Рабочий класс Каахстана в перид управления и развития социализма (1938-1960) / М.Х. Асылбеков. Алма-Ата: Наука, 1988. - 345 с.

17.ШҚОММ. 50-қор.1-тізбе. 525-іс.10-парақ.

г. Барнаул (Россия)

В 1921-1922 гг. в молодой Советской республике бушевал страшный голод, от которого погибло около 5 млн. человек. (2) По всей стране начинается сбор пожертвований в пользу голодающих, собранные суммы направлялись в комитет помощи голодающим (Помгол). Не осталась в стороне от этого и православная церковь, 22 августа 1921 года Патриарх Тихон выпустил Послание, в котором призывал верующих людей всех конфессий, как в России, так и во всем мире к помощи голодающим. Правительство долгое время колебалось, опасаясь роста авторитета церкви, но в конце концов все же решило принять ее помощь: 8 декабря 1921 года ВЦИК разрешил религиозным организациям сбор средств на помощь голодающим. К февралю 1922 года Церковь собрала более 8 млн. 962 тыс. рублей, - огромную по тем временам сумму, не считая драгоценностей и натуральной помощи голодающим. (3) 19 февраля выходит новое послание патриарха «в котором он обращается к тем группам верующих на которых лежит обязанность попечения о церквах, с призывом о передаче на дело помощи голодающим такого рода вещей, как ценные золотые и серебряные подвески к ризам, все старые вышедшие из употребления предметы…» (4). Неожиданным был ответ властей на это послание- 26 февраля выходит постановление ВЦИК, согласно которому изъятию подлежали все церковные ценности, в том числе имеющие богослужебное значение. Но в тоже время, несмотря на столь решительные действия властей изъятия, происходили с некоторыми оговорками, например «в случае если будут встречаться литье из благородных металлов и иконы называемые чудотворные» то их посредством подачи ходатайства от приходских советов в ЦК Помгол можно было оставить, заменив их соответствующим эквивалентом (5).

Власти решили воспользоваться моментом, и повели новое наступление на православную церковь под маской помощи голодающим. В ответ на действия властей 15(28) февраля патриарх выпустил послание, в котором выразил протест против того, что правительство, не обращая внимания на борьбу Церкви с голодом, принуждает её совершать канонические преступления, так как каноны запрещают использование богослужебных предметов не для священных целей (Апост. 73, Двукратного Вселенского Собора 10-е). В послании отмечена неоправданная антицерковная пропаганда в печати (6).

Л.Д. Троцким была разработана специальная инструкция для проведения кампании по изъятию. Согласно инструкции на местах создавались две комиссии: секретная подготовительная комиссия по изъятию ценностей и официальная комиссия при комитетах помощи голодающим для формальной приемки ценностей; так же в инструкции содержатся указания к проведению мероприятий по расколу в среде духовенства, путем выявления священников открыто выступающих в пользу изъятия, а священников, которые пользовались доверием у населения, предполагалось не трогать, но предупредить их «что в случае каких-либо эксцессов они ответят первыми». (7) Таким образом, была разработана продуманная программа, направленная на раскол церкви, а так же на подрыв ее авторитета у народных масс.»

Семипалатинская губернская комиссия по изъятию ценностей была образована 9 марта «под председательством члена ВЦИК Букейханова, от Губисполкома Нечаева» (8). В тот же день губисполком направил срочную телеграмму всем уездным исполкомам: «Создать уездные комиссии и приступить к изъятию церковных ценностей, потребуйте всех без исключения богослужебных культов описи церковных имуществ» (9). Источником содержащим сведения о «богатствах» местных приходов служил труд известного священника краеведа Б.Г.Герасимова «Старинные церкви Семипалатинской области». Предстояла большая по своим масштабам работа ведь на тот период Семипалатинская губерния территориально включала в себя территорию современных Восточно-Казахстанской и Павлодарской областей Казахстана.

