Вестник казнпу им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г
жүктеу/скачать 3.48 Mb. Pdf көрінісі
|
| Зерттеу нәтижесі. Ресей империясының өткен ғасырлардағы басқаларға көрсеткен ықпалын қандай
күш қуатқа ие болғанын бәріміз білеміз. Ресей Қиыр және Таяу Шығыста, Орталық Азияда өз ықпалын жүргізді. Нәтижесінде XX-ғасыр КСРО 15 мемлекетті өз құрамына кіргізіп оларға өз саясатын емін еркін жүргізіп отырды. Дәл осы уақытта яғни XX-ғасырдың 20 жылдарынан бастап Моңғолияда КСРО ықпалына тәуелді болды. Моңғолия Ресейден тысқары тәуелсіз мемлекет ретінде көрінгенімен 16-шы республика ретінде саналды. Ресей Моңғолияны түпкілікті билеу үшін әуелі әр түрлі реформалар жүргізіп, елдік- этникалық ұйытқысын ірітіп, елді тұтастықтан айырды [11] . Бағынғанын шен шекпен беріп маңызды қызметтерге тағайындап, бағынбағандарды аяусыз қырып жер аударып айдады. Өз құрамындағы басқа отар елдерге қандай саясат жүргізсе Моңғолияға да дәл сондай көзқараста болды. Егер қуғын сүргінге, саяси қырғынға ұшыраған адамдардың санын есепке алып қарайтын болсақ ең көбі 100 мыңдай адам саяси құрбанға айналған. Әрине Қазақстанда болған жағдаймен салыстырғанда бұл өте төмен көрсеткіш. Бірақ бұл 100 мың адамды жойып жіберуі сол кездегі Моңғол халқы үшін өте ауыр шығын болды [12]. Біріншіден Моңғол халқының саны ол кезде тым аз болды, екіншіден бұл адамдардың түгелге жуығы зиялы қауым болатын оның ішінде дені саяси тұлғалар, ақын жазушылар, монархтар болды. Бүгінгі күнде Моңғолия тәуелсіз мемлекет, бір атап айтары олар өз тілін, мәдениетін таза қалпында сақтап қалды. Қайталап айтар бір мәселе кеңестік кезеңде құрамдағы мемлекеттердің бүгінгі келбетінің қалыптасуына ықпалы болғанын бәріміз білеміз қаншама заводтар, савхоздар салынып қаншама шаруашылық ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Исторические и социально-политические науки», №1(72), 2022 г. 57 ашылғанын құжаттарда дәлелдейді. Бірақ КСРО ның құрылу барысындағы қарапайым халыққа жасалған қатыгездік, кінәсіз адамдарға жасалған аяусыз айуандығы тарихтағы жасалған кешірілмес қылмыс. Сөз соңында айтарымыз тарихтағы болған оқиғаларды сараптай отырып адамзат үшін тәуелсіздіктен, еркіндіктен асқан ештеңе жоқ екенін және әрбір ұлттың, әр бір жеке адамның өзінің таңдауы болатыны, әркімнің өмірдегі өз еншісін толық иеленуге қақы бар екенін ұғамыз. Сонымен қатар кез келген қоғамды қара күшпен басқару мүмкін емес екені, өркениеттің кілті еркіндік екенін қазіргі уақытта одан басқа ешқандай абсалютты ұғым жоқ екенін тарих өзі дәлелдеп отыр. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Кузьмин С. Л. История барона Унгерна. Опыт реконструкции. — М.: КМК, 2011. — ISBN 978-5- 87317-692-2 2. Восстание в Монголии в 1932 г. / Кузьмин С.Л., Оюунчимэг Ж. – Москва «Баспа үйі MBA» 2015. – 212 с. 3. Ногоон нүдэн лам. /Цэдэвдамбын Оюунгэрэл. – Улаанбаатар 2008. 4. Жаран цагаан хонь. / Цэдэвдамбын Оюунгэрэл. – Улаанбаатар , “Сэлэнгэ пресс” 2017, 213 б. 5. Базаров В.Б. Посткеңестік кезеңдегі орыс-моңғол қатынастары: ынтымақтастықты тереңдету // Күш. 2016. No 6. – Б 81–86. 6. Christopher Kaplonski. Thirty Thousand Bullets. Remembering political repression in Mongolia. Mass Buddhist Grave Reported in Mongolia — NYTimes.com 7. Архив АВПРФ, ф. 111, оп. 3, п. 3, д. 8, л. 1 8. https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%8 1%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0% A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0 - cite_ref- autogenerated2_14-0 Архивированная копия (недоступная ссылка). Дата обращения: 31 мая 2015. Архивировано 4 сентября 2017 года. 9. Батсайхан О. Встречи И. В. Сталина с монгольскими руководителями в 1932—1937 годах. // Восток, № 3, 2011, С. 142—146. 10. Бреславский А.С. Бурят БАҚ айнасындағы Моңғолияның геосаяси бейнелері (2000–2011) // Билік. 2013. № 5. – 76–78-беттер. 11. Ривз Дж.Руссо-Моңғолия қатынастары: бұрынғыдан да жақын // Орыс аналитикалық дайджесті. 2015. Жоқ. 161. 30 қаңтар. 2-5 б. 12. Железняков А.С. Моңғол өркениеті: тарих және қазіргі заман. Атластың теориялық негіздемесі. – Мәскеу: Вес Мир, 2016 ж. References : 1.Kuzmin S. L. History of Baron Ungern. Reconstruction experience. – M.: KMK, 2011. – ISBN 978-5- 87317-692-2 2. The uprising in Mongolia in 1932 / Kuzmin S.L., Oyuunchimeg Zh. – Moscow "Baspa uyi MBA" 2015. - 212 p. 3. Nogoon nüden lam. /Tsedevdambyn Oyungerel. – Ulaanbaatar, 2008. 4. Zharan tsagaan hon. / Tsedevdambyn Oyungerel. – Ulaanbaatar, “Selenge press” 2017, – 213 b. 5. Bazarov V.B. Postkenestik kezendegi orys-mongol katynastary: yntymaktastykty terendetu // Kush. 2016. No 6. B 81-86. 6.Christopher Kaplonski. Thirty Thousand Bullets. Remembering political repression in Mongolia. Mass Buddhist Grave Reported in Mongolia — NYTimes.com 7.Archive of AVPRF, f. 111, op. 3, p. 3, d. 8, l. one 8. https://ru.wikipedia.org/wiki/ Archived copy (inaccessible link). Retrieved 31 May 2015. Archived from the original on 4 September 2017. 9. Batsaikhan O. Meetings of I. V. Stalin with the Mongolian leaders in 1932-1937. // Vostok, No. 3, 2011, pp. 142-146. 10. Breslavsky A.S. Buryat BAK ainasyndagy Mongoliyanyn geosayasi beineleri (2000–2011) // Bilik. 2013. No. 5. 76–78 better. 11. Reeves J. Russo-Mongolia katynastary: buryngydan da zhakyn // Orys analytical digest. 2015. Zhok. 161. 30 qantar. 2-5 b. 12. Zheleznyakov A.S. Mongol өrkenieti: tarikh zhane қazirgi zaman. Atlasty teoriyalyk negіzdemesі. Muskeu: Weight World, 2016 Абай атындағы ҚазҰПУ-нің ХАБАРШЫСЫ, «Тарих және саяси-әлеуметтік ғылымдар» сериясы, №1(72), 2022 ж. 58 жүктеу/скачать 3.48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|