В местной печати разворачивается масштабная антирелигиозная пропаганда, ежедневно в свет выходят статьи с гневными заголовками, такие как «Черные пауки», «Двоедушные фарисеи» и пр., направленные против духовенства. В местной газете «Степная Правда» нападкам подвергается Семипалатинский епископ Киприан, которому припомнили и участие в черносотенном «Союзе русского народа», а также сотрудничество с Колчаком, ему дается следующая характеристика «обладает большою способностью приспособляемости превратившись с приходом Советской власти в «тишайшего» и незлобивого с виду «владыку» (10). 13 апреля было проведено заседание губернской комиссии по изъятию на которое был приглашен епископ Киприан, на заседании было принято решение о начале работ с 24 апреля в Семипалатинском Знаменском соборе, также на Киприана была возложена и идеологическая подготовка кампании, он должен был объяснить прихожанам суть работы и подготовить соответствующие документы, а к 24 апреля разослать сообщение во все благочиния Семипалатинской губернии. В своей проповеди, произнесенной 22 апреля в Благовещенской церкви епископ Киприан «указал верующим на необходимость изъятия ценностей, причем в своей речи подчеркнул, что поклонение золоту и серебру возвращает православную церковь во времена язычества» (11). Именно благодаря выступлениям Киприана удалось избежать прямых столкновений прихожан с местными властями при изъятиях, более того при приходских советах церквей был организован добровольный сбор средств в пользу голодающих (12).

Изъятие ценностей началось 24 апреля в Знаменском соборе, изъятие происходило в присутствии выборных членов от приходских советов и членов губернской комиссии по изъятию ценностей. Изъятие драгоценных риз с икон происходило с такой формулировкой: «ввиду того, что снятие риз не испортит самые изображения, а значит не будет иметь никакого отношения в смысле затруднения выполнения обрядов культа» (13). В отношении особо чтимой Абалакской иконы Божьей Матери, которая была привезена в Семипалатинскую крепость еще в 1720 году, было принято следующее решение: «Принимая во внимание, что означенная икона, как принадлежащая к особо чтимым верующими не только Семипалатинской губернии, но и края, означенную икону согласно ходатайству верующих оставить в распоряжении общины Знаменского собора перенеся разрешение этого вопроса в ЦК Помгол, для чего община должна возбудить перед последним мотивированное ходатайство на условии замены стоимости по соответствующему эквиваленту» (14). За день работы было изъято 17 предметов, 3 временно оставлены, но работы по изъятию в Знаменском соборе не были завершены, продолжение было намечено на 26 апреля. Все изъятые предметы сдавались губфинотдел, 27 апреля туда было передано 49 предметов общей массой в три пуда, тридцать девять фунтов, пятьдесят три золотника, тридцать девять долей, также были переданы и добровольные пожертвования общины Знаменского собора, общим весом двадцать восемь фунтов, двадцать семь долей (15). В целом в Семипалатинске работы по изъятию происходили спокойно при полном содействии как верующих и церковнослужителей с одной стороны и местных властей с другой. Окончание работ в губернском центре было отмечено в газете «Степная Правда» от 27 мая 1922 года: «В г.Семипалатинске закончилось изъятие церковных ценностей. Собрано в городе: 12 пудов,14 ф. серебра;34 доли бриллиантов, 3 золотника 54 доли золота» (16).

Но на местах, то есть в уездах и волостях дело обстояло намного сложнее. Сведения о церковных ценностях, хранящихся в уездных и волостных храмах, не поступали в губернскую комиссию. Губисполкомом на места была отправлена телеграмм с требованием: «ускорить работы уездных комиссий по изъятию ценностей, а если изъятие еще не начато, немедленно приступить к работе» (17). Первые сведения из уездов начинают поступать в начале мая. В городе Павлодар с 6 по 8 мая происходило изъятие церковных ценностей из местных храмов: Церковь Флора и Лавра- 24 предмета, 2 пуда,36фунтов,37зололотников, 37 долей; Троицкий собор- 14 предметов, 24 фунта, 90 золотников (18).

В целом сведения из уездов вяло поступали в губернскую комиссию, для ускорения работ по изъятию, 19 мая на заседании Губкомиссии было принято решение о создании волостных комиссий, которые должны были прислать в трехдневный срок сведения о ценностях, хранящихся в местных храмах. После этого сведения об изъятиях начинают регулярно поступать в губернскую комиссию. Часто встречаются документы, говорящие о том, что многие храмы в губернии находились в довольно бедственном положении, и изымать из них было нечего. Наоборот, в тех селениях где были относительно богатые приходы, местное население пыталось договориться с властями о сохранении драгоценной утвари. Примером этому служит заявление жителей с.Семиярска, которые предложили взамен церковных ценностей «внести стоимость драгоценностей продуктами и разными ценностями серебром и пр. пр.» (19). Но губкомиссией это предложение было отклонено и в дальнейшем произведено изъятие ценностей. В то же время довольно частыми были и случаи недовольства и даже отказа прихожан от сдачи церковных ценностей. Например, в Усть-Каменогорске при обсуждении вопроса об изъятии ценностей при местной церкви собралась толпа численностью в двести человек преимущественно старушек, которые выступали с требованием ценности не выдавать, но несмотря на это приходской совет дал согласие на изъятие. На следующий день началось изъятие, к церкви начала собираться толпа женщин, властями был выставлен караул, были арестованные (20). В целом по губернии каких-либо серьезных столкновений прихожан с властями, приведших к человеческим жертвам зафиксировано не было.

В газете «Степная Правда» за 27 июля была помещена заметка об окончании кампании по изъятию в городах Семипалатинской губернии «собрано около 25 ½ пудов серебра и отправлено в Москву. В уездах работа продолжается, недоразумений нет» (21). Губернский финотдел в своем отчете дает следующие данные по губернии: с 14 августа по 1 октября 1922 года церковных ценностей собрано по губернии 24 пуда, 8 фунтов, 67 золотников, 82 доли (22). 28 октября комиссия по изъятию обратилась в Губисполком с просьбой о роспуске ввиду окончания работ и приложила список отправленных ценностей по месяцам 1922 года, всего было отправлено ценностей общей массой 36 пудов, 13 фунтов, 80 золотников, 41 долей. И уже на следующий день Губисполком принял решение о роспуске губернской комиссии по изъятию ценностей. Этим решением была завершена кампания по изъятию церковных ценностей в Семипалатинской губернии.

Подводя итог важно отметить то, что кампания по изъятию церковных ценностей явилась очередным мероприятием Советской власти, направленным на уничтожение православной церкви. В целом кампания закончилась полным провалом, расходы на ее проведение во многом превысили сумму изъятых ценностей. Сама Советская власть признала, что на помощь голодающим было направлено лишь около 40 % отобранных у Церкви ценностей! (23) В свою очередь власти нанесли церкви очередной удар в дальнейшем приведший к расколу в рядах духовенства. В Семипалатинской губернии кампания также оказалась провальной во многом и из-за того что здесь преобладали мусульманские селения, в мечетях которых и изымать было нечего. Во многом приходы губернии находились в бедственном положении и не могли похвастаться богатой утварью. Кампанией был нанесен невосполнимый ущерб художественным ценностям, хранящихся в местных храмах, с икон были сняты искусно выполненные ризы, а также изъята старинная церковная утварь. В целом кампания по изъятию ценностей в губернии прошла без каких-либо существенных осложнений, и при содействии властей и церковнослужителей, последним ничего не оставалось, как подчиняться директивам органов государственной власти. Во многом открытого выступления прихожан удалось избежать, благодаря деятельности епископа Киприана, который призывал к сдаче ценностей, кроме того был организован добровольный сбор пожертвований в фонд помощи голодающим.